Tranh chấp đất rạch do thừa kế giải quyết như thế nào ?

Tranh chấp đất rạch do thừa kế đang là vấn đề pháp lý phức tạp, do tính chất đặc thù của loại đất này và những vướng mắc trong quá trình phân chia di sản. Làm thế nào để giải quyết tranh chấp đất rạch do thừa kế một cách hiệu quả, nhanh chóng và đúng quy định pháp luật? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết và hướng dẫn toàn diện, từ việc xác định đất rạch có phải là di sản không, các điều kiện pháp lý liên quan, cho đến quy trình hòa giải và khởi kiện tại tòa án, nhằm giúp Quý bạn đọc bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Đất rạch có được xem là di sản thừa kế không?

Khi phát sinh tranh chấp đất rạch do thừa kế, việc đầu tiên cần làm là xác định đất rạch có phải là di sản thừa kế hay không. Đây là yếu tố quyết định tính hợp lý của việc phân chia thừa kế liên quan đến đất rạch.

Theo Điều 215 Luật Đất đai 2024, đất kênh rạch thuộc nhóm đất có mặt nước được sử dụng vào mục tiêu chuyên dụng. Theo điểm b, khoản 2 Điều 215 Luật Đất đai 2024 thì việc quản lý, sử dụng đất rạch được thực hiện như sau:

• Hình thức sử dụng đất rạch: Nhà nước cho thuê đất rạch thu tiền thuê đất hàng năm.
• Đối tượng được thuê: tổ chức kinh tế, cá nhân, người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.
• Mục đích sử dụng đất rạch: nuôi trồng thủy sản hoặc sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp hoặc sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp kết hợp với nuôi trồng thủy sản.

Như vậy, với hình thức sử dụng đất là cho thuê đất trả tiền thuê đất hàng năm, quyền sử dụng đất rạch không được xem là di sản thừa kế. Trường hợp này, căn cứ điểm c khoản 2 Điều 37 Luật Đất đai 2024, di sản thừa kế bao gồm:

• Tài sản thuộc sở hữu của mình gắn liền với đất.
• Quyền thuê trong hợp đồng thuê đất rạch

Khi đó, người nhận thừa kế được Nhà nước tiếp tục cho thuê đất theo mục đích đã được xác định. Tuy nhiên, để nhận thừa kế thì cần phải đáp ứng các điều kinướ

Điều kiện để nhận thừa kế quyền thuê trong hợp đồng thuê đất rạch

Như trên đã phân tích ở trên, di sản thừa kế ở đây là quyền thuê đất rạch và tài sản trên đất rạch. Đối với quyền thuê đất rạch, để nhận thừa kế thì cần phải đáp ứng các điều kiện sau đây:

• Người để lại di sản (người mất) đứng tên trên hợp đồng thuê đất rạch với Nhà nước.
• Hợp đồng đất phải còn thời hạn. Nếu thời điểm người chết để lại di sản, hợp đồng thuê đất đã hết hạn, thì quyền thuê đối đất rạch không còn hiệu lực và không thể giải quyết.
• Người mất phải sử dụng đất rạch đúng mục đích sử dụng đất và không vi phạm các quy định dẫn đến việc thu hồi đất. Điều 81 Luật Đất đai 2024 quy định Nhà nước thu hồi đất khi người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai, bao gồm việc sử dụng đất không đúng mục đích, không thực hiện nghĩa vụ tài chính chính với Nhà nước…. Nếu người mất đã vi phạm quy định này nhưng chưa được thu hồi đất, quyền sử dụng đất vẫn có nguy cơ thu hồi và việc thừa kế sẽ gặp khó khăn.
• Thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật về sử dụng đất khác như xây dựng hệ thống bảo vệ toàn đường thủy, đường sông và các công trình hỗ trợ khác theo quy định pháp luật về đường thủy nội địa, bảo vệ môi trường trường và các quy định khác có liên quan.

Hướng giải quyết tranh chấp đất rạch do thừa kế theo Luật Đất đai 2024

Tranh chấp đất rạch do thừa kế bản chất là tranh chấp về thừa kế quyền thuê đất rạch và tài sản trên đất giữa các đồng thừa kế và những người có liên quan. Đây được xem là một tranh chấp có liên quan đến đất đai và thường có các phương thức giải quyết sau đây:

• Tự thương lượng giữa các đồng thừa kế.
• Hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất rạch theo yêu cầu.
• Khởi kiện tranh chấp tại Tòa án có thẩm quyền.

Khuyến nghị hòa giải tại UBND cấp xã

Khi phát sinh tranh chấp đất rạch do thừa kế, pháp luật khuyến khích các bên tham gia giải quyết thông qua hòa giải cơ sở trước khi khởi kiện. Đây là tranh chấp liên quan đến đất đai nên theo khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 04/2017/NQ-HHĐTP, đây không phải là thủ tục bắt buộc.

Tuy nhiên, đối với tranh chấp đất Rạch do thừa kế, việc hòa giải có ý nghĩa đặc biệt quan trọng vì đất rạch thường do tỉnh giao về cho xã thực hiện hoạt động ký hợp đồng cho thuê. Giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải tại UBND cấp xã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu thập thông tin, xác minh tình trạng đất và quyền sử dụng đất.

Quy trình hòa giải tranh chấp tại UBND cấp xã đối tranh chấp đất rạch do thừa kế được thực hiện như sau:

• Các bên tranh chấp gửi đơn yêu cầu hòa giải đến Uỷ ban Nhân dân cấp xã
• Chủ tịch UBND xã sẽ thành lập Hội đồng hòa giải. Cơ quan có thẩm quyền s tiến hành xác minh thông tin, thu thập tài liệu liên quan đến tranh chấp
• Tổ chức hòa giải giải quyết với sự tham gia của các bên tranh chấp
• Lập biên hòa giải thành hoặc hòa giải không thành

Việc hòa giải ở cấp xã còn giúp các bên tranh chấp thu thập được các tài liệu, chứng cứ của phía đối tụng cũng như các tài liệu do UBND xã thu thập, cung cấp. Các tài liệu chứng cứ này sẽ là cơ sở để giải quyết vụ án ở tòa án sau này.

Khởi kiện tranh chấp đất rạch đến tòa án có thẩm quyền

Để khởi kiện một vụ án dân sự, người khởi kiện trước tiên cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo quy định của pháp luật, bao gồm đơn khởi kiện thừa kế (theo Mẫu số 23-DS), các giấy tờ chứng minh quan hệ, quyền sở hữu tài sản, giấy chứng tử (nếu là tranh chấp thừa kế), bản kê khai di sản và các tài liệu liên quan khác. Sau khi hoàn tất hồ sơ, quy trình khởi kiện tranh chấp đất rạch do thừa kế tại Tòa án sẽ diễn ra theo các bước chính sau:

1. Nộp đơn khởi kiện: Người khởi kiện nộp hồ sơ đến Tòa án có thẩm quyền thông qua hình thức trực tiếp, gửi qua dịch vụ bưu chính, hoặc trực tuyến (nếu có).
2. Tiếp nhận và xử lý đơn của Tòa án: Tòa án tiếp nhận đơn và thông báo cho người khởi kiện. Thẩm phán sẽ xem xét đơn và đưa ra một trong các quyết định: yêu cầu sửa đổi, bổ sung; tiến hành thủ tục thụ lý; chuyển đơn cho Tòa án khác có thẩm quyền; hoặc trả lại đơn.
3. Thụ lý đơn khởi kiện: Nếu hồ sơ hợp lệ và thuộc thẩm quyền, Tòa án thông báo cho người khởi kiện nộp tiền tạm ứng án phí. Sau khi người khởi kiện nộp phí và biên lai, Tòa án chính thức thụ lý vụ án.
4. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm: Trong giai đoạn này (thường kéo dài 04 tháng, có thể gia hạn), Thẩm phán sẽ lập hồ sơ, xác định tư cách đương sự, thu thập chứng cứ, tổ chức phiên họp kiểm tra và hòa giải (nếu có thể).
5. Mở phiên tòa xét xử sơ thẩm: Tòa án tiến hành mở phiên tòa để xét xử vụ án trong thời hạn quy định sau khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử.
6. Giải quyết theo thủ tục phúc thẩm (nếu có): Nếu có kháng cáo hoặc kháng nghị đối với bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực, Tòa án cấp phúc thẩm sẽ xét xử lại vụ án.

Các căn cứ để tòa án giải quyết tranh chấp đất rạch do thừa kế

Khi giải quyết tranh chấp đất rạch do thừa kế, một loại hình tài sản mang tính đặc thù, Tòa án sẽ dựa trên nhiều căn cứ pháp lý và yếu tố thực tế để đưa ra phán quyết cuối cùng. Các cơ sở này thường bao gồm:

1. Việc xác lập di sản có hợp pháp hay không.
2. Xác định người hưởng thừa kế và phương thức thừa kế theo di chúc hoặc pháp luật.
3. Định giá chính xác giá trị di sản liên quan đến quyền thuê đất rạch.

Việc xác định giá trị di sản liên quan đến quyền thuê đất rạch được dựa trên các yếu tố sau:

• Quyền giá trị sử dụng đất trong thời hạn còn lại của đồng thuê đất. Giá trị này được xác định theo giá đất do Uỷ ban Nhân dân cấp tỉnh quy định, có dựa trên các yếu tố khác vị trí, mục đích sử dụng, khả năng sinh lợi và thời hạn sử dụng còn lại của đất.
• Giá trị của các công trình, vật kiến ​​trúc gắn liền với đất rạch do người mất  xây dựng  hoặc tôn tạo hợp pháp. Các công trình này có thể bao gồm: cầu, bến tàu, hệ thống hỗ trợ tiêu nước và các công trình phụ hỗ trợ khác. Giá trị của các tài sản này được xác định theo giá thị trường tại thời điểm giải quyết tranh chấp
• Giá trị quyền khai thác thác, sử dụng mặt nước và các quyền kinh tế lợi phát sinh từ việc sử dụng đất rạch. Giá trị này được xác định dựa trên khả năng sinh lợi của đất rạch trong thời hạn sử dụng còn lại.

Từ những căn cứ trên, Tòa án sẽ quyết định phương thức chia phù hợp. Trường hợp có di chúc sẽ chia theo di chúc nhưng cũng tính đến các yếu tố khác như thừa kế không phụ thuộc vào di chúc, từ chối nhận di sản, … Trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp thì thừa kế theo pháp luật. Tùy từng trường hợp và theo quy định pháp luật, Tòa án thường quyết định:

• Đối với di sản tài sản gắn liền với đất rạch: có thể chia được bằng hiện vật thì chia hiện vật còn nếu không thì ai được giao hiện vật thì sẽ bồi hoàn lại giá trị lại cho đồng thừa kế khác theo tỷ lệ thừa kế.
• Đối với quyền thuê đất rạch: các đồng thừa kế cùng tiếp tục được thuê đất (một người sẽ đại diện đứng tên trên hợp đồng thuê với Nhà nước) hoặc một người được kế thừa quyền thuê đất và bồi hoàn lại giá trị cho những đồng thừa kế còn lại.

Để xác định chính xác giá trị di sản, thì Tòa án sẽ thực hiện định giá hoặc thẩm định giá tài sản theo quy định của Điều 104 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

Thắc mắc thường gặp về tranh chấp đất rạch do thừa kế

Để tiện theo dõi, Chúng tôi có tổng hợp dưới đây những thắc mắc thường gặp về tranh chấp đất rạch do thừa kế. Mời Quý độc giả và Quý khách hàng tham khảo.

Người thừa kế có bắt buộc phải nhận di sản là quyền thuê đất rạch không? Thủ tục từ chối như thế nào?

Người thừa kế hoàn toàn có quyền từ chối nhận di sản, bao gồm cả quyền thuê đất rạch, trừ trường hợp việc từ chối này nhằm trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác, theo quy định tại Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015. Để việc từ chối có hiệu lực, người thừa kế phải lập văn bản từ chối nhận di sản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, và người được giao nhiệm vụ phân chia di sản, đảm bảo việc này được thực hiện trước thời điểm phân chia di sản.

Chi phí giải quyết tranh chấp thừa kế đất rạch tại Tòa án bao gồm những gì?

Khi giải quyết tranh chấp thừa kế đất rạch tại Tòa án, các bên có thể phải đối mặt với các khoản chi phí tố tụng chủ yếu như: án phí dân sự sơ thẩm, được quy định trong Pháp lệnh về án phí, lệ phí Tòa án và các văn bản hướng dẫn, có thể tính theo tỷ lệ phần trăm giá trị tài sản tranh chấp hoặc một mức cố định tùy theo tính chất vụ việc. Ngoài ra, có thể phát sinh chi phí giám định, định giá tài sản nếu cần thiết để xác định giá trị di sản theo yêu cầu của một bên hoặc của Tòa án, cùng các chi phí tố tụng hợp lý khác theo quy định của Bộ luật Tố tụng Dân sự. Chi phí thuê luật sư sẽ dựa trên thỏa thuận dịch vụ pháp lý giữa khách hàng và tổ chức hành nghề luật sư.

Nếu người để lại di sản có lập di chúc nhưng không đề cập đến quyền thuê đất rạch thì giải quyết thế nào?

Trong trường hợp người quá cố để lại di chúc hợp pháp nhưng không định đoạt phần tài sản là quyền thuê đất rạch, phần di sản này sẽ được xử lý theo hình thức thừa kế theo pháp luật, như quy định tại Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015. Theo đó, những người thừa kế theo các hàng thừa kế được pháp luật quy định sẽ có quyền hưởng phần di sản này.

Ai được hưởng thừa kế quyền thuê đất rạch nếu không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp?

Nếu không có di chúc, di chúc không hợp pháp, hoặc có các trường hợp khác mà việc thừa kế phải tuân theo pháp luật như quy định tại Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, quyền thuê đất rạch sẽ được phân chia cho những người thừa kế theo pháp luật. Các hàng thừa kế được xác định cụ thể tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015, trong đó hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người đã mất.

Tài sản trên đất rạch (ngoài quyền thuê) được định giá và phân chia như thế nào nếu các đồng thừa kế không thỏa thuận được?

Khi các đồng thừa kế không thể đạt được thỏa thuận chung về việc định giá và phân chia tài sản trên đất rạch, Tòa án có thể ra quyết định trưng cầu giám định hoặc định giá tài sản theo quy định tại Điều 104 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Việc phân chia sau đó sẽ dựa trên kết quả định giá và tỷ lệ thừa kế của mỗi người, ưu tiên chia bằng hiện vật nếu có thể; trường hợp không thể chia bằng hiện vật hoặc việc chia làm giảm đáng kể giá trị tài sản, người nhận hiện vật có thể sẽ phải thanh toán phần giá trị chênh lệch cho các đồng thừa kế khác.

Người được Tòa án chỉ định tiếp tục thuê đất rạch có nghĩa vụ gì với các đồng thừa kế khác?

Khi một người thừa kế được Tòa án xác định là người tiếp tục quyền thuê đất rạch, người đó có nghĩa vụ thanh toán cho các đồng thừa kế khác phần giá trị quyền thuê đất tương ứng với kỷ phần thừa kế mà họ được hưởng, trừ khi có sự thỏa thuận khác giữa các bên. Nghĩa vụ này phát sinh nhằm đảm bảo quyền lợi công bằng cho tất cả những người thừa kế, phù hợp với các nguyên tắc phân chia di sản được quy định trong Bộ luật Dân sự, ví dụ như Điều 660 về việc thanh toán khi phân chia di sản.

Hợp đồng thuê đất rạch hết hạn sau khi người thuê chết nhưng trước khi phân chia di sản thì giải quyết thế nào?

Nếu hợp đồng thuê đất rạch đã hết thời hạn hiệu lực sau khi người thuê qua đời và trước khi di sản được phân chia, thì quyền thuê đất đó không còn tồn tại để được coi là di sản nữa. Tuy nhiên, các tài sản hợp pháp khác trên đất do người quá cố tạo lập vẫn thuộc khối di sản và sẽ được phân chia cho những người thừa kế. Việc có được ký kết hợp đồng thuê mới hay không sẽ tùy thuộc vào chính sách quản lý đất đai của Nhà nước và quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền tại địa phương.

Người thừa kế là người Việt Nam định cư ở nước ngoài có được nhận thừa kế quyền thuê đất rạch không?

Luật Đất đai 2024, tại các quy định liên quan đến đối tượng được Nhà nước cho thuê đất (ví dụ như Điều 215 được đề cập trong bài viết), có công nhận người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài là đối tượng được thuê đất. Do đó, nếu người này là người thừa kế hợp pháp theo quy định của Bộ luật Dân sự và đáp ứng các điều kiện khác theo pháp luật đất đai để được thuê đất, họ hoàn toàn có thể được xem xét để nhận thừa kế và tiếp tục thực hiện quyền thuê đất rạch.

Dịch vụ luật sư giải quyết tranh chấp đất rạch do thừa kế

Dịch vụ luật sư của Chúng tôi giải quyết tranh chấp đất rạch do thừa kế, bao gồm các công việc cụ thể sau:

• Tư vấn chuyên sâu các quy định của pháp luật hiện hành về đất rạch.
• Xem xét, phân tích các tài liệu liên quan đến nguồn gốc đất rạch, hợp đồng thuê đất, giấy tờ chứng minh nhân thân, quan hệ thừa kế để đưa ra nhận định pháp lý ban đầu.
• Hỗ trợ Quý khách hàng thu thập các giấy tờ cần thiết để củng cố yêu cầu trong tranh chấp.
• Chuẩn bị đơn khởi kiện, bản tự khai, các văn bản trình bày ý kiến, kiến nghị gửi đến Tòa án và các cơ quan có thẩm quyền.
• Hỗ trợ khách hàng trong quá trình thương lượng với các đồng thừa kế; đại diện hoặc cùng tham gia các buổi hòa giải tại UBND cấp xã hoặc tại Tòa án
• Luật sư đại diện tham gia tố tụng giải quyết tranh chấp thừa kế tại Tòa án nhân dân các cấp (sơ thẩm, phúc thẩm nếu có), bao gồm việc nộp hồ sơ, tham gia các phiên họp, phiên tòa, tranh luận để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
• Tư vấn về quy trình định giá, thẩm định giá di sản là quyền thuê đất rạch và các công trình, tài sản gắn liền với đất theo quy định, đảm bảo giá trị tài sản được xác định một cách khách quan, chính xác.
• Hỗ trợ trong giai đoạn thi hành án dân sự (nếu có yêu cầu).

Kết luận

óm lại, tranh chấp đất rạch do thừa kế là vấn đề pháp lý phức tạp, trong đó di sản thừa kế chủ yếu là quyền tiếp tục thuê đất và các tài sản hợp pháp trên đất (với điều kiện người quá cố tuân thủ đúng pháp luật và hợp đồng thuê còn hiệu lực), chứ không phải quyền sử dụng đất thuê trả tiền hàng năm. Bài viết đã hệ thống hóa các điều kiện thừa kế, các phương thức giải quyết từ hòa giải tại cơ sở đến khởi kiện tại Tòa án, cùng những căn cứ pháp lý Tòa án sẽ xem xét để phân chia di sản. Nếu Quý bạn đọc cần hỗ trợ chi tiết hoặc dịch vụ luật sư thừa kế, xin vui lòng liên hệ hotline: 1900.63.63.87 để được chúng tôi tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Tags: Chia di sản thừa kế, định giá quyền thuê đất, Luật Đất đai 2024, Luật sư đất đai, Luật sư thừa kế, thừa kế đất rạch, thừa kế quyền thuê đất, tranh chấp đất rạch, tư vấn pháp luật thừa kế