Khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu: Thủ tục năm 2025

Khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu khi di chúc vi phạm một hoặc một số điều kiện để di chúc được xem là hợp pháp. Di chúc vô hiệu không làm phát sinh quyền, nghĩa vụ các bên từ thời điểm xác lập, di sản trong phần di chúc không có hiệu lực được chia cho các người thừa kế. Điều đó làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của những người hưởng di sản thừa kế. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm được thủ tục khởi kiện khi gặp phải trường hợp này.

Thời hiệu khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu

Trong bất kỳ vụ việc dân sự nào, thời hiệu khởi kiện luôn đóng vai trò quan trọng, là điều kiện tiên quyết để xác định một yêu cầu có còn hợp pháp để Tòa án xem xét hay không.

Xét về bản chất, việc yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu là nhằm mục đích tranh chấp di sản thừa kế, người thừa kế muốn xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác. Khi di chúc bị vô hiệu toàn bộ hoặc một phần, việc phân chia di sản thừa kế được thực hiện theo quy định về thừa kế theo pháp luật đối với phần di sản không có hiệu lực. Như vậy căn cứ vào khoản 2 Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu để người thừa kế khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

Thẩm quyền tòa án giải quyết yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu

Việc xác định đúng thẩm quyền của Tòa án có vai trò quan trọng trong suốt quá trình khởi kiện và đảm bảo đơn khởi kiện được tiếp nhận và giải quyết theo đúng trình tự.

Các tranh chấp về yêu cầu tuyên di chúc vô hiệu là các tranh chấp về thừa kế tài sản theo quy định tại khoản 5 Điều 26 Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS) 2015, do đó các tranh chấp này thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.

Theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 39 BLTTDS 2015, thẩm quyền giải quyết yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu thuộc về Tòa án nhân dân nơi bị đơn cư trú, làm việc.

Trong trường hợp trong quan hệ tranh chấp có yếu tố nước ngoài (có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài) thì căn cứ vào khoản 3 Điều 35 và điểm c khoản 1 Điều 37 BLTTDS 2015, Tòa án nhân dân cấp tỉnh sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp.

Thủ tục khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu

Để khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu, người khởi kiện cần nắm rõ các quy định về đơn và thành phần hồ sơ, quy trình thụ lý vụ án tại Tòa án và thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật. Dưới đây là thông tin chi tiết về từng bước trong quy trình này.

Đơn và thành phần hồ sơ

Hồ sơ khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu bao gồm:

• Đơn khởi kiện, bao gồm những nội dung sau:
  • Ngày, tháng, năm làm đơn khởi kiện;
  • Tên Tòa án nhận đơn khởi kiện;
  • Tên, nơi cư trú, làm việc của người khởi kiện là cá nhân. Nếu bên khởi kiện là tổ chức thì ghi rõ trụ sở, số điện thoại, fax và địa chỉ thư điện tử (nếu có).
  • Tên, nơi cư trú, làm việc của người có quyền và lợi ích được bảo vệ là cá nhân. Đối với tổ chức thì ghi rõ địa chỉ trụ sở, số điện thoại, fax và địa chỉ thư điện tử (nếu có).
  • Tên, nơi cư trú, làm việc của người bị kiện là cá nhân. Nếu bên bị kiện là tổ chức thì ghi rõ trụ sở, số điện thoại, fax và địa chỉ thư điện tử (nếu có).
  • Tên, nơi cư trú, làm việc của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là cá nhân. Đối với tổ chức thì ghi rõ địa chỉ trụ sở, số điện thoại, fax và địa chỉ thư điện tử (nếu có).
  • Quyền, lợi ích hợp pháp của người khởi kiện bị xâm phạm.
• Kèm theo đơn khởi kiện phải có các tài liệu chứng cứ chứng minh kèm theo quy định theo khoản 5 Điều 189 BLTTDS 2015:
  • Di chúc bị yêu cầu tuyên vô hiệu;
  • Giấy khai tử của người để lại di sản;
  • Các giấy tờ, tài liệu về tài sản thừa kế;
  • Các giấy tờ chứng minh nhân thân của người khởi kiện (Sổ hộ khẩu, Chứng minh nhân dân, Thẻ căn cước công dân, Hộ chiếu,…). Hồ sơ khởi kiện được nộp trực tiếp tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền hoặc thông qua dịch vụ bưu chính.

Thủ tục thụ lý

Sau khi nộp đơn khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu, Tòa án sẽ tiếp nhận và xử lý đơn khởi kiện theo các bước sau:

Bước 1: Tòa án tiếp nhận và xử lý đơn khởi kiện

Theo Điều 191 BLTTDS 2015 sau khi nhận đơn khởi kiện Tòa án phải thực hiện các công việc sau:

• Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện, Chánh án Tòa án phân công một Thẩm phán xem xét đơn khởi kiện.
• Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày được phân công, Thẩm phán phải xem xét đơn khởi kiện và có một trong các quyết định sau đây:
• Yêu cầu sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện;
• Tiến hành thủ tục thụ lý vụ án theo thủ tục thông thường hoặc theo thủ tục rút gọn nếu vụ án có đủ điều kiện để giải quyết theo thủ tục rút gọn quy định tại khoản 1 Điều 317 của Bộ luật này;
• Chuyển đơn khởi kiện cho Tòa án có thẩm quyền và thông báo cho người khởi kiện nếu vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án khác;
• Trả lại đơn khởi kiện cho người khởi kiện nếu vụ việc đó không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Kết quả xử lý đơn của Thẩm phán phải được ghi chú vào sổ nhận đơn và thông báo cho người khởi kiện.

Bước 2: Yêu cầu nộp tiền tạm ứng án phí

Căn cứ theo quy định tại Điều 195 BLTTDS 2015, sau khi nhận đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo, nếu xét thấy vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì Thẩm phán phải thông báo ngay cho người khởi kiện biết để họ đến Tòa án làm thủ tục nộp tiền tạm ứng án phí trong trường hợp họ phải nộp tiền tạm ứng án phí.

Mức tạm ứng án phí sẽ được Tòa án tính dựa trên danh mục án phí được ban hành kèm theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14. Trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày nhận được giấy báo của Tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án phí, người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí và nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí.

Bước 3: Thông báo về việc thụ lý vụ án

Căn cứ vào Điều 195 và 196 BLTTDS 2015, thẩm phán thụ lý vụ án khi người khởi kiện nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí. Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày thụ lý vụ án, Thẩm phán phải thông báo bằng văn bản cho nguyên đơn, bị đơn, cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc giải quyết vụ án, cho Viện kiểm sát cùng cấp về việc Tòa án đã thụ lý vụ án.

Thời hạn giải quyết

Thời gian giải quyết yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu có thể kéo dài tùy tính chất phức tạp của vụ án. Tuy nhiên, theo quy định:

• Giai đoạn sơ thẩm: Thời gian chuẩn bị xét xử sơ thẩm yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu là 04 tháng, kể từ ngày thụ lý vụ án. Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Chánh án Tòa án có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử nhưng không quá 02 tháng (khoản 1 Điều 203 BLTTDS 2015).
• Giai đoạn phúc thẩm: Thời gian chuẩn bị xét xử phúc thẩm là 02 tháng, kể từ ngày thụ lý vụ án. Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Chánh án Tòa án cấp phúc thẩm có thể quyết định kéo dài thời hạn chuẩn bị xét xử, nhưng không được quá 01 tháng (khoản 1 Điều 286 BLTTDS 2015). Trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa. Trong trường hợp có lý do chính đáng thì thời hạn này là 02 tháng. Người khởi kiện cần kiên nhẫn, theo dõi sát sao tiến độ xử lý của Tòa án và chủ động cung cấp tài liệu kịp thời để không làm chậm quá trình giải quyết.

>>> Xem thêm: Thủ tục giải quyết tranh chấp đối với di sản thừa kế

Căn cứ tuyên di chúc vô hiệu

Di chúc bị vô hiệu là tình trạng văn bản di chúc không được pháp luật công nhận và không phát sinh hiệu lực pháp lý. Việc tuyên bố một bản di chúc vô hiệu chỉ được Tòa án chấp nhận khi có căn cứ pháp lý rõ ràng

Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 thì di chúc không đáp ứng được các điều kiện để di chúc hợp pháp thì di chúc sẽ bị tuyên vô hiệu, cụ thể:

• Người lập di chúc không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ tại thời điểm lập di chúc;
• Nội dung của di chúc vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội;
• Di chúc được lập bởi người không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình;
• Nội dung di chúc không rõ ràng dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau;
• Người lập di chúc bị lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép khi lập di chúc;
• Vi phạm về hình thức di chúc không trái quy định của luật.

Tòa án sẽ xem xét các chứng cứ như hồ sơ bệnh án, lời khai của người làm chứng, giám định chữ ký, tài liệu chứng minh quan hệ thừa kế với người lập di chúc,… để xác định tính hợp pháp của di chúc.

Các câu hỏi thường gặp (FAQ) về khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về thủ tục khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu. Mời Quý khách hàng tham khảo.

Ai có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án tuyên bố một bản di chúc vô hiệu?

Những người có quyền khởi kiện bao gồm người thừa kế theo pháp luật của người để lại di sản, hoặc bất kỳ cá nhân, tổ chức nào cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị ảnh hưởng trực tiếp bởi sự tồn tại của văn bản định đoạt tài sản đó. Theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự, người khởi kiện phải chứng minh được rằng việc di chúc có hiệu lực đã xâm phạm đến quyền thừa kế hoặc lợi ích chính đáng của họ.

Điều gì xảy ra nếu chỉ một phần của di chúc bị tuyên vô hiệu?

Nếu một phần của di chúc không có hiệu lực pháp lý nhưng không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn lại, thì chỉ phần đó bị vô hiệu. Căn cứ theo Điều 643 Bộ luật Dân sự 2015, phần di sản tương ứng với phần di chúc bị vô hiệu sẽ được đem chia thừa kế theo pháp luật cho những người thuộc hàng thừa kế của người đã mất. Các phần khác của di chúc vẫn có hiệu lực và được thi hành bình thường.

Cần những loại bằng chứng nào để chứng minh người lập di chúc bị cưỡng ép, đe dọa?

Để chứng minh việc lập di chúc có sự cưỡng ép hoặc đe dọa, người khởi kiện có thể cung cấp các chứng cứ như: lời khai của người làm chứng biết về sự việc, các đoạn ghi âm, video, tin nhắn thể hiện sự uy hiếp, các tài liệu cho thấy sự lệ thuộc (kinh tế, tinh thần) của người lập di chúc vào người đe dọa, hoặc kết luận giám định tâm lý (nếu có).

Di chúc miệng có thể bị tuyên vô hiệu không?

Có. Di chúc miệng sẽ bị tuyên vô hiệu nếu không tuân thủ các điều kiện nghiêm ngặt tại Điều 629 và Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015. Chẳng hạn, di chúc miệng được lập khi người di chúc không trong tình trạng tính mạng bị cái chết đe dọa, hoặc sau 03 tháng kể từ ngày lập di chúc miệng mà người đó còn sống, minh mẫn.

Di chúc có người làm chứng nhưng người làm chứng không hợp lệ thì sao?

Theo Điều 632 Bộ luật Dân sự 2015, người làm chứng cho việc lập di chúc không được là người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc, người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc. Nếu người làm chứng không hợp lệ, di chúc đó có thể bị xem là vi phạm về hình thức và bị Tòa án tuyên vô hiệu.

Di chúc do người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự lập có hợp pháp không?

Không. Theo điểm a khoản 1 Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, người lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép. Người đã có quyết định của Tòa án tuyên bố bị hạn chế năng lực hành vi dân sự không đủ điều kiện về chủ thể để lập một di chúc hợp pháp.

Dịch vụ luật sư khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu

Luật sư tham gia tố tụng giải quyết tranh chấp thừa kế sẽ tư vấn hỗ trợ khách hàng các vấn đề:

• Tư vấn quy định về di chúc hợp pháp;
• Tư vấn thủ tục khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu;
• Tư vấn phân chia tài sản thừa kế;
• Tư vấn hồ sơ, thủ tục khởi kiện về thừa kế;
• Đại diện cho Quý khách hàng tham gia tố tụng tại Tòa án nếu cần thiết.

Sự hỗ trợ của luật sư trong việc khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu là rất cần thiết, đặc biệt trong việc tư vấn pháp lý, thu thập chứng cứ và đại diện tranh tụng.

Kết luận

Tòa án là cơ quan có thẩm quyền tuyên bố di chúc vô hiệu, tuy nhiên không phải mọi yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu đều được Tòa án thụ lý và giải quyết. Theo quy định chỉ khi người có quyền khởi kiện yêu cầu tuyên bố có đơn khởi kiện, hồ sơ tài liệu chứng minh đầy đủ kèm theo gửi đến đúng Tòa án có thẩm quyền thì vụ án mới có thể được thụ lý và tiếp nhận. Hãy liên hệ với luật sư chuyên tư vấn luật thừa kế qua hotline 1900636387 khi cần tư hay có nhu cầu sư dụng dịch vụ giải quyết tranh chấp thừa kế.

Tags: Di chúc, Di chúc vô hiệu, giải quyết tranh chấp thừa kế, khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu, Luật sư thừa kế, tư vấn pháp luật thừa kế