Có được cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ?

Có được cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ không? Đây là câu hỏi pháp lý phức tạp, nơi ranh giới giữa đòi nợ hợp pháp và hành vi vi phạm pháp luật hình sự là vô cùng mong manh. Câu trả lời phụ thuộc hoàn toàn vào yếu tố cốt lõi: sự đồng thuận của chủ sở hữu tài sản. Hành vi tự ý đến nhà đòi nợ, chiếm giữ tài sản của con nợ không chỉ rủi ro mà còn có thể khiến chủ nợ đối mặt với các tội danh nghiêm trọng. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các trường hợp được phép, những hành vi cấu thành tội phạm, và quan trọng hơn là hướng dẫn các giải pháp thu hồi nợ an toàn, đúng pháp luật.

Cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ có được không?

Cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ là vấn đề pháp lý phức tạp, có ranh giới mong manh giữa việc thực thi quyền đòi nợ hợp pháp và hành vi vi phạm pháp luật hình sự. Để xác định hành động này đúng hay sai, cần phải xem xét yếu tố cốt lõi là sự đồng thuận của chủ sở hữu tài sản. Pháp luật hiện hành quy định rất rõ về hai trường hợp chính: trường hợp có sự đồng thuận và trường hợp không có sự đồng thuận từ chủ sở hữu.

Trường hợp được sự đồng thuận của chủ sở hữu tài sản

Pháp luật chỉ cho phép chủ nợ cầm giữ tài sản của con nợ khi có sự đồng ý, thỏa thuận rõ ràng từ chính con nợ (chủ sở hữu). Việc thỏa thuận này phải được thực hiện dựa trên các nguyên tắc sau:

• Phải có thỏa thuận cấn trừ nợ bằng văn bản: Các bên cần lập một biên bản hoặc thỏa thuận về việc cấn trừ công nợ. Văn bản này ghi nhận rõ sự tự nguyện của hai bên về việc dùng tài sản để thay thế nghĩa vụ trả nợ, có giá trị pháp lý tương đương một hợp đồng dân sự.
• Không xâm phạm quyền lợi của bên thứ ba: Tài sản dùng để cấn trừ nợ phải thuộc sở hữu hợp pháp của con nợ, không phải là tài sản đang thế chấp, cầm cố cho một nghĩa vụ khác hoặc là tài sản thuộc sở hữu chung với người không liên quan đến khoản nợ.
• Tuân thủ quy định của Nhà nước: Thỏa thuận cấn trừ nợ không được trái với chính sách chung, đồng thời phải đảm bảo việc thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ liên quan như thuế, phí theo quy định.

Trong trường hợp con nợ vi phạm nghĩa vụ thanh toán, giải pháp ưu tiên hàng đầu luôn là thương lượng để đưa ra các phương án như gia hạn, giảm lãi hoặc cấn trừ tài sản. Nếu không thể đi đến thỏa thuận, chủ nợ có quyền khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu giải quyết, thay vì tự ý chiếm giữ tài sản.

Trường hợp không được sự đồng thuận của chủ sở hữu tài sản

Việc tự ý cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ mà không được sự cho phép của chủ sở hữu là một hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Tùy thuộc vào tính chất và mức độ của hành vi, chủ nợ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội Cưỡng đoạt tài sản hoặc Tội Cướp tài sản.

Hành vi có thể cấu thành Tội Cưỡng đoạt tài sản

Theo quy định tại Điều 170 Bộ luật Hình sự 2015, Tội cưỡng đoạt tài sản được xác định là hành vi dùng lời lẽ đe dọa sẽ sử dụng vũ lực hoặc các thủ đoạn khác gây áp lực, uy hiếp tinh thần của người khác nhằm chiếm đoạt tài sản.

• Về mặt khách quan: Hành vi phạm tội thể hiện qua việc đe dọa dùng vũ lực (làm cho người bị đe dọa tin rằng bạo lực sẽ xảy ra nếu không giao tài sản) hoặc dùng các thủ đoạn khác (đe dọa gây thiệt hại về danh dự, uy tín, tài sản).
• Về mặt chủ quan: Tội phạm được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp, trong đó mục đích chiếm đoạt tài sản là yếu tố bắt buộc để cấu thành tội phạm.

Do đó, nếu chủ nợ dùng lời lẽ đe dọa để buộc con nợ phải giao tài sản trả nợ, hành vi này có nguy cơ bị xử lý hình sự về Tội Cưỡng đoạt tài sản.

Hành vi có thể cấu thành Tội Cướp tài sản

Theo Điều 168 Bộ luật Hình sự 2015, Tội cướp tài sản có tính chất nguy hiểm hơn. Tội danh này được cấu thành khi người phạm tội dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc, hoặc có hành vi khác khiến người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản.

• Về mặt khách quan: Hành vi này bao gồm việc dùng sức mạnh vật chất tấn công trực tiếp, đe dọa tấn công ngay lập tức nếu không giao tài sản, hoặc các hành vi vô hiệu hóa sự chống cự của nạn nhân (trói, bịt miệng, nhốt…).
• Về mặt chủ quan: Tội phạm được thực hiện do lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm và mong muốn chiếm đoạt được tài sản.

Như vậy, trường hợp chủ nợ sử dụng bạo lực để chiếm giữ tài sản của con nợ sẽ đối mặt với Tội Cướp tài sản, với khung hình phạt nghiêm khắc hơn rất nhiều.

Hướng xử lý khi phát hiện con nợ có tài sản nhưng không trả nợ

Hành vi tự ý cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ là vi phạm pháp luật và có thể dẫn đến trách nhiệm hình sự. Vậy khi phát hiện con nợ có tài sản nhưng cố tình không trả, chủ nợ cần làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình một cách hợp pháp? Thay vì các biện pháp tự phát rủi ro, chủ nợ có hai con đường pháp lý chính để thu hồi nợ hiệu quả: khởi kiện dân sự để yêu cầu thi hành án, hoặc tố giác tội phạm nếu hành vi của con nợ có dấu hiệu hình sự.

Khởi kiện và yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để đảm bảo thi hành án

Đây là phương pháp pháp lý phổ biến và an toàn nhất để giải quyết tranh chấp hợp đồng vay tài sản. Quy trình này đảm bảo phán quyết của Tòa án có tính cưỡng chế thi hành, buộc bên phải thi hành án phải tuân thủ.

1. Trình tự khởi kiện:

• Thời hiệu khởi kiện: Theo Điều 429 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng vay tài sản là 03 năm, kể từ ngày bên vay vi phạm nghĩa vụ trả nợ. Chủ nợ cần lưu ý khởi kiện trong thời hạn này để không bị mất quyền khởi kiện.
• Phương thức nộp đơn: Căn cứ Điều 190 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, người khởi kiện có thể gửi đơn và các tài liệu, chứng cứ kèm theo đến Tòa án có thẩm quyền bằng các cách sau:
  • Nộp trực tiếp tại văn phòng Tòa án;
  • Gửi qua dịch vụ bưu chính;
  • Gửi trực tuyến qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án (nếu có).
• Thụ lý đơn: Tòa án sẽ xem xét và ra thông báo về việc thụ lý vụ án, yêu cầu sửa đổi, chuyển đơn hoặc trả lại đơn trong thời hạn luật định.

2. Yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời:

Trong quá trình giải quyết vụ án, chủ nợ có quyền làm đơn yêu cầu Tòa án áp dụng một trong các biện pháp khẩn cấp tạm thời quy định tại Điều 114 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Các biện pháp này (như phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản đang tranh chấp, cấm tẩu tán tài sản…) nhằm mục đích ngăn chặn con nợ tẩu tán tài sản, đảm bảo việc thi hành án sau này.

>> Xem thêm: Tranh chấp hợp đồng vay tài sản giải quyết như thế nào?

Tố giác và đề nghị áp dụng biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự

Tố giác và đề nghị áp dụng biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự chỉ được thực hiện khi có đủ căn cứ xác định hành vi không trả nợ là hành vi phạm tội theo Bộ luật Hình sự. Bởi vì, không phải mọi trường hợp không trả nợ đều cấu thành tội phạm, cần phân biệt rõ tranh chấp dân sự và tội phạm hình sự để tiến hành tố giác đúng đối tượng.

Theo Điều 4 Hướng dẫn 11/HD-BCA-V03 của Bộ Công an ngày 27/02/2025, Điều tra viên ở Công an cấp xã thụ lý, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm thuộc thẩm quyền Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh khi bảo đảm điều kiện:

• Người bị tố giác có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng;
• Về tội phạm ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng;
• Sự việc đơn giản, chứng cứ rõ ràng;
• Xảy ra trên địa bàn Công an cấp xã quản lý.

Theo điểm b khoản 2 Điều 36 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, trong quá trình điều tra, Thủ trưởng Cơ quan điều tra có quyền ra quyết định áp dụng các biện pháp ngăn chặn như bắt tạm giam, tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú hoặc tạm hoãn xuất cảnh khi xét thấy đơn đề nghị của Quý khách có căn cứ người bị buộc tội sẽ gây khó khăn cho quá trình giải quyết vụ án hoặc để đảm bảo thi hành án.

Như vậy, nếu xác định hành vi không trả nợ mặc dù có tài sản cấu thành Tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản hoặc Tội Lừa đảo theo Bộ luật Hình sự 2015 thì Quý khách có thể thực hiện tố giác hành vi phạm tội và đề nghị áp dụng biện pháp ngăn chặn kịp thời.

>>> Xem thêm: Vỡ nợ không còn khả năng trả nợ thì xử lý thế nào?

Câu hỏi thường gặp về cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ

Dưới đây là tổng hợp một số câu hỏi thường gặp về cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ và giải đáp của Chúng tôi.

Thỏa thuận cho vay chỉ bằng lời nói, không có giấy tờ thì có khởi kiện được không?

Hoàn toàn có thể khởi kiện. Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng vay tài sản có thể được xác lập bằng lời nói, văn bản hoặc hành vi cụ thể. Mặc dù không có văn bản, một giao kèo miệng vẫn có giá trị pháp lý. Tuy nhiên, người cho vay sẽ có nghĩa vụ chứng minh việc cho vay và các điều khoản đã thỏa thuận thông qua các bằng chứng khác như tin nhắn, ghi âm, sao kê chuyển khoản ngân hàng, hoặc lời khai của người làm chứng.

Nếu giá trị tài sản cấn trừ lớn hơn hoặc nhỏ hơn khoản nợ thì giải quyết thế nào?

Việc này phải được các bên thỏa thuận rõ trong biên bản cấn trừ nợ. Nếu giá trị tài sản lớn hơn khoản nợ, bên cho vay có nghĩa vụ hoàn trả lại phần chênh lệch cho bên vay. Ngược lại, nếu giá trị tài sản nhỏ hơn, bên vay vẫn phải chịu trách nhiệm thanh toán phần nợ còn thiếu. Để tránh tranh chấp, các bên nên tiến hành định giá tài sản một cách khách quan trước khi ký kết.

Biên bản thỏa thuận cấn trừ nợ cần có những nội dung chủ yếu nào?

Một biên bản cấn trừ công nợ hợp pháp cần đảm bảo các nội dung chính: thông tin đầy đủ của chủ nợ và con nợ; chi tiết về khoản nợ gốc và lãi (nếu có); mô tả rõ ràng về tài sản dùng để cấn trừ (đặc điểm, số lượng, tình trạng pháp lý); giá trị tài sản được hai bên thống nhất; phương thức xử lý phần chênh lệch (nếu có); và cam kết tự nguyện, không bị ép buộc của cả hai bên.

Khi nào hành vi không trả nợ bị xem là Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản?

Khi có bằng chứng cho thấy ngay từ đầu, người vay đã dùng thủ đoạn gian dối (như cung cấp thông tin giả, giấy tờ giả) để làm cho chủ nợ tin tưởng và giao tài sản, với mục đích chiếm đoạt và không có ý định trả nợ. Yếu tố “gian dối” và “ý định chiếm đoạt có trước” là dấu hiệu cốt lõi để phân biệt tội phạm hình sự này với một giao dịch dân sự thông thường.

Ngoài bị truy cứu hình sự, chủ nợ tự ý siết nợ còn phải chịu trách nhiệm gì khác?

Ngoài trách nhiệm hình sự, người tự ý chiếm hữu tài sản trái pháp luật còn phải chịu trách nhiệm dân sự. Theo Bộ luật Dân sự 2015, người bị chiếm hữu tài sản có quyền khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu hành vi siết nợ gây ra hư hỏng, mất mát tài sản hoặc các tổn thất khác về vật chất và tinh thần.

Thừa phát lại có quyền trực tiếp đến siết nợ thay cho chủ nợ không?

Thừa phát lại không có quyền tự ý siết nợ. Vai trò của Thừa phát lại bao gồm: lập vi bằng để ghi nhận sự kiện, hành vi (ví dụ: ghi nhận việc giao tiền, ghi nhận hiện trạng tài sản, ghi nhận việc từ chối trả nợ) để làm bằng chứng cho Tòa án; và trực tiếp tổ chức thi hành các bản án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án theo yêu cầu của người được thi hành án. Họ chỉ hành động dựa trên phán quyết của Tòa.

Nếu khoản vay có lãi suất quá cao (tín dụng đen) thì quyền đòi nợ được xử lý ra sao?

Pháp luật chỉ bảo vệ quyền lợi của chủ nợ đối với phần lãi suất hợp pháp. Theo quy định tại Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015, mức lãi suất cho vay không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay. Phần lãi suất vượt quá sẽ không có hiệu lực pháp luật. Khi khởi kiện, Tòa án sẽ chỉ chấp nhận yêu cầu thanh toán nợ gốc và phần lãi trong hạn mức cho phép.

Dịch vụ tư vấn hướng xử lý khi phát hiện có tài sản nhưng người mượn không trả nợ

Luật Long Phan PMT cung cấp dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp cho các trường hợp phát hiện tài sản nhưng con nợ không trả nợ. Với kinh nghiệm xử lý nhiều vụ việc tranh chấp nợ, đội ngũ luật sư sẽ phân tích từng trường hợp cụ thể và đưa ra hướng giải quyết phù hợp. Dịch vụ tư vấn của chúng tôi bao gồm:

• Tư vấn các phương thức xử lý tối ưu khi con nợ không thanh toán nợ đúng hạn;
• Hỗ trợ soạn thảo các văn bản pháp lý cần thiết như đơn khởi kiện, đơn yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, biên bản thỏa thuận cấn trừ công nợ;
• Tư vấn về thủ tục, quy trình khởi kiện tại tòa án, chuẩn bị tài liệu chứng cứ để tăng khả năng thắng kiện;
• Đại diện theo ủy quyền của Quý khách nộp hồ sơ, thương lượng với bên nợ, tham gia các buổi làm việc tại Tòa án (nếu có).

Dịch vụ tư vấn toàn diện từ giai đoạn phát hiện vấn đề đến khi thu hồi được nợ hoàn toàn, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật và bảo vệ lợi ích hợp pháp của Quý khách.

>> Xem thêm: Lấy xe để gán nợ có bị xem là cướp tài sản

Kết luận

Tóm lại, việc cầm giữ tài sản để siết nợ chỉ được xem là hợp pháp khi có một thỏa thuận cấn trừ nợ bằng văn bản, rõ ràng và hoàn toàn tự nguyện. Mọi hành vi tự ý sử dụng vũ lực hoặc đe dọa để chiếm giữ tài sản đều là vi phạm pháp luật, có nguy cơ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội Cưỡng đoạt tài sản hoặc Tội Cướp tài sản theo Bộ luật Hình sự 2015. Giải pháp an toàn và hiệu quả nhất cho chủ nợ là khởi kiện dân sự ra Tòa án để có bản án mang tính cưỡng chế thi hành, hoặc tố giác tội phạm đến cơ quan điều tra nếu có đủ căn cứ.

Trên đây là bài viết dưới góc độ của các nhà luật gia về tình huống cầm giữ tài sản của người khác để siết nợ. Nếu quý khách còn có thắc mắc liên quan đến bài viết hoặc cần hỗ  TƯ VẤN LUẬT HÌNH SỰ hãy liên hệ với chúng tôi qua HOTLINE 1900.63.63.87 để được hỗ trợ và tư vấn.

Tags: cầm giữ tài sản để siết nợ, con nợ không trả tiền, đòi nợ, khởi kiện đòi nợ, thu hồi nợ, tranh chấp hợp đồng vay tài sản