Chọn trọng tài viên phù hợp quyết định kết quả giải quyết tranh chấp thương mại tại các trung tâm trọng tài Việt Nam. Quá trình lựa chọn trọng tài viên yêu cầu doanh nghiệp đánh giá tiêu chí chuyên môn, kinh nghiệm thực tiễn và khả năng quản lý tố tụng. Bài viết dưới đây của Luật Long Phan PMT sẽ phân tích các tiêu chí bắt buộc và cần cân nhắc khi chọn trọng tài viên theo quy định pháp luật Việt Nam.
Thủ tục lựa chọn trọng tài viên khi khởi kiện tại trọng tài
Điều 40 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định thủ tục lựa chọn trọng tài viên khi doanh nghiệp khởi kiện tại trọng tài. Trọng tài viên được lựa chọn theo thỏa thuận của các bên tranh chấp hoặc theo quy tắc của trung tâm trọng tài. Quá trình chọn trọng tài viên diễn ra trong thời hạn 30 ngày kể từ khi trung tâm trọng tài nhận được đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp.
Thủ tục lựa chọn trọng tài viên bao gồm các bước cụ thể. Bên yêu cầu trọng tài đề xuất ít nhất 3 ứng viên trọng tài viên từ danh sách trọng tài viên của trung tâm trọng tài. Bên bị yêu cầu trọng tài có quyền phản đối và đề xuất trọng tài viên khác trong thời hạn 15 ngày. Trung tâm trọng tài chỉ định trọng tài viên cuối cùng sau khi các bên thống nhất hoặc theo quy tắc trọng tài.
Thỏa thuận trọng tài giữa các bên xác định phương thức lựa chọn trọng tài viên. Các bên có thể thỏa thuận chọn trọng tài viên từ danh sách trọng tài viên của trung tâm trọng tài hoặc ngoài danh sách. Trường hợp không có thỏa thuận, việc lựa chọn trọng tài viên thực hiện theo quy tắc trọng tài của trung tâm trọng tài tiến hành giải quyết tranh chấp.
Số lượng trọng tài viên được xác định theo thỏa thuận trọng tài hoặc yêu cầu của các bên. Hội đồng trọng tài gồm 1 trọng tài viên hoặc 3 trọng tài viên tùy theo tính chất phức tạp của tranh chấp. Trường hợp hội đồng trọng tài gồm 3 trọng tài viên, mỗi bên chọn 1 trọng tài viên và 2 trọng tài viên này chọn trọng tài viên thứ ba làm chủ tọa hội đồng trọng tài.
Các tiêu chí bắt buộc phải có khi chọn trọng tài viên
Bên cạnh việc đánh giá năng lực chuyên môn, việc chọn trọng tài viên còn phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chí mang tính pháp lý bắt buộc. Đây không chỉ là những yêu cầu về đạo đức nghề nghiệp mà còn là nền tảng cốt lõi đảm bảo tính hợp pháp và công bằng của phán quyết trọng tài. Việc bỏ qua các tiêu chí này có thể dẫn đến nguy cơ phán quyết bị hủy bỏ. Hai tiêu chí nền tảng mà bất kỳ trọng tài viên nào cũng phải đáp ứng bao gồm: tính độc lập, khách quan, vô tư và không thuộc các trường hợp phải từ chối giải quyết tranh chấp theo quy định của pháp luật.
Tính độc lập, khách quan và vô tư
Trọng tài viên phải đảm bảo tính độc lập, khách quan và vô tư trong quá trình giải quyết tranh chấp. Tiêu chí này yêu cầu trọng tài viên không có lợi ích kinh tế hoặc quan hệ cá nhân với các bên tranh chấp. Tính độc lập của trọng tài viên được đánh giá qua việc không làm việc, không có quan hệ kinh doanh với các bên tranh chấp trong 3 năm gần nhất.
Khách quan trong xét xử đòi hỏi trọng tài viên không có thành kiến, định kiến về các bên tranh chấp. Trọng tài viên phải công bố mọi hoàn cảnh có thể ảnh hưởng đến tính độc lập, khách quan trước khi nhận nhiệm vụ. Việc công bố này giúp các bên tranh chấp đánh giá và quyết định việc chấp nhận trọng tài viên.
Vô tư của trọng tài viên thể hiện qua việc không thiên vị bên nào trong quá trình giải quyết tranh chấp. Trọng tài viên không được nhận quà tặng, lợi ích từ các bên tranh chấp. Tiêu chí vô tư đảm bảo trọng tài viên xem xét tranh chấp dựa trên sự thật, pháp luật và thỏa thuận của các bên.
Không thuộc trường hợp phải từ chối giải quyết
Khoản 1 Điều 42 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định các trường hợp trọng tài viên phải từ chối giải quyết tranh chấp. Trọng tài viên không được là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến kết quả giải quyết tranh chấp. Những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống với đại diện của các bên tranh chấp không được làm trọng tài viên.
Trọng tài viên phải từ chối nếu đã tham gia giải quyết tranh chấp này với tư cách khác. Người đã làm luật sư, tư vấn pháp lý cho một bên trong tranh chấp không được làm trọng tài viên. Quy định này đảm bảo tính khách quan và công bằng trong quá trình giải quyết tranh chấp.
Các trường hợp khác buộc trọng tài viên phải từ chối bao gồm có tranh chấp pháp lý với một bên. Trọng tài viên không được có quan hệ lao động, quan hệ kinh doanh thường xuyên với các bên tranh chấp. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định này đảm bảo tính minh bạch và công tâm của quá trình trọng tài.
Các tiêu chí cần thận trọng cân nhắc khi chọn trọng tài viên
Việc chọn trọng tài viên là một trong những quyết định chiến lược, có ảnh hưởng trực tiếp đến sự thành công của toàn bộ quá trình giải quyết tranh chấp. Một lựa chọn đúng đắn sẽ đảm bảo phán quyết công bằng, hợp lý và có tính khả thi cao. Để đảm bảo lựa chọn được người cầm cân nảy mực phù hợp nhất, các bên cần xem xét kỹ lưỡng trên nhiều phương diện, từ tính chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn, năng lực quản lý tố tụng, khả năng về ngôn ngữ cho đến việc xác định nguồn lựa chọn trọng tài viên uy tín.
Tính chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn về lĩnh vực tranh chấp
Chuyên môn của trọng tài viên phải phù hợp với lĩnh vực tranh chấp cụ thể. Trọng tài viên xử lý tranh chấp hợp đồng xây dựng cần có kinh nghiệm về luật xây dựng, kỹ thuật xây dựng. Tranh chấp thương mại quốc tế đòi hỏi trọng tài viên am hiểu luật thương mại quốc tế, các công ước quốc tế.
Kinh nghiệm thực tiễn của trọng tài viên được đánh giá qua số năm làm việc trong lĩnh vực liên quan. Trọng tài viên có ít nhất 5 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tranh chấp mang lại lợi thế trong việc hiểu bản chất vấn đề. Kinh nghiệm thực tiễn giúp trọng tài viên đưa ra quyết định chính xác và khả thi.
Bằng cấp chuyên môn của trọng tài viên cũng cần được xem xét. Trọng tài viên nên có bằng cử nhân luật trở lên và các chứng chỉ chuyên ngành liên quan. Đối với tranh chấp kỹ thuật, trọng tài viên cần có bằng cấp kỹ thuật hoặc kinh nghiệm làm việc lâu năm trong lĩnh vực kỹ thuật.
Kinh nghiệm làm trọng tài viên và kỹ năng quản lý tố tụng
Kinh nghiệm làm trọng tài viên thể hiện qua số vụ tranh chấp đã giải quyết. Trọng tài viên có kinh nghiệm xử lý nhiều vụ tranh chấp tương tự sẽ hiểu rõ quy trình và có khả năng quản lý tố tụng hiệu quả. Số năm làm trọng tài viên cũng phản ánh mức độ am hiểu về pháp luật trọng tài.
Kỹ năng quản lý tố tụng bao gồm khả năng điều hành phiên họp, tổ chức xem xét chứng cứ. Trọng tài viên cần có khả năng kiểm soát thời gian, đảm bảo quy trình giải quyết tranh chấp diễn ra theo đúng thủ tục. Kỹ năng giao tiếp và thuyết phục giúp trọng tài viên tạo sự tin tưởng từ các bên tranh chấp.
Khả năng soạn thảo quyết định trọng tài chính xác và rõ ràng là kỹ năng quan trọng. Trọng tài viên phải có khả năng phân tích pháp lý, đưa ra lý do thuyết phục trong quyết định. Quyết định trọng tài được soạn thảo tốt sẽ giảm thiểu khả năng bị hủy bỏ tại tòa án.
Năng lực về ngôn ngữ
Năng lực ngôn ngữ của trọng tài viên phải đảm bảo theo thỏa thuận trọng tài giữa các bên. Tranh chấp có yếu tố nước ngoài thường yêu cầu trọng tài viên thông thạo tiếng Anh hoặc ngôn ngữ khác. Khả năng ngôn ngữ kém có thể dẫn đến hiểu nhầm, ảnh hưởng đến chất lượng giải quyết tranh chấp.
Trọng tài viên cần có khả năng đọc hiểu tài liệu, hợp đồng bằng ngôn ngữ của tranh chấp. Việc dịch thuật có thể làm thay đổi ý nghĩa pháp lý của các điều khoản hợp đồng. Trọng tài viên thông thạo ngôn ngữ sẽ hiểu chính xác ý định của các bên khi ký kết hợp đồng.
Khả năng giao tiếp bằng ngôn ngữ của tranh chấp giúp trọng tài viên tương tác trực tiếp với các bên. Việc sử dụng thông dịch viên có thể làm mất đi sắc thái của lời khai, chứng cứ. Trọng tài viên thành thạo ngôn ngữ sẽ nắm bắt được toàn bộ thông tin trong quá trình giải quyết tranh chấp.
Nguồn để chọn trọng tài viên
Một số trung tâm trọng tài bắt buộc lựa chọn trọng tài viên theo danh sách của trung tâm đó. Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho phép lựa chọn trọng tài viên ngoài danh sách. Quy định này tạo sự linh hoạt cho các bên trong việc chọn trọng tài viên phù hợp với tranh chấp cụ thể.
Danh sách trọng tài viên của trung tâm trọng tài thường bao gồm các chuyên gia có kinh nghiệm. Trọng tài viên trong danh sách đã được trung tâm trọng tài thẩm định về năng lực và kinh nghiệm. Việc chọn trọng tài viên từ danh sách đảm bảo chất lượng và giảm thiểu rủi ro trong quá trình giải quyết tranh chấp.
Lựa chọn trọng tài viên ngoài danh sách cho phép các bên tìm chuyên gia phù hợp nhất. Trọng tài viên ngoài danh sách có thể có chuyên môn sâu về lĩnh vực tranh chấp cụ thể. Tuy nhiên, việc chọn trọng tài viên ngoài danh sách cần thận trọng đánh giá năng lực và kinh nghiệm của ứng viên.
Dịch vụ luật sư tham gia giải quyết tranh chấp tại trọng tài
Luật sư đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp chọn trọng tài viên phù hợp. Dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp giúp đánh giá năng lực và kinh nghiệm của các ứng viên trọng tài viên. Luật sư có kinh nghiệm về trọng tài sẽ tư vấn chiến lược lựa chọn trọng tài viên tối ưu cho từng loại tranh chấp.
Luật sư hỗ trợ soạn thảo thỏa thuận trọng tài với các điều khoản về lựa chọn trọng tài viên. Thỏa thuận trọng tài cần quy định rõ tiêu chí, thủ tục chọn trọng tài viên để tránh tranh chấp sau này. Luật sư cũng tư vấn về quyền và nghĩa vụ của các bên trong quá trình lựa chọn trọng tài viên. Dịch vụ luật sư trong giai đoạn chọn trọng tài viên bao gồm các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu trọng tài viên trong các vụ tranh chấp tương tự
- Tư vấn về tính phù hợp của trọng tài viên với loại tranh chấp cụ thể
- Hỗ trợ đàm phán với bên kia về việc chọn trọng tài viên
- Soạn thảo văn bản đề xuất hoặc phản đối trọng tài viên
- Tham gia các cuộc họp với trung tâm trọng tài về việc chỉ định trọng tài viên
- Theo dõi quá trình công bố thông tin của trọng tài viên về tính độc lập
- Tư vấn về quyền thay đổi trọng tài viên trong trường hợp cần thiết
Câu hỏi thường gặp (FAQ) về chọn trọng tài viên
Để tiện theo dõi, dưới đây Chúng tôi đã ổng hợp các câu hỏi thường gặp và giải đáp về chọn trọng tài viên trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.
Chi phí trọng tài viên được tính như thế nào và ai chịu trách nhiệm thanh toán?
Chi phí trọng tài viên được quy định tại Điều 34 Luật Trọng tài thương mại 2010, bao gồm phí trọng tài và thù lao trọng tài viên. Phí này thường được các bên thỏa thuận phân chia hoặc do hội đồng trọng tài quyết định trong phán quyết. Theo quy tắc chung, bên thua kiện thường phải chịu toàn bộ phí trọng tài trừ khi có thỏa thuận khác.
Thời hạn để thay đổi trọng tài viên sau khi được chỉ định là bao lâu?
Theo Điều 42 Luật Trọng tài thương mại 2010, yêu cầu thay đổi trọng tài viên phải được đưa ra ngay khi phát hiện có căn cứ thay đổi. Không có thời hạn cụ thể nhưng việc yêu cầu phải được đưa ra một cách kịp thời và có căn cứ hợp lý. Sau khi quá trình tố tụng đã bắt đầu, việc thay đổi trọng tài viên sẽ khó khăn hơn.
Một người đã từng là người đại diện hoặc luật sư cho một bên trong vụ tranh chấp này có được chỉ định làm trọng tài viên không?
Căn cứ Khoản 1 Điều 42 Luật Trọng tài thương mại 2010 đã nêu rõ trọng tài viên phải từ chối nếu đã tham gia giải quyết tranh chấp này với một tư cách khác , chẳng hạn như đã làm luật sư hoặc nhà tư vấn pháp lý cho một trong các bên. Việc này nhằm ngăn chặn xung đột lợi ích và đảm bảo người phân xử không có định kiến sẵn từ trước.
Hội đồng trọng tài gồm 3 thành viên được thành lập trong trường hợp nào?
Theo Điều 39 Luật Trọng tài thương mại 2010, hội đồng trọng tài gồm 3 thành viên được thành lập khi các bên thỏa thuận hoặc khi giá trị tranh chấp lớn, tính chất phức tạp. Mỗi bên chọn một trọng tài viên và hai trọng tài viên này chọn trọng tài viên thứ ba làm chủ tọa. Trường hợp không thỏa thuận được, trung tâm trọng tài sẽ chỉ định.
Trọng tài viên có thể đề xuất hòa giải trong quá trình giải quyết tranh chấp không?
Theo Điều 9 và các điều khoản liên quan của Luật Trọng tài thương mại 2010, trọng tài viên có thể đề xuất hòa giải nếu thấy có khả năng các bên đạt được thỏa thuận. Tuy nhiên, việc hòa giải phải được các bên đồng ý và không được ép buộc. Nếu hòa giải thành công, hội đồng trọng tài sẽ lập biên bản thỏa thuận hòa giải.
Kết luận
Chọn trọng tài viên phù hợp là yếu tố then chốt quyết định thành công của quá trình giải quyết tranh chấp. Doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng các tiêu chí bắt buộc và khuyến nghị để đảm bảo lợi ích tối đa. Luật Long Phan PMT với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ Quý khách hàng trong việc lựa chọn trọng tài viên và tham gia giải quyết tranh chấp tại trọng tài. Liên hệ hotline 1900636387 để được tư vấn chuyên nghiệp.
>>> Xem thêm: Giải quyết tranh chấp hợp đồng TMQT bằng trọng tài
Tags: chọn trọng tài viên, Giải quyết tranh chấp, lựa chọn trọng tài viên, Thủ tục trọng tài, tiêu chí chọn trọng tài viên, Trọng tài thương mại
Lưu ý: Nội dung bài viết công khai tại website của Luật Long Phan PMT chỉ mang tính chất tham khảo về việc áp dụng quy định pháp luật. Tùy từng thời điểm, đối tượng và sự sửa đổi, bổ sung, thay thế của chính sách pháp luật, văn bản pháp lý mà nội dung tư vấn có thể sẽ không còn phù hợp với tình huống Quý khách đang gặp phải hoặc cần tham khảo ý kiến pháp lý. Trường hợp Quý khách cần ý kiến pháp lý cụ thể, chuyên sâu theo từng hồ sơ, vụ việc, vui lòng liên hệ với Chúng tôi qua các phương thức bên dưới. Với sự nhiệt tình và tận tâm, Chúng tôi tin rằng Luật Long Phan PMT sẽ là nơi hỗ trợ pháp lý đáng tin cậy của Quý khách hàng.