Thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp

Thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp là quy trình pháp lý bắt buộc khi giao dịch mua lại đạt đến ngưỡng quy định của Luật Cạnh tranh. Mục đích của thủ tục này là kiểm soát, ngăn chặn các thương vụ có thể gây tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể trên thị trường Việt Nam. Việc thông báo và thẩm định giúp cơ quan quản lý đánh giá ảnh hưởng của thương vụ đối với cấu trúc thị trường, người tiêu dùng và môi trường cạnh tranh. Bài viết dưới đây của Luật Long Phan PMT sẽ phân tích chi tiết các quy định và quy trình thực hiện. 

Các trường hợp phải thông báo tập tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp

Doanh nghiệp phải thông báo tập trung kinh tế (bao gồm cả việc mua lại doanh nghiệp) theo Điều 33 Luật Cạnh tranh 2018, nếu thuộc một trong các ngưỡng được quy định tại Điều 13 Nghị định 35/2020/NĐ-CP trước khi thực hiện mua lại nếu rơi vào ít nhất 01 trong các trường hợp sau: 

• Tổng tài sản trên thị trường Việt Nam của doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp liên kết mà doanh nghiệp đó là thành viên đạt 3.000 tỷ đồng trở lên trong năm tài chính liền kề trước năm dự kiến thực hiện tập trung kinh tế; hoặc
• Tổng doanh thu bán ra hoặc doanh số mua vào trên thị trường Việt Nam của doanh nghiệp hoặc nhóm doanh nghiệp liên kết mà doanh nghiệp đó là thành viên đạt 3.000 tỷ đồng trở lên trong năm tài chính liền kề trước năm dự kiến thực hiện tập trung kinh tế; hoặc
• Giá trị giao dịch của tập trung kinh tế (giá trị giao dịch mua lại doanh nghiệp) từ 1.000 tỷ đồng trở lên; hoặc
• Thị phần kết hợp của các doanh nghiệp dự định tham gia tập trung kinh tế từ 20% trở lên trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm dự kiến thực hiện tập trung kinh tế.

Đối với các tổ chức tín dụng (TCTD), doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH), công ty chứng khoán (CTCK) dự định tham gia tập trung kinh tế thì ngưỡng tập trung kinh tế có thể cao hơn mức thông thường tùy từng lĩnh vực. Cụ thể: 

Cơ quan tiếp nhận và thẩm định hồ sơ thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp

Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (UBCTQG) – cơ quan thuộc Bộ Công Thương, được giao nhiệm vụ kiểm soát tập trung kinh tế, tiếp nhận và thẩm định hồ sơ thông báo tập trung kinh tế. Nội dung này được quy định cụ thể tại khoản 1 Điều 33 Luật Cạnh tranh 2018. Doanh nghiệp cần nộp đến đúng cơ quan có thẩm quyền để việc thông báo được giải quyết nhanh chóng, đúng thủ tục.

Thành phần hồ sơ thực hiện thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp

Theo khoản 1 Điều 34 Luật Cạnh tranh 2018 và hướng dẫn của UBCTQG, thành phần hồ sơ bao gồm:

• Đơn hoặc Thông báo tập trung kinh tế theo Thông báo tập trung kinh tế theo mẫu do Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia ban hành
• Dự thảo hợp đồng, giao dịch: Dự thảo Hợp đồng mua bán cổ phần, vốn góp, tài sản (SPA/APA), Biên bản ghi nhớ (MOU), hoặc thỏa thuận khác thể hiện nội dung mua lại
• Giấy tờ pháp lý của các bên: Bản sao hợp lệ Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc văn bản tương đương của từng doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế
• Báo cáo tài chính: 02 năm liên tiếp liền kề trước năm thông báo, đã được kiểm toán; Nếu doanh nghiệp mới thành lập thì từ khi thành lập đến thời điểm thông báo
• Danh sách cấu trúc nhóm công ty: Danh sách công ty mẹ, công ty con, công ty thành viên, chi nhánh, văn phòng đại diện, đơn vị phụ thuộc của từng doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế (nếu có)
• Danh mục hàng hoá, dịch vụ đang kinh doanh của từng doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế
• Thông tin thị phần: Thị phần của từng doanh nghiệp trong thị trường liên quan trong 02 năm liền kề trước năm thông báo;
• Phương án khắc phục khả năng hạn chế cạnh tranh (nếu có). Ví dụ: cam kết không tăng giá, không ràng buộc độc quyền, thoái vốn một phần,…
• Báo cáo đánh giá tác động tích cực của tập trung kinh tế và biện pháp tăng cường tác động tích cực của việc tập trung kinh tế như nâng cao cạnh tranh, mở rộng đầu tư, công nghệ, lợi ích người tiêu dùng…
• Thông tin người liên hệ: Tổ chức, cá nhân đại diện, địa chỉ, điện thoại, email – là người làm việc với UBCTQG trong suốt quá trình thẩm định.

Lưu ý: Doanh nghiệp nộp hồ sơ thông báo tập trung kinh tế chịu trách nhiệm về tính trung thực của hồ sơ. Tài liệu trong hồ sơ bằng tiếng nước ngoài thì phải kèm theo bản dịch tiếng Việt.

Trình tự thực hiện thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp

• Bước 1 – Đánh giá nội bộ và ra quyết định 

Doanh nghiệp đánh giá nội bộ trước khi thực hiện mua lại để ra quyết định về việc có hay không thông báo tập trung kinh tế.

Xác định giao dịch là mua lại theo nghĩa của cạnh tranh (tức là doanh nghiệp có quyền kiểm soát, chi phối theo Nghị định số 35/2020/NĐ-CP). 

Kiểm tra ngưỡng thông báo (tài sản, doanh thu, giá trị giao dịch, thị phần kết hợp). Nếu vượt ngưỡng, phải lên kế hoạch thông báo tập trung kinh tế và gắn sự chấp thuận của UBCTQG là điều kiện tiên quyết (condition precedent) trong hợp đồng mua lại.

• Bước 2 – Chuẩn bị và nộp hồ sơ thông báo tập trung kinh tế

Hoàn thiện và chuẩn bị hồ sơ thông báo tập trung kinh tế. Sử dụng đúng Thông báo tập trung kinh tế theo mẫu do Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia ban hành

Hình thức nộp:

Doanh nghiệp nộp hồ sơ thông báo tập trung kinh tế qua cổng Dịch vụ công trực tuyến, qua đường bưu điện hoặc nộp trực tiếp đến Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia thuộc Bộ Công Thương theo khoản 1 Điều 33 Luật Cạnh tranh 2018. 

Lưu ý: Thời điểm để tính thời hạn thẩm định là ngày UBCTQG xác nhận hồ sơ đầy đủ, hợp lệ không phải là ngày đầu tiên doanh nghiệp nộp hồ sơ.

• Bước 3 – Thẩm định sơ bộ việc tập trung kinh tế

Theo khoản 2 Điều 36 Luật Cạnh tranh 2018, Điều 14 Nghị định 35/2020/NĐ-CP: Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày tiếp nhận hồ sơ thông báo tập trung kinh tế đầy đủ, hợp lệ, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia ra thông báo kết quả thẩm định sơ bộ việc tập trung kinh tế về một trong các nội dung sau đây: 

• Tập trung kinh tế được thực hiện;
• Tập trung kinh tế phải thẩm định chính thức.

Nếu hết 30 ngày mà UBCTQG không ra thông báo, thì doanh nghiệp được quyền thực hiện tập trung kinh tế (cơ chế “implied clearance”).

Nội dung thẩm định sơ bộ chủ yếu xem xét: thị phần kết hợp, mức độ tập trung trước – sau, mối quan hệ dọc – ngang, khả năng hạn chế cạnh tranh. 

• Bước 4 – Thẩm định chính thức việc tập trung kinh tế

Theo điểm b khoản 2 Điều 36, Điều 37, Điều 38 của Luật Cạnh tranh năm 2018 sau thẩm định sơ bộ, UBCTQG kết luận phải thẩm định chính thức thì thời hạn thẩm định chính thức là 90 ngày từ ngày ra thông báo thẩm định chính thức;

Đối với vụ việc phức tạp, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia có thể gia hạn thẩm định chính thức nhưng không quá 60 ngày và thông báo bằng văn bản cho doanh nghiệp nộp hồ sơ thông báo tập trung kinh tế.

Trong quá trình thẩm định chính thức việc tập trung kinh tế, UBCTQG có thể yêu cầu bổ sung thông tin, tài liệu nhưng không quá 02 lần; thời gian bổ sung không tính vào thời hạn thẩm định. 

Nội dung thẩm định chính thức: đánh giá chi tiết khả năng gây hạn chế cạnh tranh đáng kể, xem xét tác động tích cực và phương án khắc phục. 

• Bước 5 – Quyết định của UBCTQG về tập trung kinh tế và triển khai giao dịch

Kết thúc thẩm định, UBCTQG sẽ ra một trong các quyết định (theo Điều 41 Luật Cạnh tranh 2018):

• Cho phép doanh nghiệp được thực hiện việc tập trung kinh tế (mua lại);
• Cho phép doanh nghiệp được thực hiện việc tập trung kinh tế nhưng kèm điều kiện, biện pháp khắc phục (ví dụ: thoái vốn một phần, không tăng giá, không ràng buộc độc quyền, chia tách hoạt động,…); 
• Cấm doanh nghiệp tập trung kinh tế nếu việc thực hiện gây hạn chế cạnh tranh đáng kể mà tác động tích cực không đủ để bù đắp lại.

>> Xem thêm: Hướng dẫn hồ sơ và thủ tục thông báo tập trung kinh tế

Khuyến nghị của luật sư về thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp

Trong giao dịch mua lại, nhà đầu tư phải:

• Xác định thị trường liên quan và thị phần kết hợp;
• Tổng hợp tài sản, doanh thu tại Việt Nam của từng bên và nhóm doanh nghiệp liên kết;
• Ước tính giá trị giao dịch (SPA/APA);
• Nếu chỉ một trong 4 tiêu chí (tài sản, doanh thu, giá trị giao dịch, thị phần kết hợp) vượt ngưỡng thì bắt buộc làm thủ tục thông báo tập trung kinh tế.

Về thời hạn thẩm định:Thực tiễn cho thấy nhiều hồ sơ bị kéo dài vì thiếu dữ liệu thị trường (thị phần, HHI…). Doanh nghiệp nên chuẩn bị sẵn các báo cáo thị trường, số liệu ngành (từ hiệp hội, công ty nghiên cứu thị trường,…) để giảm rủi ro bị yêu cầu bổ sung nhiều lần.

• Về chế tài khi thực hiện các hành vi vi phạm: Nếu tham gia tập trung kinh tế mà không thực hiện nghĩa vụ thông báo thì phạt tiền từ 01% đến 05% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm thực hiện hành vi vi phạm của từng doanh nghiệp
• Thực hiện tập trung kinh tế trước khi được chấp thuận có thể bị phạt tiền từ 0,5% – 1% doanh thu và các chế tài khác

>>> Xem thêm: Chế tài đối với hành vi không thông báo tập trung kinh tế

Đối với mua lại doanh nghiệp (M&A) thì SPA thường phải đưa vào điều kiện tiên quyết: “Giao dịch chỉ hoàn tất khi UBCTQG chấp thuận tập trung kinh tế (không điều kiện hoặc với điều kiện mà các bên chấp nhận được) để đảm bảo quản lý rủi ro.

Dịch vụ luật sư thực hiện thủ tục thông báo tập trung kinh tế

Luật sư có thể hỗ trợ doanh nghiệp toàn diện trong thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp, từ tư vấn pháp lý đến soạn thảo và đại diện làm việc với cơ quan nhà nước. Việc sử dụng dịch vụ luật sư giúp doanh nghiệp bảo đảm tính chính xác và tuân thủ pháp luật. Các công việc luật sư Luật Long Phan PMT hỗ trợ gồm:

• Tư vấn trình tự, thủ tục thực hiện thông báo tập trung kinh tế;
• Tư vấn các quy định của pháp luật liên quan đến những trường hợp không được thông báo tập trung kinh tế;
• Soạn thảo hồ sơ thông báo tập trung kinh tế;
• Tham gia vào quá trình tố tụng giải quyết tranh chấp nếu có sai sót trong việc thẩm định sơ bộ hoặc chính thức tập trung kinh tế.

>>> Xem thêm: Xử lý vụ việc vi phạm quy định về tập trung kinh tế như thế nào?

Các câu hỏi thường gặp (FAQs) về thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về thực hiện thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp theo pháp luật mới nhất:

Doanh nghiệp xác định “quyền kiểm soát” như thế nào?

Quyền kiểm soát, chi phối được xác định theo các tiêu chí tại khoản 1 Điều 2 Nghị định 35/2020/NĐ-CP khi:

• Doanh nghiệp mua lại giành được quyền sở hữu trên 50% vốn điều lệ hoặc trên 50% cổ phần có quyền biểu quyết của doanh nghiệp bị mua lại;
• Doanh nghiệp mua lại giành được quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng trên 50% tài sản của doanh nghiệp bị mua lại trong toàn bộ hoặc một ngành, nghề kinh doanh của doanh nghiệp bị mua lại đó;
• Doanh nghiệp mua lại có một trong các quyền sau:
  • Trực tiếp hoặc gián tiếp quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm hoặc bãi nhiệm đa số hoặc tất cả thành viên hội đồng quản trị, chủ tịch hội đồng thành viên, giám đốc hoặc tổng giám đốc của doanh nghiệp bị mua lại;
  • Quyết định sửa đổi, bổ sung điều lệ của doanh nghiệp bị mua lại;
  • Quyết định các vấn đề quan trọng trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp bị mua lại bao gồm việc lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh; lựa chọn ngành, nghề, địa bàn, hình thức kinh doanh; lựa chọn điều chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh; lựa chọn hình thức, phương thức huy động, phân bổ và sử dụng vốn kinh doanh của doanh nghiệp đó.

Thế nào là Thị trường liên quan?

Theo khoản 7 Điều 3 Luật Cạnh tranh 2018, là thị trường của những hàng hóa, dịch vụ có thể thay thế cho nhau về đặc tính, mục đích sử dụng và giá cả trong khu vực địa lý cụ thể có các điều kiện cạnh tranh tương tự và có sự khác biệt đáng kể với các khu vực địa lý lân cận. Có thể hiểu, Thị trường liên quan là một phạm vi thị trường được xác định dựa trên thị trường sản phẩm liên quan và thị trường địa lý liên quan, dùng để đánh giá tác động cạnh tranh của việc tập trung kinh tế. Thị trường sản phẩm liên quan bao gồm các hàng hóa, dịch vụ có thể thay thế được cho nhau; thị trường địa lý liên quan là khu vực địa lý nơi các doanh nghiệp cạnh tranh với nhau.

Cách xác định thị phần và thị phần kết hợp của các doanh nghiệp tham gia tập trung kinh tế? 

Theo Điều 10 Luật Cạnh tranh 2018 xác định: Thị phần của doanh nghiệp trên thị trường liên quan được xác định theo một trong các phương pháp sau đây:

• Tỷ lệ phần trăm giữa doanh thu bán ra của doanh nghiệp này với tổng doanh thu bán ra của tất cả các doanh nghiệp trên thị trường liên quan theo tháng, quý, năm;
• Tỷ lệ phần trăm giữa doanh số mua vào của doanh nghiệp này với tổng doanh số mua vào của tất cả các doanh nghiệp trên thị trường liên quan theo tháng, quý, năm;
• Tỷ lệ phần trăm giữa số đơn vị hàng hóa, dịch vụ bán ra của doanh nghiệp này với tổng số đơn vị hàng hóa, dịch vụ bán ra của tất cả các doanh nghiệp trên thị trường liên quan theo tháng, quý, năm;
•  Tỷ lệ phần trăm giữa số đơn vị hàng hóa, dịch vụ mua vào của doanh nghiệp này với tổng số đơn vị hàng hóa, dịch vụ mua vào của tất cả các doanh nghiệp trên thị trường liên quan theo tháng, quý, năm

Thị phần kết hợp là tổng thị phần trên thị trường liên quan của các doanh nghiệp tham gia vào hành vi hạn chế cạnh tranh hoặc tập trung kinh tế.

Ai là người có nghĩa vụ nộp hồ sơ thông báo tập trung kinh tế (bên mua hay bên bán)?

Theo Điều 33 Luật Cạnh Tranh 2018 thì nghĩa vụ thông báo thuộc về các các doanh nghiệp dự định tham gia tập trung kinh tế (bao gồm cả bên mua và bên bị mua lại nếu là giao dịch mua lại) theo quy định của Luật Cạnh tranh. Tuy nhiên, trên thực tế và trong hợp đồng M&A, các bên thường thỏa thuận để một bên đại diện  thực hiện việc nộp hồ sơ. Thông thường, bên được giao là bên mua lại vì họ chủ động về chiến lược và thủ tục giao dịch. Việc thỏa thuận rõ trách nhiệm trong hợp đồng M&A giúp giảm rủi ro và tránh tranh chấp sau này

Cơ chế “implied clearance” (chấp thuận ngầm) là gì?

Cơ chế chấp thuận ngầm (implied clearance) là quy định cho phép doanh nghiệp được tiến hành tập trung kinh tế nếu cơ quan quản lý không phản hồi trong thời hạn luật định. Nghĩa là nếu sau thời hạn 30 ngày kể từ ngày Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (UBCTQG) nhận được hồ sơ đầy đủ, hợp lệ mà không ra thông báo kết quả thẩm định sơ bộ (hoặc thông báo thẩm định chính thức), thì các doanh nghiệp được quyền thực hiện việc tập trung kinh tế theo khoản 3 Điều 14 Nghị định 35/2020/NĐ-CP.

Thông báo tập trung kinh tế có áp dụng cho giao dịch ngoài lãnh thổ Việt Nam không?

Thông báo tập trung kinh tế vẫn được áp dụng cho các giao dịch thực hiện ngoài lãnh thổ Việt Nam. Luật Cạnh tranh của Việt Nam không chỉ điều chỉnh các thương vụ trong nước. Nếu các doanh nghiệp tham gia giao dịch có doanh thu, tài sản hoặc thị phần tại thị trường Việt Nam vượt ngưỡng theo quy định thì vẫn phải thông báo theo quy định theo Điều 33 Luật Cạnh tranh 2018 và Điều 13 Nghị định 35/2020/NĐ-CP. Do đó, doanh nghiệp thực hiện giao dịch xuyên biên giới cần lưu ý đánh giá đầy đủ các tiêu chí này trước khi tiến hành. 

Khi thẩm định sơ bộ việc tập trung kinh tế, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia sẽ xem xét các yếu tố nào để đánh giá khả năng hạn chế cạnh tranh?

Khi thẩm định sơ bộ việc tập trung kinh tế, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia sẽ xem xét các yếu tố để đánh giá khả năng hạn chế cạnh tranh theo khoản 1 Điều 36 Luật Cạnh tranh 2018. Nội dung thẩm định bao gồm: thị phần kết hợp của các doanh nghiệp tham gia trên thị trường liên quan; mức độ tập trung trên thị trường trước và sau khi tập trung; và mối quan hệ giữa các doanh nghiệp trong chuỗi sản xuất, phân phối, cung ứng, bao gồm các trường hợp là đầu vào của nhau hoặc bổ trợ cho nhau. Các yếu tố này giúp xác định xem việc tập trung kinh tế có thể dẫn đến giảm cạnh tranh, hạn chế lựa chọn của người tiêu dùng hoặc tạo lợi thế chi phối trên thị trường. Qua thẩm định sơ bộ, UBCTQG quyết định hoặc cho phép tập trung kinh tế được thực hiện, hoặc yêu cầu thẩm định chính thức nếu có dấu hiệu hạn chế cạnh tranh. Đây là bước quan trọng để bảo đảm các giao dịch mua bán, sáp nhập không làm suy yếu cạnh tranh trên thị trường.

Kết luận

Thủ tục thông báo tập trung kinh tế khi mua lại doanh nghiệp theo quy định năm 2025 đòi hỏi doanh nghiệp tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật từ điều kiện, hồ sơ, trình tự. Việc thực hiện đúng giúp bảo đảm tính hợp pháp và tránh rủi ro bị xử phạt hành chính. Luật Long Phan PMT sẵn sàng đồng hành, hỗ trợ Quý khách hàng trong toàn bộ quy trình này. Liên hệ ngay qua hotline 1900.63.63.87 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Tags: Kiểm soát tập trung kinh tế, Mua lại doanh nghiệp, Ngưỡng thông báo tập trung kinh tế, Pháp luật M&A, Tập trung kinh tế, Thẩm định tập trung kinh tế, Thủ tục thông báo tập trung kinh tế, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia