Hướng dẫn xử lý khi di chúc bị thất lạc theo quy định mới

Hướng dẫn xử lý khi di chúc bị thất lạc là thủ tục cần thiết nhằm bảo vệ quyền lợi của người thừa kế, đảm bảo việc phân chia di sản được thực hiện đúng theo ý chí của người để lại di chúc và quy định của pháp luật. Một trong những khó khăn khi chia thừa kế theo di chúc là xác minh liệu có tồn tại bản di chúc hợp pháp, có bao nhiêu bản và đâu là bản cuối cùng có hiệu lực. Bởi, thẩm quyền công chứng, chứng thực di chúc không bị giới hạn theo địa phương và hiện chưa có hệ thống cập nhật, quản lý đồng bộ. Theo dõi bài viết dưới đây của Luật Long Phan PMT để biết được các hướng xử lý khi di chúc bị thất lạc theo quy định mới.

Xác minh sự tồn tại và thu thập bản sao di chúc

Một trong những bước đầu tiên và quan trọng khi xử lý di chúc bị thất lạc là xác định xem di chúc có thực sự tồn tại hay không. Việc xác minh, thu thập có thể thực hiện như sau:

Tìm kiếm những nơi cất giữ đồ đạc để người để lại di sản

Trong trường hợp di chúc bị thất lạc, việc đầu tiên người thừa kế cần thực hiện là tiến hành kiểm tra toàn bộ các vị trí có khả năng người để lại di sản đã cất giữ bản di chúc như:

• Tủ đựng hồ sơ cá nhân, két sắt.
• Ngăn kéo, bàn làm việc, giá sách, vali đựng hồ sơ.
• Bàn thờ, nơi thờ cúng tổ tiên.
• Bên trong sách cũ, sổ ghi chép cá nhân, nhật ký.
• Dưới gối, nệm, gầm giường hoặc tủ đầu giường.
• Nơi người lập di chúc từng sinh sống trước đó.

Thu thập thông tin từ người thân và có quan hệ gần gũi với người để lại di sản

Trong trường hợp không tìm thấy bản di chúc tại những nơi thường được sử dụng để cất giữ tài liệu, người thừa kế nên chủ động tiếp cận những cá nhân từng có mối quan hệ mật thiết với người để lại di sản như: người thân trong gia đình, bạn bè gần gũi, người chăm sóc, luật sư riêng hoặc người từng quản lý tài sản của người để lại di sản. Mục đích là để thu thập thông tin gián tiếp về việc người để lại di sản có từng lập di chúc hay không và nếu có thì bản di chúc được lưu giữ ở đâu, theo hình thức nào.

Liên hệ xác minh tại các tổ chức hành nghề công chứng nơi người để lại di sản cư trú

Mặc dù, khoản 4 Điều 630, Điều 635 Bộ luật Dân sự 2015 quy định di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực vẫn được coi là hợp pháp nếu đáp ứng đủ các điều kiện theo khoản 1 Điều này (trừ trường hợp di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ và được người làm chứng lập thành văn bản thì phải có công chứng hoặc chứng thực). Tuy nhiên, đa số các cá nhân khi làm di chúc đều thực hiện công chứng/ chứng thực di chúc nhằm đảm bảo tính pháp lý, tránh tranh chấp về sau.

Vì vậy, trong trường hợp không tìm thấy bản di chúc gốc, người thừa kế có thể liên hệ với Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc tổ chức hành nghề công chứng tại nơi người để lại di sản cư trú cuối cùng hoặc nơi có bất động sản, tài sản để lại để xác minh thông tin về sự tồn tại của di chúc.

Hướng dẫn xử lý khi di chúc bị thất lạc đúng quy định

Việc một bản di chúc bị thất lạc có thể dẫn đến nhiều tình huống pháp lý phức tạp trong quá trình phân chia di sản thừa kế. Tùy thuộc vào việc di chúc có được tìm thấy hay không, quy trình xử lý sẽ có sự khác biệt rõ rệt. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách xử lý trong hai trường hợp chính: trường hợp tìm thấy di chúc và trường hợp không tìm thấy di chúc, nhằm đảm bảo quyền lợi của những người thừa kế theo đúng quy định của pháp luật.

Trường hợp tìm thấy di chúc

Khi di chúc bị thất lạc được tìm thấy, việc phân chia di sản sẽ được ưu tiên thực hiện theo ý nguyện của người đã khuất. Quy trình xử lý cụ thể phụ thuộc vào thời điểm tìm thấy di chúc.

Trước khi chia di sản

Theo khoản 2 Điều 642 Bộ luật Dân sự 2015 quy định, trường hợp di sản chưa chia mà tìm thấy di chúc thì di sản được chia theo di chúc. Nếu di chúc để lại hợp pháp, việc phân chia di sản thừa kế sẽ được thực hiện theo Điều 659 Bộ luật Dân sự 2015. Cụ thể là thực hiện theo ý chí của người để lại di chúc:

• Nếu di chúc không xác định rõ phần của từng người thì chia đều cho những người được chỉ định trong di chúc, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
• Nếu di chúc xác định phân chia di sản theo hiện vật thì người thừa kế được nhận hiện vật kèm theo hoa lợi, lợi tức thu được từ hiện vật đó hoặc phải chịu phần giá trị của hiện vật bị giảm sút tính đến thời điểm phân chia di sản; nếu hiện vật bị tiêu hủy do lỗi của người khác thì người thừa kế có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
• Nếu di chúc chỉ xác định phân chia di sản theo tỷ lệ đối với tổng giá trị khối di sản thì tỷ lệ này được tính trên giá trị khối di sản đang còn vào thời điểm phân chia di sản.

Ngoài ra, khi phân chia di sản theo di chúc, những người được chỉ định trong di chúc cần lưu ý đến quyền thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc theo quy định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015.

Cụ thể, các đối tượng gồm: con chưa thành niên; cha, mẹ; vợ, chồng; con đã thành niên nhưng không có khả năng lao động, nếu không được người lập di chúc phân chia di sản hoặc được chia với phần ít hơn, thì vẫn được hưởng một phần di sản tối thiểu là hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật trong trường hợp di sản được chia theo pháp luật.

>>> Xem thêm: Hướng dẫn giải quyết tranh chấp tài sản theo di chúc

Sau khi đã chia di sản

Trong thời hiệu yêu cầu chia di sản, nếu phát hiện di chúc sau khi di sản đã được phân chia thì việc phân chia lại theo nội dung di chúc có thể thực hiện, nếu người thừa kế theo di chúc có yêu cầu. Quy định này được nêu tại khoản 2 Điều 642 Bộ luật Dân sự 2015 và việc phân chia lại sẽ được thực hiện theo hướng dẫn tại Điều 659, khoản 2 Điều 642 và Điều 644 của Bộ luật này.

Trong trường hợp những người đã nhận di sản theo cách phân chia trước đó không đồng ý chia lại, người thừa kế được chỉ định trong bản di chúc mới phát hiện có quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu phân chia di sản theo đúng nội dung di chúc.

>> Xem thêm:

• Thủ tục thừa kế theo di chúc
• Thủ tục kiện đòi lại di sản thừa kế đã phân chia

Trường hợp không tìm thấy di chúc, khai di sản theo quy định pháp luật

Trong trường hợp không tìm thấy di chúc, việc khai nhận di sản thừa kế thực hiện theo quy định pháp luật tức thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế theo quy định tại Điều 649 Bộ luật Dân sự 2015.

Theo quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, hàng thừa kế theo pháp luật bao gồm:

• Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
• Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
• Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

Những người thừa kế cùng hàng thừa kế hưởng phần di sản bằng nhau và những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người để lại di sản, thì cháu sẽ được thừa kế phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu lẽ ra được hưởng nếu còn sống. Tương tự, nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng thời điểm với người để lại di sản, thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt lẽ ra được hưởng nếu còn sống. Nội dung này thể hiện nguyên tắc thừa kế thế vị theo Điều 652 Bộ luật Dân sự 2015.

Thời hiệu khởi kiện chia lại di sản theo di chúc

Theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu để khởi kiện chia lại di sản theo di chúc được quy định như sau:

• Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế.
• Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

>>> Xem thêm: Di sản được chia xong thì phát hiện có di chúc, xử lý thế nào?

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về cách xử lý khi di chúc bị thất lạc

Dưới đây là câu hỏi thường gặp về cách xử lý khi di chúc bị thất lạc:

Làm sao biết người để lại di sản có lập di chúc hay không?

Có thể hỏi người thân, luật sư riêng hoặc trích lục tại các tổ chức hành nghề công chứng nơi người để lại di sản cư trú xem có tồn tại tại di chúc hay không. Nếu không tìm thấy di chúc thì di sản được phân chia theo pháp luật. Trường hợp sau khi đã phân chia di sản nhưng tìm thấy di chúc thất lạc thì có thể yêu cầu phân chia lại. Nội dung này được quy định tại Điều 642 Bộ luật Dân sự 2015.

Di chúc có bắt buộc phải công chứng không?

Không bắt buộc theo khoản 4 Điều 630, Điều 635 Bộ luật Dân sự 2015, trừ một số trường hợp đặc biệt (trừ trường hợp di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ và được người làm chứng lập thành văn bản thì phải có công chứng hoặc chứng thực), tuy nhiên công chứng giúp đảm bảo giá trị pháp lý của di chúc, tránh tranh chấp.

Có thể yêu cầu chia lại di sản nếu sau khi chia xong mới tìm thấy di chúc không?

Có, nếu vẫn trong thời hiệu yêu cầu chia di sản khoản 3 Điều 642 Bộ luật Dân sự 2015.

Nếu không được nhắc đến trong di chúc, có còn được chia không?

Nếu bạn thuộc những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc theo Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015, bạn vẫn có quyền hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật.

Nếu có nhiều bản di chúc, bản nào được ưu tiên áp dụng?

Khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực theo khoản 5 Điều 643 Bộ luật Dân sự 2015.

Thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia lại di sản theo di chúc là bao lâu?

Thời hiệu yêu cầu chia lại di sản theo di chúc là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản; Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015.

Luật sư tư vấn và giải quyết tranh chấp pháp luật thừa kế

Dưới đây là hạng mục công việc tư vấn, hướng dẫn giải quyết tranh chấp pháp luật thừa kế tại Luật Long Phan PMT:

• Tư vấn xác định người thừa kế theo pháp luật và di chúc;
• Tư vấn hiệu lực và tính hợp pháp của di chúc;
• Tư vấn xác định hàng thừa kế, phần được hưởng, điều kiện thừa kế và thứ tự ưu tiên;
• Hướng dẫn thủ tục khai nhận di sản thừa kế;
• Tư vấn và hỗ trợ khởi kiện tranh chấp thừa kế tại Tòa án;
• Nhận ủy quyền giải quyết tranh chấp thừa kế tại Tòa án.

Kết luận

Việc di chúc bị thất lạc gây khó khăn trong việc phân chia và có thể dẫn đến tranh chấp thừa kế không mong muốn. Người thừa kế cần chủ động xác minh sự tồn tại của di chúc; thực hiện khai nhận di sản theo đúng quy trình pháp luật quy định. Đặc biệt, khi phát hiện di chúc sau khi di sản đã được chia, người thừa kế có quyền yêu cầu phân chia lại theo nội dung di chúc hợp pháp. Nếu Quý khách đang gặp vướng mắc trong việc giải quyết khi di chúc bị thất lạc, vui lòng liên hệ với Luật Long Phan PMT qua hotline 1900636387 để được hỗ trợ nhanh chóng và hiệu quả.

Tags: di chúc bị thất lạc, hướng dẫn xử lý khi di chúc bị thất lạc, Phân chia di sản, thời hiệu khởi kiện thừa kế, Thủ tục khai nhận di sản thừa kế, thừa kế theo di chúc, thừa kế theo pháp luật