Các tội danh được miễn án tử hình từ ngày 01/7/2025

Các tội danh được miễn án tử hình được đề cập trong dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự năm 2015 đang thu hút sự quan tâm lớn từ giới chuyên gia và dư luận. Việc rà soát và đề xuất loại bỏ hình phạt tử hình đối với một số tội danh phản ánh quan điểm nhân đạo và định hướng cải cách tư pháp hình sự tại Việt Nam. Bài viết dưới đây của Luật Long Phan PMT sẽ phân tích cụ thể các tội danh được miễn án tử hình này.

Các tội danh được miễn án tử hình theo luật mới nhất

Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi năm 2025 đã xác định rõ 5 tội danh được đề xuất bỏ hoàn toàn hình phạt tử hình. Việc loại bỏ mức án tử hình đối với các tội danh này thể hiện tính nhân đạo trong chính sách pháp luật hình sự của Nhà nước. Dự thảo nêu rõ, các tội danh được đề xuất loại bỏ mức án tử hình gồm:

• Tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân” (Điều 109 Bộ luật Hình sự năm 2015): Đây là tội danh liên quan đến các hành vi xâm phạm an ninh quốc gia, tuy nhiên việc áp dụng án tử hình đã không còn phổ biến, nhất là trong bối cảnh các hành vi liên quan thường được xử lý bằng các hình thức khác phù hợp hơn.
• Tội “Phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” (Điều 114 Bộ luật Hình sự năm 2015): Hành vi xâm phạm các cơ sở vật chất quan trọng được đánh giá là nguy hiểm, song án tử hình không còn phù hợp.
• Tội “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh” (Điều 194 Bộ luật Hình sự): Tội danh này liên quan đến sức khỏe cộng đồng, có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho nhiều người, tuy gây hậu quả lớn nhưng cơ chế xử lý hiện tại đã có nhiều biện pháp xử phạt nghiêm khắc khác có hiệu quả tương đương.
• Tội “Vận chuyển trái phép chất ma túy” (Điều 250 Bộ luật Hình sự năm 2015): Mặc dù vẫn thuộc nhóm tội đặc biệt nghiêm trọng, song trong bối cảnh quốc tế, một số quốc gia đã loại bỏ án tử hình cho các tội liên quan đến ma túy không có tình tiết tăng nặng. 
• Tội “Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược” (Điều 421 Bộ luật Hình sự năm 2015): Việc giữ hình phạt tử hình đối với hành vi này không còn thực tiễn, do loại hành vi này hiếm xảy ra trong điều kiện Việt Nam hiện nay. 

Như vậy, đây là bước điều chỉnh đáng kể về chính sách pháp luật hình sự, góp phần thu hẹp phạm vi áp dụng án tử hình theo hướng tiến bộ và phù hợp thông lệ quốc tế.

Dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi không chỉ bỏ hoàn toàn hình phạt tử hình mà còn đề xuất thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án cho 3 tội danh khác. Việc áp dụng hình phạt tù chung thân không xét giảm án được coi là biện pháp thay thế hiệu quả cho hình phạt tử hình. 

Cụ thể, theo đề xuất, các tội danh sau sẽ không còn bị áp dụng án tử hình, thay vào đó là án tù chung thân không giảm nhẹ hình phạt:

• Tội “Gián điệp” (Điều 110 Bộ luật Hình sự năm 2015): Gián điệp là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm trực tiếp đến an ninh quốc gia và lợi ích của Nhà nước. Việc duy trì mức độ nghiêm khắc thông qua hình phạt tù chung thân không xét giảm án cho thấy sự cân bằng giữa việc hạn chế hình phạt tử hình và duy trì tính răn đe cần thiết. 
• Tội “Tham ô tài sản” (Điều 353 Bộ luật Hình sự năm 2015): Tham ô tài sản là tội phạm về kinh tế có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn cho ngân sách Nhà nước. Việc thay đổi hình phạt cho tội danh này phản ánh quan điểm mới trong đấu tranh chống tham nhũng. Tù chung thân không giảm án được xem là phương án cân bằng hơn.
• Tội “Nhận hối lộ” (Điều 354 Bộ luật Hình sự năm 2015): Nhận hối lộ là một trong những biểu hiện điển hình của tệ nạn tham nhũng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của bộ máy Nhà nước. Việc duy trì mức độ nghiêm khắc thông qua hình phạt tù chung thân thể hiện quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước. Dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự 2015 tiếp tục khẳng định lập trường kiên quyết trong đấu tranh chống tệ nạn xã hội.

Hiện Bộ luật Hình sự năm 2015 hiện hành đang quy định hình phạt tử hình tại 18 tội danh. Việc đề xuất bỏ mức án tử hình 8/18 tội danh (tương đương 44,44% tội danh có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự) cho thấy sự thay đổi lớn trong tư duy lập pháp, định hướng thu hẹp phạm vi áp dụng hình phạt cao nhất.

Lộ trình xem xét thông qua dự thảo

Quá trình xem xét và thông qua dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi trải qua nhiều giai đoạn nghiêm ngặt theo quy trình lập pháp. 

Bộ Công an hoàn thiện dự thảo dựa trên ý kiến đóng góp từ các cơ quan chuyên môn. Đề xuất bỏ hình phạt tử hình cho 8 tội danh đã được đưa ra thảo luận tại Quốc hội. Việc lấy ý kiến của các chuyên gia pháp lý, học giả và cơ quan thực thi pháp luật là bước quan trọng trong quá trình hoàn thiện dự thảo.

Quốc hội thảo luận và cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, đánh giá tính khả thi và tác động của việc miễn án tử hình cho các tội danh được đề xuất. Quá trình thẩm định sẽ xem xét kỹ lưỡng từng điều khoản, đảm bảo tính thống nhất và logic của toàn bộ hệ thống pháp luật hình sự. Các tội danh được miễn án tử hình phải được đánh giá về mức độ tác động đến công tác đấu tranh phòng chống tội phạm. Dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự năm 2015 cần đảm bảo sự cân bằng giữa tính nhân đạo và hiệu quả răn đe.

Dự thảo luật được trình Quốc hội xem xét, thảo luận và biểu quyết thông qua. Quốc hội tiến hành thảo luận kỹ lưỡng về tính cần thiết và tác động của việc bỏ hình phạt tử hình. Các đại biểu Quốc hội sẽ đánh giá tổng thể về ảnh hưởng của các tội danh được miễn án tử hình đến xã hội. 

Chiều 10/6/2025, tại phiên họp thứ 46, sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận, kết luận phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh và bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy khi sửa đổi Bộ luật Hình sự.

Nhận định và quan điểm của các đại biểu quốc hội và chuyên gia

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết qua thảo luận vấn đề về dự kiến bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh, trong Thường trực Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp có 02 loại ý kiến:

• Loại ý kiến thứ nhất: tán thành với quy định của dự thảo Luật về bỏ hình phạt tử hình tại 08 tội danh với các lý do như Chính phủ đã nêu tại Báo cáo số 483/BC-CP.
• Loại ý kiến thứ hai: nhất trí việc xem xét bỏ hình phạt tử hình đối với 04 tội danh; đồng thời, trong bối cảnh tình hình tội phạm vẫn diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng về số lượng cũng như mức độ nghiêm trọng hiện nay, loại ý kiến này đề nghị giữ hình phạt tử hình đối với 04 tội danh, gồm: Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194), Tội vận chuyển trái phép chất ma tuý (Điều 250), Tội tham ô tài sản (Điều 353) và Tội nhận hối lộ (Điều 354) để đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa và tính nghiêm minh của pháp luật trong đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm này.

Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị giữ hình phạt tử hình đối với 03 tội danh: Tội vận chuyển trái phép chất ma tuý, Tội tham ô tài sản, Tội nhận hối lộ; ngoài ra Viện Kiểm sát nhân dân tối còn đề nghị giữ hình phạt tử hình đối với Tội gián điệp.

Bên cạnh đó, có ý kiến trong Thường trực Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị, trường hợp vẫn giữ hình phạt tử hình đối với “Tội tham ô tài sản” và “Tội nhận hối lộ” thì nghiên cứu bổ sung vào khoản 2 Điều 40 của Bộ luật Hình sự quy định “Không áp dụng hình phạt tử hình đối với người phạm tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà trước khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn”, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc áp dụng chính sách khoan hồng ngay trong giai đoạn xét xử, không chờ đến giai đoạn thi hành án.

Về việc bổ sung Tội sử dụng trái phép chất ma túy, Chính phủ tiếp tục đề nghị bổ sung Tội sử dụng trái phép chất ma túy vào Bộ luật Hình sự. Về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết trong Thường trực Pháp luật và Tư pháp cũng có 02 loại ý kiến:

• Loại ý kiến thứ nhất: đề nghị không bổ sung Tội sử dụng trái phép chất ma túy, vì: pháp luật hiện hành quy định người nghiện ma túy là người bệnh, do đó khuyến khích họ tự cai nghiện và việc tự cai nghiện là phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước ta; việc bổ sung tội danh này trong Bộ luật Hình sự sẽ dẫn đến xử lý hình sự số người vi phạm rất lớn, gây áp lực, quá tải cho các cơ sở giam giữ, trong khi chưa có đánh giá tác động đầy đủ về vấn đề này; trách nhiệm quản lý công tác cai nghiện tại các cơ sở cai nghiện bắt buộc tập trung gần đây đã được chuyển giao cho ngành Công an thực hiện, do đó cần thêm thời gian để tổng kết, đánh giá hiệu quả, trên cơ sở đó nghiên cứu đề xuất bổ sung tội danh này (nếu cần thiết) khi sửa đổi toàn diện Bộ luật Hình sự.
• Loại ý kiến thứ hai: tán thành bổ sung Tội sử dụng trái phép chất ma túy vào Bộ luật Hình sự với các lý do như Chính phủ đã nêu.

Hy vọng cho các bị can, bị cáo đang bị khởi tố về các tội danh này

Việc đề xuất miễn án tử hình cho 8 tội danh nêu trên mang lại hy vọng lớn cho các bị can, bị cáo đang trong quá trình tố tụng hình sự. Nguyên tắc áp dụng luật có lợi cho người bị buộc tội có thể được áp dụng nếu dự thảo được thông qua. Các tội danh được miễn án tử hình sẽ tạo ra cơ hội cho việc xem xét lại mức độ hình phạt đối với những vụ án đang được xử lý.

Đối với các bị can, bị cáo bị khởi tố về tội “Vận chuyển trái phép chất ma túy”, việc bỏ hình phạt tử hình có ý nghĩa cứu cánh quan trọng. Nhiều vụ án liên quan đến tội danh này hiện đang chờ xét xử hoặc đang trong giai đoạn phúc thẩm, kháng nghị. Luật sư bào chữa có thể dựa vào dự thảo luật để đưa ra các lập luận bảo vệ quyền lợi của thân chủ. 

Các bị can, bị cáo liên quan đến tội tham ô tài sản và nhận hối lộ cũng có cơ hội được hưởng lợi từ việc thay đổi hình phạt. Mặc dù vẫn phải đối mặt với hình phạt tù chung thân không xét giảm án, nhưng việc thoát khỏi nguy cơ bị tử hình vẫn là điều đáng mừng. Các tội danh được miễn án tử hình trong lĩnh vực tham nhũng thể hiện sự cân nhắc kỹ lưỡng về tính chất nghiêm trọng và hậu quả của hành vi phạm tội. Dự thảo sửa đổi Bộ luật Hình sự năm 2015 vẫn duy trì tính nghiêm khắc cần thiết trong đấu tranh chống tham nhũng.

Các gia đình của bị can, bị cáo cũng đặt nhiều hy vọng vào việc thông qua dự thảo luật mới. Việc không phải đối mặt với nguy cơ mất đi người thân vì hình phạt tử hình là niềm an ủi lớn đối với họ. Tuy nhiên, các luật sư khuyến cáo các gia đình nên chuẩn bị tâm lý cho các “kịch bản” khác nhau, vì dự thảo hiện vẫn chưa được thông qua chính thức. 

Dịch vụ luật sư nhận bào chữa của Luật Long Phan PMT

Luật Long Phan PMT cung cấp đầy đủ dịch vụ pháp lý để hỗ trợ thân chủ là bị can, bị cáo trong các vụ án có liên quan đến các tội danh được miễn án tử hình, bao gồm:

• Tư vấn pháp lý và đánh giá khả năng áp dụng luật mới có lợi cho thân chủ.
• Đại diện tham gia bào chữa tại phiên tòa.
• Tư vấn pháp lý cho thân nhân bị cáo về quyền và nghĩa vụ phát sinh.
• Cập nhật và giải thích chi tiết nội dung dự thảo luật hình sự sửa đổi.
• Dịch vụ luật sư bào chữa chuyên nghiệp cho các tội danh thuộc danh sách miễn tử hình.

Kết luận

Việc đề xuất miễn án tử hình cho 8 tội danh trong dự thảo  sửa đổi Bộ luật Hình sự hiện hành đánh dấu bước chuyển mình quan trọng của hệ thống tư pháp Việt Nam. Để được hỗ trợ pháp lý đầy đủ và kịp thời về vấn đề này, Quý khách hàng có thể liên hệ Luật Long Phan PMT qua hotline 1900.63.63.87 để được luật sư hình sự chuyên trách bào chữa, tư vấn các thủ tục có lợi theo quy định pháp luật mới nhất.

Tags: Bộ luật Hình sự, Cải cách tư pháp, Hình phạt tử hình, Luât sư hình sự, Miễn án tử hình