Lập di chúc để lại tài sản là giá trị bồi thường thu hồi đất được không?

Có được lập di chúc để lại tài sản là giá trị bồi thường thu hồi đất hay không là câu hỏi được nhiều bạn đọc quan tâm. Trong một số trường hợp luật định, nhà nước sẽ thu hồi đất và tiến hành bồi thường, hỗ trợ tái định cư cho người dân. Theo đó, liệu nhà đất này có được để lại thừa kế không và khi ấy giá trị bồi thường sẽ được hỗ trợ như thế nào? Bài viết sau đây sẽ thông tin đến quý bạn đọc vấn đề này.

Có được lập di chúc để lại tài sản là giá trị bồi thường thu hồi đất không?

Người lập di chúc có quyền lập di chúc để lại tài sản là giá trị bồi thường thu hồi đất dựa trên các căn cứ sau đây:

• Theo quy định tại Điều 612 Bộ luật Dân sự 2015 thì “Di sản là tài sản của người chết để lại, bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác”.
• Tại Án lệ 34/2020/AL có nội dung như sau “…. di sản của cụ D, cụ C để lại là quyền sử dụng đất tại thửa đất số 38, Tờ bản đồ số 13 đã bị thu hồi theo Quyết định số 1208/QĐ-UBND ngày 21-7-2010 của Ủy ban nhân dân thành phố V nhưng giá trị quyền sử dụng đất của người có đất bị thu hồi vẫn được pháp luật bảo đảm theo quy định của Luật Đất đai nên hai cụ có quyền lập di chúc định đoạt tài sản trên cho ông D1…”

Như vậy, có thể kết luận rằng, đối với quyền sử dụng đất được cá nhân xác lập một cách hợp pháp, nếu Nhà nước ra quyết định thu hồi và việc thu hồi này thuộc diện được bồi thường khi người đó còn sống, thì giá trị quyền sử dụng đất bị thu hồi đó (được đảm bảo bằng khoản tiền bồi thường) hoàn toàn có thể được người đó định đoạt thông qua di chúc, theo quy định pháp luật và theo tinh thần của Án lệ 34/2020/AL.

Giá trị bồi thường khi đất bị thu hồi có thể định đoạt trong di chúc gồm những gì?

Khi đất bị thu hồi, giá trị bồi thường mà người sử dụng đất nhận được bao gồm nhiều khoản khác nhau. Người sử dụng đất có quyền định đoạt các khoản bồi thường này trong di chúc của mình. Việc xác định rõ từng khoản bồi thường sẽ giúp việc thực hiện di chúc sau này được thuận lợi và tránh tranh chấp giữa những người thừa kế. Giá trị bồi thường khi đất bị thu hồi thường bao gồm các khoản cụ thể dưới đây.

• Thứ nhất, tiền bồi thường khi bị thu hồi đất. Theo khoản 2 Điều 91 Luật Đất đai 2024 thì việc bồi thường về đất được thực hiện  bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, trường hợp không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền quyết định tại thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
• Thứ hai, tiền bồi thường tài sản trên đất là khoản tiền bồi thường cho các công trình, vật kiến trúc, cây cối và các tài sản khác gắn liền với đất bị thu hồi….và các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất theo Điều 108 Luật Đất đai 2024
• Thứ ba, chính sách tái định cư và các chính sách hỗ trợ khác cũng nằm trong giá trị bồi thường khi đất bị thu hồi. Tuy nhiên, việc thụ hưởng các chính sách này phụ thuộc vào điều kiện cụ thể của từng người, vì không phải trường hợp nào cũng được bồi thường tái định cư

Thủ tục khai nhận di sản thừa kế là giá trị bồi thường quyền sử dụng đất

Theo khoản 2, khoản 3 Điều 57 Luật Công chứng 2014, hồ sơ làm thủ tục kê khai di sản bao gồm:

• Giấy tờ tùy thân của người đã mất và người nhận thừa kế (CCCD/hộ chiếu…)
• Giấy xác nhận nơi cư trú.
• Giấy chứng tử của người đã mất.
• Di chúc
• Giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người đã mất và người nhận thừa kế như giấy khai sinh… (nếu có)
• Giấy tờ chứng minh giá trị bồi thường đất
• Hợp đồng ủy quyền/Giấy ủy quyền (trường hợp xác lập giao dịch qua người đại diện)

Quy trình thực hiện thủ tục khai nhận di sản thừa kế là giá trị bồi thường đất theo di chúc được quy định cụ thể tại Điều 57, 58 Luật Công chứng 2014, cụ thể:

1. Bước 1: Người yêu cầu khai nhận di sản nhà đất nộp những hồ sơ đã liệt kê ở trên cho Công chứng viên.
2. Bước 2: Sau khi kiểm tra hồ sơ thấy đầy đủ, phù hợp quy định của pháp luật, cơ quan công chứng tiến hành niêm yết công khai tại trụ sở Uỷ ban nhân dân cấp xã nơi có nhà đất. Thủ tục niêm yết được quy định tại Điều 18 Nghị định 29/2015/NĐ-CP.
3. Bước 3: Sau 15 ngày niêm yết, không có tranh chấp, khiêu nại, khiếu kiện thì cơ quan công chứng chứng nhận văn bản khai nhận di sản thừa kế.

Khai nhận di sản thừa kế là giá trị bồi thường đất

Giải quyết tranh chấp thừa kế là giá trị bồi thường thu hồi đất

Thông thường, khi phát sinh tranh chấp thừa kế giá trị bồi thường đất, các bên cần ưu tiên tự thương lượng, hòa giải  để giải quyết tranh chấp. Nếu không thể tự thỏa thuận để giải quyết tranh chấp các bên có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết.

Một trong các bên tranh chấp có thể gửi đơn yêu cầu hòa giải tới Uỷ ban Nhân dân cấp xã nơi có đất để yêu cầu hòa giải tranh chấp. Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân cấp xã sẽ tiến hành giải quyết tranh chấp và ban hành Biên bản hòa giải thành hoặc Biên bản hòa giải không thành. Việc hòa giải trước khi khởi kiện không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, công sức mà còn giúp các bên có thêm chứng cứ do Uỷ ban Nhân dân xã cung cấp hoặc phía đối tụng giao nộp trong quá trình hòa giải. Tuy nhiên, đây không phải là thủ tục bắt buộc hay là điều kiện để khởi kiện tranh chấp thừa kế này.

Đối với tranh chấp thừa kế giá trị bồi thường là tranh chấp dân sự theo Khoản 5 Điều 26 và điểm a khoản 1 Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 thì Tòa án nơi bị đơn cư trú làm việc có thẩm quyền giải quyết.

Câu hỏi thường gặp về lập di chúc để lại tài sản là giá trị bồi thường thu hồi đất

Dưới đây là tổng hợp những câu hỏi thường gặp của Chúng tôi về lập di chúc để lại tài sản là giá trị bồi thường thu hồi đất.

Giá trị bồi thường đất khi được nhận thừa kế có phải được dùng để thanh toán các khoản nợ của người đã mất không?

Có, theo quy định tại Điều 615 và Điều 658 Bộ luật Dân sự 2015, những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại. Do đó, giá trị bồi thường đất, sau khi được xác định là di sản, sẽ được ưu tiên dùng để thanh toán các chi phí hợp lý liên quan đến mai táng, các khoản nợ của người chết và các nghĩa vụ tài sản khác trước khi phân chia cho những người thừa kế.

Nếu đất bị thu hồi là tài sản chung của vợ chồng hoặc đồng sở hữu khác, giá trị bồi thường được xác định là di sản của người đã mất như thế nào?

Điều 612 Bộ luật Dân sự 2015 quy định di sản bao gồm “phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác”. Do đó, khi đất bị thu hồi là tài sản chung, cần phải xác định rõ phần giá trị bồi thường tương ứng với phần sở hữu của người đã mất trong khối tài sản chung đó. Chỉ phần giá trị này mới được coi là di sản để chia thừa kế theo quy định của pháp luật về sở hữu chung và thừa kế.

Nếu không có người thừa kế theo di chúc lẫn theo pháp luật, hoặc tất cả người thừa kế từ chối nhận di sản, thì giá trị bồi thường thu hồi đất sẽ được xử lý ra sao?

Trường hợp này, Điều 622 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rằng tài sản không có người nhận thừa kế, sau khi đã thanh toán các chi phí liên quan đến thừa kế (nếu có), sẽ thuộc về Nhà nước. Tương tự, nếu tất cả những người thừa kế hợp pháp đều từ chối nhận di sản theo Điều 620 BLDS, phần di sản còn lại cũng sẽ thuộc về Nhà nước.

Thai nhi (đã thành thai khi người để lại di sản chết và được sinh ra, còn sống sau đó) có quyền hưởng thừa kế đối với giá trị bồi thường thu hồi đất không?

Có, Điều 613 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rằng người thừa kế là cá nhân phải là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Do đó, thai nhi này, khi sinh ra và còn sống, sẽ có quyền hưởng thừa kế như những người thừa kế khác cùng hàng đối với giá trị bồi thường đất.

Nếu di chúc chỉ ghi chung chung là để lại “quyền sử dụng đất” nhưng tại thời điểm mở thừa kế, đất đó đã có quyết định thu hồi và đang chờ bồi thường bằng tiền, thì di chúc có hiệu lực đối với khoản tiền bồi thường đó không?

Có, theo tinh thần của Án lệ số 34/2020/AL và nguyên tắc giải thích di chúc quy định tại Điều 648 Bộ luật Dân sự 2015, ý chí của người lập di chúc cần được tôn trọng. Nếu quyền sử dụng đất là đối tượng định đoạt trong di chúc và sau đó quyền này được chuyển hóa thành giá trị bồi thường do bị Nhà nước thu hồi, thì khoản tiền bồi thường đó vẫn được xem là đối tượng mà người lập di chúc muốn để lại cho người thừa kế.

Ngoài tiền mặt, nếu trong phương án bồi thường có quyền được nhận một suất tái định cư, quyền này có thể được định đoạt trong di chúc và để lại thừa kế không?

Quyền được nhận suất tái định cư, nếu là một quyền tài sản có thể xác định được giá trị và thuộc về người để lại di sản theo quy định của Luật Đất đai 2024 và các văn bản liên quan, thì cũng được coi là một phần của di sản theo Điều 612 Bộ luật Dân sự 2015. Do đó, người có quyền này có thể định đoạt nó trong di chúc, và người thừa kế có quyền hưởng quyền tài sản đó.

Nếu người để lại di sản chết trước khi có quyết định thu hồi đất chính thức từ cơ quan nhà nước, nhưng quá trình thu hồi đã được thông báo hoặc nằm trong kế hoạch, thì quyền lợi của người thừa kế đối với giá trị bồi thường tiềm năng sẽ như thế nào?

Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết (Điều 614 BLDS 2015). Nếu tại thời điểm này chưa có quyết định thu hồi đất có hiệu lực pháp luật, thì di sản để lại là quyền sử dụng đất đó. Những người thừa kế sẽ kế thừa quyền sử dụng đất. Khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất từ những người thừa kế này sau đó, họ sẽ là đối tượng được xem xét bồi thường, hỗ trợ trực tiếp theo chính sách tại thời điểm thu hồi đất. Quyền lợi của họ sẽ gắn liền với tư cách là người sử dụng đất bị thu hồi.

Sau khi đã có văn bản khai nhận/thỏa thuận phân chia di sản được công chứng hoặc bản án/quyết định có hiệu lực của Tòa án về việc phân chia giá trị bồi thường đất, người thừa kế cần làm gì để nhận được tiền?

Người thừa kế cần nộp bản chính hoặc bản sao có chứng thực văn bản khai nhận/thỏa thuận phân chia di sản đã được công chứng, hoặc bản án/quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án, cùng với các giấy tờ tùy thân và các tài liệu khác theo yêu cầu của cơ quan đang quản lý khoản tiền bồi thường (ví dụ: Kho bạc Nhà nước, Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng, Quỹ phát triển đất của địa phương). Cơ quan này sẽ xem xét hồ sơ và tiến hành chi trả tiền cho (những) người thừa kế theo đúng nội dung văn bản pháp lý đã được xác lập.

Luật sư tư vấn thừa kế di sản là giá trị bồi thường thu hồi đất

Luật sư Luật Long Phan PMT cung cấp dịch vụ tư vấn thừa kế di sản là giá trị bồi thường thu hồi đất với nội dung công việc như sau:

• Tư vấn pháp luật chuyên sâu về quyền lập di chúc để lại di sản là giá trị bồi thường thu hồi đất
• Hỗ trợ soạn thảo và rà soát di chúc: Đảm bảo di chúc được lập đúng quy định pháp luật, thể hiện rõ ràng ý chí của người để lại di sản đối với phần giá trị bồi thường thu hồi đất, phòng ngừa tranh chấp sau này.
• Hướng dẫn và thực hiện thủ tục khai nhận, phân chia di sản là giá trị bồi thường đất
• Đại diện đàm phán và hòa giải tranh chấp: Tham gia vào quá trình thương lượng, hòa giải giữa các đồng thừa kế để tìm kiếm giải pháp đồng thuận, tránh phải đưa vụ việc ra Tòa án kéo dài.
• Đại diện giải quyết tranh chấp tại Tòa án: Soạn thảo đơn khởi kiện, thu thập chứng cứ, xây dựng luận cứ bảo vệ và trực tiếp tham gia tố tụng tại các cấp Tòa án để bảo vệ quyền lợi cho khách hàng trong các vụ án tranh chấp thừa kế giá trị bồi thường đất.
• Tư vấn về các nghĩa vụ tài chính: Làm rõ các vấn đề về thuế, phí liên quan đến việc nhận thừa kế giá trị bồi thường đất.

Kết luận

Bài viết đã giải đáp được câu hỏi Có được lập di chúc để lại tài sản là giá trị bồi thường khi bị thu hồi đất không? Mặc dù hiện nay không có quy định cụ thể về việc lập di chúc đối với giá trị bồi thường đất nhưng theo nội dung Án lệ 34/2020/AL thì người có quyền sử dụng đất hợp pháp mà bị nhà nước thu hồi và thuộc trường hợp được bồi thường thì vẫn có cơ sở lập di chúc để định đoạt giá trị bồi thường do bị thu hồi đất. Nếu bạn đọc có thắc mắc, cần hiểu rõ thêm thông tin hoặc để biết thêm chi tiết về chủ đề này thì vui lòng liên hệ với với chúng tôi qua HOTLINE 1900.63.63.87 để được tư vấn luật đất đai và các vấn đề pháp lý khác. Xin cảm ơn!

Tags: Án lệ 34/2020/AL, Bồi thường thu hồi đất, giá trị bồi thường thu hồi đất, giải quyết tranh chấp thừa kế, Luật sư đất đai, phân chia tài sản thừa kế, Quyền lập di chúc, Tư vấn luật thừa kế