Tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường

Tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường phát sinh khi người để lại di sản đã lập di chúc định đoạt quyền sử dụng đất nhưng đất bị Nhà nước thu hồi có bồi thường. Vấn đề pháp lý này thường gây khó khăn cho các bên thừa kế trong việc xác định quyền và nghĩa vụ đối với khoản bồi thường. Bài viết này của Luật Long Phan PMT phân tích chi tiết các quy định pháp luật và hướng dẫn thực tiễn giải quyết tranh chấp thừa kế trong trường hợp đặc biệt này.

Di sản theo di chúc có sự chuyển hóa từ quyền sử dụng đất sang giá trị 

Theo tham khảo về định hướng giải quyết trong Án lệ số 34/2020/AL về quyền lập di chúc định đoạt giá trị bồi thường về đất trong trường hợp đất bị Nhà nước thu hồi có bồi thường, thì giá trị quyền sử dụng đất đã có sự chuyển hóa sang giá trị bồi thường. Điều này không làm mất quyền định đoạt của người để lại di sản. Người lập di chúc không bị mất quyền định đoạt tài sản cũng như không làm mất quyền của người được hưởng di sản có tên trong di chúc, dù tài sản đã chuyển đổi hình thức từ quyền sử dụng đất sang tiền bồi thường. Án lệ này thiết lập nguyên tắc quan trọng trong thực tiễn xét xử các vụ việc tương tự.

Lưu ý việc mở thừa kế hay chưa không làm mất quyền của người hưởng di sản, nhưng để nhận giá trị bồi thường thì cần thực hiện thủ tục phân chia di sản theo di chúc tại Văn phòng Công chứng trước. 

Thương lượng, thỏa thuận để giải quyết tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường

Thương lượng là phương thức giải quyết tranh chấp thừa kế được ưu tiên hàng đầu do tính hiệu quả và tiết kiệm chi phí. Phương thức này cho phép các bên tự quyết định về cách phân chia di sản phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của gia đình. Việc thương lượng thành công sẽ tránh được các thủ tục pháp lý phức tạp và duy trì mối quan hệ gia đình.

Để thương lượng hiệu quả, các bên cần chuẩn bị đầy đủ tài liệu chứng minh về di chúc, tài sản thừa kế và khoản bồi thường. Việc có luật sư tham gia hỗ trợ sẽ đảm bảo thỏa thuận đạt được có tính khả thi và tuân thủ pháp luật. Thỏa thuận thương lượng thành công cần được lập thành văn bản và có thể công chứng để tăng tính bảo đảm pháp lý.

>> Xem thêm: Phân chia di sản thừa kế là quyền sử dụng đất như thế nào? 

Khởi kiện đến Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường

Nếu thương lượng để giải quyết tranh chấp không thành, các bên có thể nộp đơn khởi kiện yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết. Thủ tục khởi kiện đến Tòa án cụ thể như sau:

Thẩm quyền giải quyết

Tranh chấp thừa khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường là tranh chấp dân sự về thừa kế tài sản nên thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án, theo khoản 5 Điều 26 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 hiện hành. Việc xác định thẩm quyền của Tòa án sẽ dựa trên nguyên tắc nơi có bất động sản vì đối tượng trong tranh chấp này là đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường. Do đó, Tòa án nhân dân khu vực nơi có bất động sản có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai. 

>> Xem thêm: Thủ tục thừa kế theo di chúc: Hướng dẫn chi tiết từ A – Z  

Đơn khởi kiện và thành phần hồ sơ 

Hồ sơ yêu cầu giải quyết tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường bao gồm các tài liệu sau: 

• Đơn khởi kiện yêu cầu giải quyết tranh chấp sử dụng mẫu số 23-DS trong Danh mục ban hành kèm theo Nghị quyết số 01/2017/NQ-HĐTP ngày 13/01/2017 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao. Đơn khởi kiện phải đảm bảo đầy đủ các nội dung quy định tại khoản 4 Điều 189 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 hiện hành;
• Căn cước công dân hoặc căn cước của hai bên (bản sao chứng thực); 
• Giấy tờ chứng minh mối quan hệ giữa người khởi kiện và người để lại di sản theo di chúc (bản sao chứng thực, nếu có);
• Giấy chứng tử của người để lại di sản (bản sao chứng thực);
• Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản, quyền sử dụng tài sản của người để lại di sản (bản sao chứng thực);
• Giấy tờ liên quan đến việc thu hồi, chi trả tiền bồi thường như: quyết định thu hồi đất, thông báo thu hồi, quyết định chi trả tiền bồi thường… (bản sao chứng thực);
• Giấy tờ liên quan đến việc từ chối nhận di sản (bản sao chứng thực, nếu có);
• Các tài liệu khác có liên quan.

Thủ tục thụ lý 

Bước 1: Nộp đơn khởi kiện (kèm theo tài liệu, chứng cứ liên quan) đến Toà án có thẩm quyền theo Điều 190 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 hiện hành. Người khởi kiện có thể nộp một trong ba phương thức sau: 

• Nộp trực tiếp tại Tòa án;
• Gửi đến Tòa án theo đường dịch vụ bưu chính;
• Gửi trực tuyến bằng hình thức điện tử qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án (nếu có).

Bước 2: Toà án tiếp nhận và thụ lý đơn khởi kiện theo Điều 191 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 hiện hành.

• Tòa án có trách nhiệm thông báo đã nhận đơn khởi kiện cho người khởi kiện;
• Chánh án Tòa án phân công một Thẩm phán xem xét đơn khởi kiện;
• Người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí và nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí. Tiền tạm ứng án phí căn cứ theo Danh mục án phí, lệ phí được ban hành kèm theo Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 ngày 30/12/2016 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quy định về mức thu, miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng án phí và lệ phí Tòa án;
• Thẩm phán ra quyết định thụ lý vụ án theo quy định pháp luật. 

Thời hạn giải quyết

Sau khi Tòa án thụ lý đơn khởi kiện, bước tiếp theo là chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án. Thời hạn giải quyết tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường sẽ tùy vào tính chất phức tạp của vụ án, căn cứ theo khoản 1 Điều 203 và khoản 1 Điều 286 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 hiện hành. Cụ thể: 

• Giai đoạn sơ thẩm: Thời gian chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án này là 04 tháng, kể từ ngày thụ lý vụ án. Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Chánh án Tòa án có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử nhưng không quá 02 tháng đối với vụ án;
• Giai đoạn phúc thẩm: Thời gian chuẩn bị xét xử phúc thẩm vụ án này là 02 tháng, kể từ ngày thụ lý vụ án. Đối với vụ án có tính chất phức tạp hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Chánh án Tòa án cấp phúc thẩm có thể quyết định kéo dài thời hạn chuẩn bị xét xử, nhưng không được quá 01 tháng.

Các câu hỏi thường gặp về tranh chấp thừa kế khi đất đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường

Một số vấn đề về tranh chấp thừa kế khi đất đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường như sau: 

Điều gì xảy ra nếu di chúc không đề cập cụ thể đến việc phân chia tiền bồi thường khi đất bị thu hồi?

Nếu di chúc định đoạt quyền sử dụng đất cho người nào thì người đó sẽ có quyền hưởng giá trị bồi thường tương ứng với phần đất đó, dựa trên nguyên tắc chuyển hóa di sản. Tòa án sẽ suy đoán ý chí của người để lại di sản là muốn chuyển quyền hưởng giá trị thay thế cho người được chỉ định.

Nếu người thừa kế mất sau người để lại di sản nhưng chưa kịp nhận bồi thường?

Việc người thừa kế chết sau người để lại di sản không ảnh hưởng đến khả năng hưởng di sản thừa kế của họ, miễn là họ không từ chối nhận di sản hoặc không rơi vào trường hợp không có quyền hưởng di sản thừa kế. Do đó, nếu người thừa kế đã qua đời sau khi người để lại di sản mở thừa kế, thì vẫn được coi là còn sống vào thời điểm mở thừa kế và vẫn có quyền hưởng di sản theo quy định pháp luật, trừ khi họ từ chối nhận di sản hoặc không đáp ứng các điều kiện để trở thành người thừa kế, theo Điều 613 Bộ luật Dân sự năm 2015 hiện hành.

Làm thế nào để ngăn chặn một người thừa kế khác tẩu tán tiền bồi thường?

Quý khách có thể nộp đơn yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo Điều 114 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015 hiện hành cùng lúc với đơn khởi kiện. chẳng hạn như yêu cầu phong tỏa tài khoản ngân hàng đang giữ khoản tiền bồi thường để chờ giải quyết vụ án.

Đất bị thu hồi là tài sản chung của vợ chồng, nhưng chỉ có một người lập di chúc thì sao?

Người lập di chúc chỉ có quyền định đoạt phần tài sản của mình trong khối tài sản chung đó. Do đó, khoản tiền bồi thường sẽ được chia đôi: một nửa là của người không lập di chúc, phần này sẽ do ý chí của họ quyết định, trường hợp họ đã chết mà không có di chúc thì di sản được chia theo pháp luật; còn một nửa là của người lập di chúc như trên bài đã phân tích, phần này sẽ được giao cho những người được chỉ định trong di chúc (nếu di chúc hợp pháp).

Vai trò của người làm chứng trong di chúc có quan trọng không?

Rất quan trọng, đặc biệt với di chúc không do người lập di chúc tự tay viết. Người làm chứng phải đáp ứng đủ điều kiện theo luật định (không phải là người thừa kế, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ…) để đảm bảo tính khách quan và hợp pháp của di chúc.

Có thể từ chối nhận di sản là khoản tiền bồi thường không?

Có. Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Việc từ chối phải được lập thành văn bản và gửi đến những người thừa kế khác, người quản lý di sản và văn phòng công chứng trước thời điểm phân chia di sản.

Thủ tục “khai nhận di sản” tại văn phòng công chứng là gì?

Đây là thủ tục để những người thừa kế theo di chúc cùng nhau đến văn phòng công chứng lập một văn bản đồng ý về việc phân chia di sản (khoản tiền bồi thường). Văn bản này là cơ sở pháp lý để nhận tiền từ cơ quan nhà nước và sang tên các tài sản khác (nếu có).

>>> Xem thêm: Thủ tục khai nhận di sản theo Luật Công chứng 2024

Dịch vụ luật sư tư vấn và giải quyết tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường

Luật sư là lực lượng hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp, giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người thừa kế trong suốt quá trình thương lượng và tố tụng. Các dịch vụ cụ thể bao gồm:

• Tư vấn xác lập hiệu lực pháp lý của di chúc, xác định tính hợp pháp của phần bồi thường;
• Soạn thảo văn bản thỏa thuận phân chia giá trị bồi thường theo di chúc;
• Hướng dẫn soạn hồ sơ khởi kiện nộp Tòa án;
• Tham gia phiên toà bảo vệ quyền lợi hợp pháp của thân chủ tại phiên tòa;
• Tư vấn thủ tục công chứng phân chia di sản khi không phát sinh tranh chấp;
• Hướng dẫn soạn thảo đơn áp dụng biện pháp khẩn cấp khi có dấu hiệu tẩu tán tiền bồi thường;
• Hỗ trợ thu thập chứng cứ, tài liệu, xác minh quyền sử dụng đất và giấy tờ liên quan.

Kết luận

Việc xử lý tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi và được bồi thường cần được tiếp cận một cách kỹ lưỡng từ khâu xác định quyền, phân chia di sản đến khởi kiện nếu cần thiết. Để đảm bảo quyền lợi hợp pháp, Quý khách hàng nên liên hệ luật sư có chuyên môn. Mọi thắc mắc xin liên hệ Luật Long Phan PMT qua hotline 1900.63.63.87 để được hỗ trợ kịp thời.

>> Xem thêm một số bài viết có liên quan đến thừa kế đất bị thu hồi:

• Tranh chấp thừa kế tiền bồi thường đất giải quyết như thế nào?
• Giải quyết tranh chấp thừa kế đất quy hoạch
• Tiền tái định cư khi thu hồi đất có được xem là di sản?
• Lập di chúc để lại di sản là tiền bồi thường thu hồi đất có được không?

Tags: Bồi thường thu hồi đất, đất bị thu hồi, khởi kiện chia thừa kế, Phân chia di sản, thừa kế tiền bồi thường đất, Tranh chấp thừa kế, tranh chấp thừa kế khi đất theo di chúc bị thu hồi