Giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản khi chưa chia

Giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản khi chưa chia đòi hỏi quy trình pháp lý chặt chẽ và hiểu biết sâu sắc pháp luật dân sự. Tranh chấp này thường phát sinh khi người thừa kế bất đồng về việc ai sẽ quản lý tài sản di sản trước khi phân chia. Vấn đề trở nên phức tạp hơn khi có nhiều người thừa kế với quan điểm khác nhau về quyền quản lý di sản. Bài viết này của Luật Long Phan PMT sẽ phân tích chi tiết các bước thực hiện để giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản một cách hiệu quả.

Rà soát thu thập chứng cứ chứng minh

Giai đoạn rà soát, thu thập và củng cố chứng cứ là bước đi nền tảng, quyết định tính hiệu quả của toàn bộ quy trình giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản khi chưa chia. Mọi yêu cầu, đề nghị hoặc khởi kiện đều phải dựa trên cơ sở tài liệu, chứng cứ xác thực và hợp pháp. Việc thiếu hụt hoặc sai sót trong khâu này có thể dẫn đến việc yêu cầu bị bác bỏ, gây bất lợi cho quyền lợi của người thừa kế.

Bước đầu tiên là tập hợp toàn bộ hồ sơ pháp lý liên quan đến người để lại di sản và khối di sản. Các tài liệu cơ bản bao gồm: giấy chứng tử của người để lại di sản, di chúc (nếu có), các giấy tờ tùy thân của những người thừa kế, và danh sách chi tiết những người thuộc hàng thừa kế theo pháp luật. Song song đó, cần thu thập tất cả giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, quyền sử dụng đối với tài sản, ví dụ như Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, Giấy đăng ký xe, sổ tiết kiệm, giấy chứng nhận góp vốn hoặc cổ phần. Đối với các tài sản đang tạo ra thu nhập như nhà cho thuê, cần sao kê tài khoản ngân hàng và thu thập các hợp đồng thuê để chứng minh dòng tiền.

Để ngăn chặn sự thay đổi hoặc tẩu tán tài sản, các bên cần thực hiện các biện pháp bảo vệ chứng cứ. Một hành động hiệu quả là lập vi bằng ghi nhận hiện trạng tài sản, hoặc các bên cùng lập biên bản kiểm kê chi tiết toàn bộ di sản dưới sự chứng kiến của người làm chứng hoặc chính quyền địa phương. Các giấy tờ pháp lý quan trọng liên quan đến tài sản cần được niêm phong hoặc giao cho một bên trung gian đáng tin cậy giữ. 

Trong trường hợp phát hiện dấu hiệu một người thừa kế đang thực hiện các giao dịch liên quan đến di sản mà chưa có sự đồng thuận, cần lập tức gửi thông báo chính thức đến các cá nhân, tổ chức liên quan (ngân hàng, đối tác kinh doanh, văn phòng đăng ký đất đai) yêu cầu tạm dừng mọi giao dịch cho đến khi việc giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản được hoàn tất.

Khởi kiện đến Tòa án có thẩm quyền

Khởi kiện tại Tòa án là giải pháp pháp lý hiệu quả nhằm yêu cầu cơ quan tài phán có thẩm quyền đưa ra phán quyết, xác lập một cơ chế quản lý di sản rõ ràng, minh bạch và có tính cưỡng chế thi hành. 

Thẩm quyền của Tòa án

Về thẩm quyền, theo khoản 5 Điều 26 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) 2015, tranh chấp quyền quản lý di sản là tranh chấp về thừa kế thuộc thẩm quyền của Tòa án. Theo Điều 35 BLTTDS 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2025, tranh chấp này thuộc thẩm quyền của Tòa án khu vực. Về thẩm quyền theo lãnh thổ, căn cứ Điều 39 BLTTDS 2015, đối tượng của tranh chấp là quyền quản lý di sản, do đó, tranh chấp này thuộc thẩm quyền của Tòa án khu vực nơi bị đơn cư trú.

Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp

Để bắt đầu quá trình tố tụng tại Tòa án, nguyên đơn cần chuẩn bị đơn khởi kiện và thành phần hồ sơ theo quy định tại Điều 189 BLTTDS 2015. Đơn kiện phải nêu rõ thông tin liên hệ của các bên, quyền và lợi ích bị xâm phạm, vấn đề cụ thể yêu cầu Tòa án giải quyết (xác định người quản lý di sản,…). Kèm theo đơn khởi kiện phải có tài liệu, chứng cứ chứng minh quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm phạm.

Người khởi kiện gửi đơn khởi kiện kèm theo tài liệu, chứng cứ mà mình hiện có đến Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án bằng các phương thức sau đây (khoản 1 Điều 190 BLTTDS 2015):

• Nộp trực tiếp tại Tòa án
• Gửi đến Tòa án theo đường dịch vụ bưu chính
• Gửi trực tuyến bằng hình thức điện tử qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án (nếu có).

Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện, Chánh án Tòa án phân công một Thẩm phán xem xét đơn khởi kiện (khoản 2 Điều 191 BLTTDS 2015). Nếu xét thấy vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì Thẩm phán phải thông báo ngay cho người khởi kiện biết để họ đến Tòa án làm thủ tục nộp tiền tạm ứng án phí trong trường hợp họ phải nộp tiền tạm ứng án phí.

Trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày nhận được giấy báo của Tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án phí, người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí và nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí. Thẩm phán thụ lý vụ án khi người khởi kiện nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí. Trường hợp người khởi kiện được miễn hoặc không phải nộp tiền tạm ứng án phí thì Thẩm phán phải thụ lý vụ án khi nhận được đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo (Điều 195 BLTTDS 2015).

Thời hạn chuẩn bị xét xử tranh chấp quyền quản lý di sản là 04 tháng kể từ ngày thụ lý vụ án. Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Chánh án Tòa án có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử nhưng không quá 02 tháng (Điều 203 BLTTDS 2015).

Trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, Tòa án tiến hành thủ tục xem xét thẩm định tại chỗ, thẩm định giá liên quan đến di sản thừa kế; mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải theo quy định tại Điều 210 BLTTDS 2015. Trường hợp vụ án dân sự không được hòa giải hoặc không tiến hành hòa giải được quy định tại Điều 206 và Điều 207 của Bộ luật này thì Thẩm phán tiến hành phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ mà không tiến hành hòa giải (Điều 208 BLTTDS 2015).

Thư ký Tòa án phải lập biên bản về kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và biên bản về việc hòa giải. Trường hợp hòa giải thành, Thẩm phán chủ trì phiên hòa giải hoặc một Thẩm phán được Chánh án Tòa án phân công phải ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự (Điều 211, Điều 212 BLTTDS 2015). Nếu hòa giải không thành, Tòa án phải ra quyết định đưa vụ án ra xét xử. Trong thời hạn 01 tháng từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa, trường hợp có lý do chính đáng thì thời hạn này là 02 tháng (khoản 4 Điều 203 BLTTDS 2015).

Trường hợp có kháng cáo/kháng nghị bản án sơ thẩm, Ngay sau khi nhận được hồ sơ vụ án, kháng cáo, kháng nghị và tài liệu, chứng cứ kèm theo, Tòa án cấp phúc thẩm phải vào sổ thụ lý. Thời hạn chuẩn bị xét xử phúc thẩm là 02 tháng. Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Chánh án Tòa án cấp phúc thẩm có thể quyết định kéo dài thời hạn chuẩn bị xét xử, nhưng không được quá 01 tháng (Điều 285, Điều 286 BLTTDS 2015).

Khi nộp đơn khởi kiện, nguyên đơn có thể nộp đơn yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời (BPKCTT) yêu cầu Tòa án cấm người đang quản lý di sản hoặc bất kỳ người thừa kế nào khác thực hiện các hành vi mua bán, chuyển nhượng, tặng cho, thế chấp tài sản. Đồng thời, có thể yêu cầu phong tỏa tài khoản ngân hàng liên quan đến hoa lợi, lợi tức phát sinh từ di sản. 

Đơn yêu cầu áp dụng BPKCTT phải có thông tin của các bên, tóm tắt nội dung tranh chấp, lý do cần phải áp dụng BPKCTT và BPKCTT cần được áp dụng. Tòa án sẽ xem xét và quyết định trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ khi nhận được đơn yêu cầu (Điều 133 BLTTDS 2015). Việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời sẽ đảm bảo tính toàn vẹn của di sản cho đến khi có phán quyết cuối cùng của Tòa án.

>>> Xem thêm: Hướng dẫn giải quyết tranh chấp đất thừa kế nhờ trông coi

Khuyến nghị về căn cứ xác lập quyền quản lý di sản và nghĩa vụ của người quản lý di sản

Dưới đây là các khuyến nghị về căn cứ xác lập quyền quản lý di sản và nghĩa vụ của người quản lý di sản.

Căn cứ xác lập quyền quản lý di sản

Căn cứ xác lập quyền quản lý di sản khi chưa chia được quy định rõ ràng trong Điều 616 Bộ luật Dân sự 2015. Nếu trước đó chưa có người quản lý di sản, căn cứ xác lập quyền quản lý di sản được ưu tiên theo thứ tự sau:

• Theo di chúc khi người để lại di sản đã chỉ định người quản lý di sản hoặc người thực hiện di chúc trong di chúc hợp pháp
• Theo thỏa thuận của các đồng thừa kế: Trường hợp di chúc không chỉ định, những người thừa kế có thể thỏa thuận cử ra một hoặc một nhóm người quản lý. Thỏa thuận của người thừa kế về việc cử người quản lý di sản cần được thể hiện bằng văn bản có chữ ký của tất cả các bên và thực hiện thủ tục công chứng, chứng thực tại cơ quan có thẩm quyền để đảm bảo giá trị pháp lý. Quá trình này sẽ giúp các bên yên tâm hơn, đồng thời giảm thiểu rủi ro và tranh chấp phát sinh trong quá trình quản lý di sản.
• Người đang chiếm hữu, sử dụng, quản lý: Khi chưa có chỉ định trong di chúc và các thừa kế chưa thỏa thuận được, người đang thực tế chiếm hữu, sử dụng di sản sẽ tiếp tục quản lý. Tuy nhiên, quyền của người này rất hạn chế, chủ yếu là bảo quản tài sản, không được định đoạt tài sản
• Do Tòa án chỉ định: trường hợp các bên tranh chấp/không thỏa thuận được, Tòa án se ra quyết định chỉ định người quản lý di sản. Đây là giải pháp khóa tình hình để tránh thất tán tài sản
• Trường hợp có người thừa kế chưa thành niên/mất năng lực dân sự: quyền quản lý phần di sản của họ do người đại diện thực hiện dưới sự giám sát của các thừa kế khác/Tòa án.

Nghĩa vụ của người quản lý di sản

Nghĩa vụ của người quản lý di sản được quy định cụ thể trong Điều 617 Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm:

• Phải kiểm kê, bảo quản, ngăn ngừa hư hỏng/thất thoát; mở sổ theo dõi thu–chi.
• Không được bán/cho thuê/cho mượn/đặt cọc/định đoạt trừ khi: (i) có sự đồng ý bằng văn bản của tất cả (hoặc đa số theo thỏa thuận) thừa kế hoặc (ii) thực sự cần thiết để bảo toàn giá trị (ví dụ bán nhanh tài sản dễ hư hỏng).
• Thu hoa lợi, lợi tức (tiền thuê, cổ tức, lãi…) và nộp lại cho khối di sản sau khi trừ chi phí hợp lý (trông coi, bảo dưỡng, bảo hiểm, thuế…).
• Chịu trách nhiệm bồi thường nếu làm mất mát, hư hỏng, định đoạt vượt thẩm quyền.

Bên cạnh đó, Điều 618 Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định về quyền của người quản lý di sản, như quyền đại diện cho các thừa kế trong quan hệ với bên thứ ba, quyền được hưởng thù lao và được thanh toán chi phí bảo quản di sản hợp lý theo thỏa thuận hoặc quy định pháp luật.

>>> Xem thêm: Mẫu biên bản nhờ quản lý trông coi di sản mới nhất

Dịch vụ luật sư trong giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản

Luật sư Luật Long Phan PMT cung cấp dịch vụ tư vấn và đại diện toàn diện trong giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản khi chưa chia. Dịch vụ của chúng tôi bao gồm:

• Phân tích hồ sơ và đánh giá tình hình pháp lý của vụ việc tranh chấp quyền quản lý di sản
• Thu thập, rà soát và hệ thống hóa các chứng cứ, tài liệu liên quan đến di sản thừa kế
• Tư vấn về quyền và nghĩa vụ của từng bên trong tranh chấp quyền quản lý di sản khi chưa chia
• Soạn thảo văn bản pháp lý như thỏa thuận, đơn khởi kiện, đơn yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời
• Đại diện tại Tòa án các cấp và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Quý khách hàng

>> Xem thêm: Tư vấn đòi lại tài sản mà người quản lý tài sản thừa kế đã chết

Các câu hỏi thường gặp (FAQ)

Dưới đây là các câu hỏi thường gặp về giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản khi chưa chia, giúp Quý khách hàng nắm rõ hơn để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

Người quản lý di sản được hưởng mức thù lao như thế nào?

Mức thù lao được ưu tiên xác định theo sự thỏa thuận của các đồng thừa kế. Trường hợp không có thỏa thuận, người quản lý di sản được hưởng một khoản thù lao hợp lý, tương xứng với công sức, thời gian và trách nhiệm bỏ ra, đồng thời được thanh toán các chi phí cần thiết, chính đáng để bảo quản di sản.

Sau khi Tòa án chỉ định người quản lý di sản, các bước tiếp theo là gì?

Sau khi được chỉ định, người quản lý phải tiến hành kiểm kê toàn bộ di sản, lập danh mục chi tiết, thực hiện các biện pháp bảo quản, quản lý các nguồn thu và chi, báo cáo định kỳ cho các đồng thừa kế, thanh toán các nghĩa vụ tài sản của người chết và cuối cùng là chuẩn bị cho việc giao lại di sản để phân chia (Điều 617 Bộ luật Dân sự 2015).

Một pháp nhân như công ty luật hoặc ngân hàng có thể làm người quản lý di sản được không?

Có, các đồng thừa kế hoàn toàn có thể thỏa thuận ủy quyền cho một pháp nhân chuyên nghiệp như công ty quản lý tài sản thực hiện vai trò quản lý di sản. Giải pháp này đảm bảo tính khách quan, minh bạch và chuyên môn, đặc biệt hữu ích đối với các khối di sản lớn và phức tạp.

Nhiều người có thể đồng thời được cử làm người quản lý di sản không?

Pháp luật không cấm việc nhiều người cùng quản lý di sản nếu được các đồng thừa kế tín nhiệm và thỏa thuận. Tuy nhiên, khi đó các bên cần lập một quy chế quản lý chung rất chi tiết, quy định rõ ràng về quyền hạn, trách nhiệm và cơ chế ra quyết định của từng người để tránh phát sinh thêm tranh chấp.

Kết luận

Giải quyết tranh chấp quyền quản lý di sản khi chưa chia là một quá trình phức tạp, liên quan đến nhiều quy định pháp luật và yêu cầu các bên phải có những hành động pháp lý kịp thời, chính xác. Để đảm bảo quyền lợi của mình không bị xâm phạm và khối di sản được bảo toàn nguyên vẹn, việc tìm đến sự hỗ trợ của một tổ chức hành nghề luật sư uy tín là giải pháp hiệu quả. Hãy liên hệ ngay với Luật Long Phan PMT qua hotline 1900.63.63.87 để được tư vấn và hỗ trợ.

Tags: Di sản chưa chia, Người quản lý di sản, Quản lý di sản, Tố tụng dân sự, Tranh chấp thừa kế