Cần làm gì khi bị khởi tố hình sự? – Tư vấn từ luật sư hình sự

Cần làm gì khi bị khởi tố hình sự? là câu hỏi mà nhiều người quan tâm trong trường hợp chính mình, người thân của mình hoặc pháp nhân liên quan bị khởi tố hình sự. Trên thực tế, đối tượng bị khởi tố hình sự có những quyền và nghĩa vụ nhất định trước cơ quan tố tụng. Ở bài viết này, người đọc có thể hiểu rõ thêm về những điều cần làm khi bị khởi tố hình sự.

Bị can cần làm gì khi bị khởi tố hình sự?

Khi nhận được quyết định khởi tố, bị can chính thức bước vào một quy trình tố tụng hình sự phức tạp, có thể ảnh hưởng sâu sắc đến danh dự, tài sản và tự do. Đối mặt với tình huống pháp lý căng thẳng này, việc giữ bình tĩnh và hiểu rõ các quyền của mình là yếu tố tiên quyết để bảo vệ bản thân. Vậy, bị can cần làm gì khi bị khởi tố hình sự? Việc thực hiện đúng và đủ các quyền theo quy định của pháp luật sẽ là chìa khóa để đảm bảo một quy trình điều tra, truy tố, xét xử công bằng, khách quan.

Các hành động thiết yếu mà bị can cần thực hiện bao gồm: yêu cầu cơ quan chức năng cung cấp đầy đủ thông tin, tìm kiếm sự hỗ trợ pháp lý từ người bào chữa, chủ động cung cấp chứng cứ và sử dụng quyền im lặng một cách hợp lý.

Yêu cầu cơ quan điều tra cung cấp thông tin khởi tố và biện pháp ngăn chặn bị áp dụng

Một trong những quyền cơ bản đầu tiên của bị can là quyền được thông tin. Theo Điều 16 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021), cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải có trách nhiệm thông báo, giải thích và bảo đảm cho người bị buộc tội thực hiện đầy đủ các quyền của mình.

Do đó, bị can có toàn quyền yêu cầu cơ quan điều tra cung cấp quyết định khởi tố vụ án, quyết định khởi tố bị can và các văn bản tố tụng liên quan. Đồng thời, cơ quan điều tra phải thông báo rõ về biện pháp ngăn chặn đang được áp dụng, dù là tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú hay bảo lĩnh, kèm theo lý do và thời hạn áp dụng cụ thể. Việc nắm rõ các thông tin này là bước nền tảng để bị can xây dựng chiến lược tự bảo vệ hiệu quả.

Yêu cầu được thuê, mời người bào chữa

Quyền được bào chữa là quyền hiến định, được cụ thể hóa tại Khoản 1 Điều 72 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Bị can có quyền tự mình hoặc nhờ người thân mời người bào chữa (luật sư, người đại diện hoặc bào chữa viên nhân dân) để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Trong trường hợp bị can thuộc đối tượng được chỉ định người bào chữa nhưng từ chối, bị can vẫn có quyền yêu cầu thay đổi người bào chữa nếu có lý do chính đáng theo Điều 77 của Bộ luật này.

Sự tham gia của người bào chữa không chỉ giúp bị can hiểu sâu sắc về các quy định pháp luật, quyền và nghĩa vụ của mình mà còn là yếu tố quan trọng đảm bảo quá trình tố tụng diễn ra khách quan, công bằng, đúng pháp luật.

Cung cấp lời khai, thông tin và tài liệu chứng cứ chứng minh để bảo vệ quyền lợi của mình

Bị can có quyền chủ động bảo vệ mình bằng cách trình bày lời khai, đưa ra các đề nghị, cũng như cung cấp tài liệu, đồ vật, thông tin liên quan để chứng minh sự vô tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự (theo điểm d, e khoản 2 Điều 60 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015). Việc chủ động đưa ra chứng cứ ngoại phạm hoặc các tình tiết có lợi sẽ giúp cơ quan điều tra có cái nhìn toàn diện, khách quan hơn về vụ án.

Tuy nhiên, cần hết sức thận trọng khi cung cấp lời khai. Mọi lời nói đều sẽ được ghi vào biên bản và có giá trị chứng cứ trước tòa. Vì vậy, việc tham vấn ý kiến của người bào chữa trước khi khai báo là vô cùng cần thiết để đảm bảo thông tin đưa ra là chính xác, trung thực và có lợi nhất cho bị can.

Quyền giữ im lặng của bị can trong quá trình điều tra

Quyền im lặng là một trong những quyền cốt lõi nhằm bảo vệ người bị buộc tội khỏi việc tự buộc tội. Điều 15 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 xác định nguyên tắc người bị buộc tội có quyền nhưng không buộc phải chứng minh mình vô tội. Điều này đồng nghĩa, bị can có quyền không trả lời những câu hỏi của cơ quan điều tra nếu cảm thấy câu trả lời đó có thể gây bất lợi cho bản thân.

Mặc dù vậy, quyền im lặng không mang tính tuyệt đối. Bị can chỉ nên im lặng đối với những tình tiết có khả năng chống lại chính mình, nhưng vẫn có nghĩa vụ hợp tác trong việc làm rõ các vấn đề khác của vụ án. Để vận dụng quyền này một cách khôn ngoan và hiệu quả, bị can nên tham khảo ý kiến chặt chẽ từ người bào chữa của mình.

Người thân cần làm gì khi bị can bị khởi tố hình sự?

Khi một thành viên trong gia đình bị khởi tố hình sự, sự lo lắng, hoang mang là tâm lý khó tránh khỏi. Tuy nhiên, đây chính là lúc gia đình cần giữ bình tĩnh và hành động một cách sáng suốt, đúng pháp luật để trở thành điểm tựa vững chắc cho người thân. Những hỗ trợ kịp thời và đúng đắn không chỉ có ý nghĩa về mặt tinh thần mà còn trực tiếp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can. Vậy, gia đình cần làm gì khi bị khởi tố hình sự của người thân? Các hành động quan trọng bao gồm: chủ động liên hệ cơ quan chức năng để nắm thông tin, nhanh chóng thuê luật sư bào chữa, thực hiện việc gửi đồ, tiền và thăm gặp theo đúng quy định của pháp luật.

Liên hệ cơ quan điều tra yêu cầu cung cấp thông tin khởi tố và biện pháp ngăn chặn đối với thân nhân

Hành động đầu tiên và cấp thiết của gia đình là liên hệ trực tiếp với cơ quan đang thụ lý vụ án để yêu cầu cung cấp các thông tin cơ bản. Người thân có quyền được biết tội danh mà bị can bị khởi tố, cơ quan nào đang tiến hành điều tra, và biện pháp ngăn chặn cụ thể nào đang được áp dụng (tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú,…).

Trong trường hợp bị can bị tạm giam, gia đình cần được thông báo rõ ràng về nơi giam giữ, thời hạn tạm giam để có thể thực hiện các quyền thăm gặp, gửi đồ dùng thiết yếu theo quy định, đảm bảo sức khỏe và ổn định tinh thần cho thân nhân.

>>> Xem thêm: Làm gì khi có người thân đang bị tạm giữ, tạm giam hình sự?

Thuê luật sư bào chữa cho thân nhân

Pháp luật cho phép người thân của bị can lựa chọn và mời người bào chữa. Cụ thể, khoản 1 Điều 75 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định người bào chữa có thể do người bị buộc tội, người đại diện hoặc người thân thích của họ lựa chọn.

Do đó, ngay khi biết tin, gia đình có toàn quyền chủ động tìm kiếm và thuê luật sư có chuyên môn, kinh nghiệm trong lĩnh vực hình sự. Việc có luật sư đồng hành từ giai đoạn đầu sẽ giúp đảm bảo mọi hoạt động tố tụng diễn ra đúng pháp luật, bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp cho bị can trong suốt quá trình từ điều tra đến xét xử.

Được gửi đồ và tiền ăn cho thân nhân khi bị áp dụng biện pháp tạm giam

Việc tiếp tế vật chất là một sự hỗ trợ thiết thực, thể hiện sự quan tâm và giúp cải thiện điều kiện sinh hoạt cho bị can đang bị tạm giam. Theo Điều 9 Thông tư 34/2017/TT-BCA, người bị tạm giam được nhận quà của thân nhân gửi tối đa 03 lần/tháng. Mỗi lần gửi, khối lượng đồ ăn, uống không vượt quá 03 lần tiêu chuẩn ăn của một ngày thường.

Gia đình có thể gửi tiền, thuốc men (phải theo chỉ định của y tế tại cơ sở giam giữ), đồ ăn, thức uống và các tư trang cá nhân cần thiết. Cần lưu ý rằng mọi vật phẩm đều phải qua kiểm tra nghiêm ngặt của cơ sở giam giữ và không nằm trong danh mục vật cấm.

Được gặp thân nhân theo Luật Thi hành tạm giữ tạm giam 2015

Quyền được gặp mặt gia đình là một quyền quan trọng của người bị tạm giữ, tạm giam, được quy định tại Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam 2015. Cụ thể tại khoản 1 Điều 22:

• Người bị tạm giữ: được gặp thân nhân 01 lần trong thời gian tạm giữ, 01 lần trong mỗi lần gia hạn.
• Người bị tạm giam: được gặp thân nhân 01 lần trong 01 tháng.

Mỗi lần gặp gỡ có thời gian không quá 01 giờ và phải có sự giám sát của cán bộ cơ sở giam giữ. Nếu gia đình muốn tăng số lần gặp, phải được sự đồng ý bằng văn bản của cơ quan đang thụ lý vụ án. Những cuộc gặp này là cơ hội để động viên tinh thần, nhưng tuyệt đối không được trao đổi các thông tin liên quan đến nội dung vụ án để tránh làm ảnh hưởng đến quá trình điều tra.

Vai trò của luật sư bào chữa khi bị can bị khởi tố hình sự

Một trong những câu trả lời quan trọng nhất cho câu hỏi cần làm gì khi bị khởi tố hình sự chính là tìm kiếm sự hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp từ luật sư. Luật sư không chỉ là người đại diện mà còn là người bảo vệ, người đồng hành cùng bị can, bị cáo trên chặng đường tố tụng đầy cam go. Vai trò của luật sư được thể hiện toàn diện thông qua các công việc cốt lõi, bao gồm: giám sát để đảm bảo thân chủ không bị bức cung, dùng nhục hình; bảo vệ mọi quyền lợi hợp pháp; chủ động xác minh và thu thập chứng cứ có lợi; và cuối cùng là tham gia xuyên suốt tất cả các giai đoạn tố tụng để bảo vệ thân chủ một cách tốt nhất.

Đảm bảo bị can, bị cáo không bị bức cung, ép cung, dùng nhục hình khi lấy lời khai

Một trong những nhiệm vụ hàng đầu của luật sư là bảo vệ sự an toàn về thân thể và tinh thần cho thân chủ trong quá trình làm việc với cơ quan điều tra. Điều 10 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định rõ: “Nghiêm cấm tra tấn, bức cung, dùng nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, tính mạng, sức khỏe của con người.”

Để đảm bảo quy định này được thực thi, luật sư có quyền tham dự các buổi hỏi cung bị can (điểm b khoản 1 Điều 73 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015). Sự hiện diện của luật sư không chỉ tạo ra một môi trường làm việc minh bạch, đúng pháp luật mà còn là “lá chắn” ngăn chặn các hành vi vi phạm tố tụng. Khi phát hiện dấu hiệu mớm cung, bức cung hay dùng nhục hình, luật sư sẽ ngay lập tức can thiệp, yêu cầu dừng buổi làm việc và thực hiện quyền khiếu nại để bảo vệ thân chủ.

Đảm bảo quyền lợi về mặt pháp lý của bị can, bị cáo

Luật sư đóng vai trò là người “phiên dịch” pháp luật, giúp bị can, bị cáo hiểu rõ và thực thi đầy đủ các quyền mà pháp luật trao cho. Ngay từ đầu, luật sư sẽ giải thích cặn kẽ về các quyền cơ bản như: quyền được thông báo về tội danh bị khởi tố, quyền trình bày lời khai, quyền không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình (quyền im lặng), quyền đề nghị giám định, quyền đọc và ghi chép các tài liệu trong hồ sơ vụ án…

Trong suốt quá trình tố tụng, luật sư sẽ giám sát để đảm bảo mọi thủ tục từ lấy lời khai, đối chất, nhận dạng đến các hoạt động điều tra khác đều tuân thủ nghiêm ngặt quy định của pháp luật, qua đó bảo vệ quyền lợi của thân chủ một cách hiệu quả.

Xác minh, thu thập tài liệu chứng cứ có lợi cho bị can, bị cáo

Luật sư không chỉ bào chữa một cách bị động dựa trên hồ sơ của cơ quan điều tra mà còn có quyền và trách nhiệm chủ động tìm kiếm, thu thập các chứng cứ, tài liệu để chứng minh thân chủ vô tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Công việc này bao gồm gặp gỡ, phỏng vấn nhân chứng, thu thập các tài liệu, hình ảnh, video và các vật chứng liên quan. Đồng thời, luật sư có thể đưa ra các yêu cầu, đề nghị cơ quan tiến hành tố tụng trưng cầu giám định, thực nghiệm điều tra, đối chất… để làm sáng tỏ các tình tiết khách quan của vụ án. Những chứng cứ này là cơ sở vững chắc để luật sư xây dựng luận điểm bào chữa sắc bén và thuyết phục.

Tham gia đồng hành cùng bị can, bị cáo trong xuyên suốt các giai đoạn tố tụng trong vụ án hình sự

Sự bảo vệ hiệu quả đòi hỏi một quá trình liền mạch và nhất quán. Luật sư sẽ là người đồng hành cùng thân chủ qua tất cả các giai đoạn tố tụng, từ khi có quyết định khởi tố cho đến khi vụ án kết thúc.

• Giai đoạn điều tra: Tham gia các buổi hỏi cung, tư vấn cho bị can về chiến lược khai báo, ngăn chặn các vi phạm tố tụng.
• Giai đoạn truy tố: Nghiên cứu kỹ lưỡng hồ sơ vụ án do Viện kiểm sát chuyển sang, phân tích cáo trạng, tìm ra các điểm mâu thuẫn và chuẩn bị luận cứ bào chữa.
• Giai đoạn xét xử: Trực tiếp tham gia phiên tòa, trình bày luận điểm, thực hiện việc xét hỏi, tranh luận với đại diện Viện kiểm sát để bảo vệ quyền lợi cho bị cáo trước Hội đồng xét xử.

Như quy tắc 3 của Bộ quy tắc Đạo đức và Ứng xử nghề nghiệp Luật sư Việt Nam đã nêu, luật sư phải tận tâm với công việc, sử dụng kiến thức và kỹ năng để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của khách hàng. Sự đồng hành xuyên suốt này chính là sự đảm bảo toàn diện nhất cho thân chủ.

Câu hỏi thường gặp về những việc cần làm khi bị khởi tố hình sự

Sau đây, chúng tôi sẽ cung cấp cho Quý khách một số câu hỏi mà chúng tôi tổng hợp được từ các thắc mắc của Quý khách. Xin mời tham khảo!

Tạm giữ và tạm giam khác nhau như thế nào?

Tạm giữ là biện pháp ngăn chặn áp dụng đối với người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang, người tự thú, đầu thú hoặc người bị bắt theo quyết định truy nã. Thời hạn tạm giữ không quá 03 ngày và có thể gia hạn hai lần. Tạm giam là biện pháp ngăn chặn áp dụng đối với bị can, bị cáo có hành vi đặc biệt nghiêm trọng hoặc để đảm bảo cho việc điều tra, truy tố, xét xử. Thời hạn tạm giam dài hơn và được tính theo tháng để phục vụ các giai đoạn tố tụng khác nhau.

Thời hạn điều tra một vụ án hình sự là bao lâu?

Theo Điều 172 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, thời hạn điều tra đối với tội phạm ít nghiêm trọng là 02 tháng, tội phạm nghiêm trọng là 03 tháng, và tội phạm rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng là 04 tháng. Thời hạn này có thể được gia hạn tùy thuộc vào tính chất phức tạp của vụ án.

Nếu không đủ khả năng tài chính, làm thế nào để có luật sư bào chữa?

Trong trường hợp bị can, bị cáo thuộc diện hộ nghèo, người có công với cách mạng, hoặc bị truy tố về tội có khung hình phạt cao nhất là tử hình, họ sẽ được cơ quan tiến hành tố tụng chỉ định người bào chữa (luật sư) miễn phí theo quy định tại Điều 76 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Bị can hoặc người thân có thể làm đơn yêu cầu để được hỗ trợ pháp lý.

Bị can có quyền đề nghị thay đổi điều tra viên không?

Có. Theo Điều 51 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, bị can có quyền đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, bao gồm cả điều tra viên, nếu có căn cứ rõ ràng cho rằng họ không thể vô tư trong khi làm nhiệm vụ, chẳng hạn như có quan hệ thân thích với người bị hại hoặc đã tham gia với tư cách khác trong vụ án.

Thế nào là các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự?

Đây là những tình huống, điều kiện được quy định tại Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015, mà khi có sự hiện diện của chúng, Tòa án có thể xem xét giảm nhẹ một phần hình phạt cho bị cáo. Các tình tiết phổ biến bao gồm: tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại; phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần; thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải; hoặc người phạm tội là phụ nữ có thai.

Án tích là gì và khi nào được xóa án tích?

Án tích là hậu quả pháp lý của việc một người bị kết án hình sự, được ghi vào lý lịch tư pháp của người đó. Người bị kết án sẽ được xóa án tích theo quy định của pháp luật, ví dụ như đương nhiên được xóa án tích nếu đã chấp hành xong hình phạt chính, thời gian thử thách án treo và các quyết định khác của bản án mà không phạm tội mới trong một thời hạn nhất định.

Bảo lĩnh là gì và điều kiện để được áp dụng?

Bảo lĩnh là một biện pháp ngăn chặn thay thế cho tạm giam. Theo đó, cơ quan hoặc tổ chức có uy tín có thể nhận bảo lĩnh cho bị can, bị cáo là thành viên của mình. Gia đình hoặc người thân thích cũng có thể nhận bảo lĩnh nếu có ít nhất 02 người và đáp ứng các điều kiện về nhân thân tốt, thu nhập ổn định và có giấy cam đoan theo quy định tại Điều 121 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.

Sau phiên tòa sơ thẩm, nếu không đồng ý với bản án thì phải làm gì?

Bị cáo, người bị hại và các đương sự liên quan có quyền kháng cáo bản án trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày tuyên án. Đơn kháng cáo sẽ được gửi đến Tòa án đã xét xử sơ thẩm để chuyển lên Tòa án cấp phúc thẩm xem xét lại vụ án.

Vai trò của Viện kiểm sát trong một vụ án hình sự là gì?

Viện kiểm sát là cơ quan thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Trong vụ án hình sự, Viện kiểm sát có nhiệm vụ phê chuẩn các quyết định của cơ quan điều tra (như lệnh bắt, tạm giam), quyết định việc truy tố bị can ra trước Tòa án, và thực hành quyền công tố, tranh tụng tại phiên tòa để đảm bảo mọi hoạt động tố tụng diễn ra đúng pháp luật.

Người thân có thể làm gì để giúp đỡ bị can ngoài việc thuê luật sư?

Người thân có thể cung cấp các tài liệu chứng minh nhân thân tốt, các giấy tờ về thành tích, đóng góp của bị can cho xã hội, hoặc các chứng từ xác nhận đã bồi thường, khắc phục hậu quả. Đây là những tình tiết giảm nhẹ quan trọng. Ngoài ra, việc thăm nom, động viên tinh thần cũng là một sự hỗ trợ vô giá giúp bị can ổn định tâm lý.

Dịch vụ luật sư bào chữa của Luật Long Phan PMT

Dưới đây là các hạng mục công việc mà luật sư thực hiện khi Quý khách sử dụng dịch vụ luật sư bào chữa của Luật Long Phan PMT:

• Đánh giá sơ bộ khả năng bào chữa, xác định hướng bảo vệ quyền lợi;
• Làm thủ tục đăng ký bào chữa tại cơ quan tiến hành tố tụng;
• Trực tiếp làm việc với cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án;
• Xây dựng chiến lược bào chữa;
• Tham gia phiên tòa và bào chữa tại Tòa án;
• Đề nghị HĐXX xem xét các tình tiết giảm nhẹ, miễn trách nhiệm hình sự (nếu có căn cứ);
• Đề nghị thay đổi biện pháp ngăn chặn;
• Trực tiếp soạn thảo đơn đề nghị, kiến nghị, kháng cáo, đơn yêu cầu giám đốc thẩm, tái thẩm…;
• Thường xuyên cập nhật tiến trình vụ án cho thân chủ hoặc người nhà;
• Tư vấn thủ tục thi hành án hình sự;
• Hỗ trợ kháng nghị giám đốc thẩm, tái thẩm nếu có căn cứ;
• Tư vấn làm đơn xin đặc xá, giảm án.

>>> Xem thêm: Công việc luật sư phải làm khi nhận bào chữa cho bị cáo trong vụ án hình sự

Kết luận

Để đảm bảo được quyền và lợi ích của mình khi bị khởi tố, bị can cần phải nắm rõ các quy định của pháp luật về quyền và nghĩa vụ của mình và thực hiện theo sự hướng dẫn của luật sư (nếu có). Trên đây là bài viết của Luật Long Phan PMT về câu hỏi cần làm gì khi bị khởi tố hình sự? Nếu còn có thắc mắc về quyền khi bị khởi tố hình sự hoặc cần Tư vấn Luật hình sự, quý bạn đọc xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua HOTLINE 1900.63.63.87  để được luật sư hình sư tư vấn và hỗ trợ tốt nhất. Xin cảm ơn!

Tags: Dịch vụ pháp lý hình sự​, Hỗ trợ pháp lý bị khởi tố​, khởi tố bị can, khởi tố vụ án hình sự, Luật sư bào chữa hình sự​, Luật sư bảo vệ bị hại, Luật sư giỏi vụ án hình sự, Luật sư tư vấn án treo​, Quyền của bị can​, Tư vấn kháng cáo hình sự​, Tư vấn khởi tố hình sự​, Tư vấn luật hình sự trực tuyến​