Thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự [CẬP NHẬT 2025]

Thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự được tính từ khi tòa án nhận hồ sơ vụ án, bản cáo trạng và thụ lý vụ án cho đến khi ban hành quyết định hoặc bản án. Quy định về thời hạn xét xử sơ thẩm phụ thuộc vào tính chất nghiêm trọng của tội phạm và được điều chỉnh theo Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Việc tuân thủ đúng thời hạn xét xử sơ thẩm đảm bảo quyền được xét xử nhanh chóng của bị cáo và hiệu quả hoạt động tư pháp. Bài viết dưới đây của Luật Long Phan PMT sẽ hướng dẫn chi tiết các giai đoạn và thời hạn xét xử sơ thẩm theo quy định pháp luật hiện hành.

Quy trình và thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự theo quy định mới nhất

Thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự là một trong những yếu tố cốt lõi, đảm bảo quyền được xét xử công bằng, kịp thời của bị cáo và các bên liên quan. Quy trình này được pháp luật tố tụng hình sự quy định chặt chẽ, từ khâu tiếp nhận hồ sơ cho đến khi tuyên án. Toàn bộ quá trình này đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt về mặt thời gian của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Để hiểu rõ hơn về thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự, cần phải đi qua từng giai đoạn cụ thể. Các giai đoạn này bao gồm việc Tòa án nhận và thụ lý hồ sơ, thời gian chuẩn bị cho phiên tòa, thời hạn phải mở phiên tòa và cuối cùng là khoảng thời gian cho việc nghị án và tuyên án. Mỗi giai đoạn đều có những mốc thời gian pháp lý riêng biệt, góp phần tạo nên khung thời gian tổng thể để giải quyết một vụ án.

Giai đoạn nhận hồ sơ, bản cáo trạng và thụ lý vụ án

Tiếp nhận và thụ lý hồ sơ là bước khởi đầu cho giai đoạn xét xử sơ thẩm, được quy định tại Điều 276 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Đây là tiền đề để tính thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự.

Khi Viện kiểm sát chuyển giao hồ sơ, Tòa án có trách nhiệm kiểm tra kỹ lưỡng. Việc thụ lý chỉ được tiến hành khi đáp ứng các điều kiện sau:

• Tài liệu và vật chứng: Phải đầy đủ so với bảng kê do Viện kiểm sát lập.
• Bản cáo trạng: Phải được giao trước cho bị can hoặc người đại diện hợp pháp của họ.

Nếu thiếu một trong các điều kiện trên, Tòa án sẽ chưa nhận hồ sơ và yêu cầu bổ sung. Toàn bộ quá trình giao nhận phải được lập biên bản chi tiết theo Điều 133 của Bộ luật.

Ngay sau khi thụ lý, Chánh án Tòa án phải phân công Thẩm phán chủ tọa phiên tòa trong vòng 03 ngày để bắt đầu quá trình giải quyết vụ án.

Thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm

Thời hạn chuẩn bị xét xử được quy định tại Điều 277 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Trong khoảng thời gian này, Thẩm phán chủ tọa phải ra một trong các quyết định: đưa vụ án ra xét xử, trả hồ sơ điều tra bổ sung, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án.

Thời hạn chuẩn bị xét xử được phân chia dựa trên tính chất của tội phạm:

• Tội phạm ít nghiêm trọng: 30 ngày.
• Tội phạm nghiêm trọng: 45 ngày.
• Tội phạm rất nghiêm trọng: 02 tháng.
• Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng: 03 tháng.

Đối với các vụ án có tính chất phức tạp, Chánh án Tòa án có thể gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử, nhưng không được vượt quá:

• 15 ngày: Đối với tội phạm ít nghiêm trọng và nghiêm trọng.
• 30 ngày: Đối với tội phạm rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng.

Trường hợp hồ sơ được trả lại để điều tra bổ sung, sau khi nhận lại hồ sơ, Thẩm phán phải ra quyết định đưa vụ án ra xét xử trong thời hạn 15 ngày.

Thời hạn mở phiên tòa sơ thẩm

Sau khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải tổ chức phiên tòa trong một khoảng thời gian nhất định để đảm bảo tính kịp thời. Theo khoản 3 Điều 277, thời hạn mở phiên tòa là 15 ngày kể từ ngày ra quyết định.

Tuy nhiên, thời hạn này có thể kéo dài đến 30 ngày trong các trường hợp sau:

• Vì lý do bất khả kháng (thiên tai, dịch bệnh…).
• Do trở ngại khách quan không thể lường trước.

Tòa án có nghĩa vụ thông báo lịch xét xử cho các bên tham gia tố tụng ít nhất 07 ngày trước khi phiên tòa diễn ra. Mọi quyết định hoãn phiên tòa đều phải xuất phát từ lý do chính đáng và được ghi nhận trong biên bản.

Thời gian nghị án và tuyên án

Nghị án và tuyên án là giai đoạn kết thúc phiên tòa sơ thẩm, được quy định tại Điều 326 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Đây là lúc Hội đồng xét xử (chỉ bao gồm Thẩm phán và Hội thẩm) đưa ra phán quyết cuối cùng.

Quá trình nghị án phải tuân thủ các nguyên tắc:

• Địa điểm: Chỉ được tiến hành tại phòng nghị án.
• Căn cứ: Dựa trên các tài liệu, chứng cứ đã được thẩm tra công khai tại phiên tòa.
• Quyết định: Các vấn đề của vụ án được giải quyết bằng hình thức biểu quyết theo đa số. Hội thẩm sẽ biểu quyết trước, Thẩm phán biểu quyết sau cùng.

Đối với các vụ án phức tạp, thời gian nghị án có thể kéo dài nhưng không quá 07 ngày kể từ khi kết thúc phần tranh luận. Sau khi kết thúc nghị án, Hội đồng xét xử phải tuyên án và cần thông báo rõ thời gian, địa điểm tuyên án cho những người tham gia tố tụng được biết.

>>Xem thêm:

• Trình tự phiên tòa sơ thẩm vụ án hình sự
• Trình tự thủ tục phiên xét xử hình sự trực tuyến
• Thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn là bao lâu?

Các trường hợp ngoại lệ ảnh hưởng đến thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự

Bên cạnh quy trình tố tụng thông thường, thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự có thể bị ảnh hưởng bởi các trường hợp ngoại lệ và đặc biệt. Những tình huống này có thể làm thay đổi, tạm dừng hoặc kéo dài đáng kể khung thời gian giải quyết vụ án. Việc hiểu rõ các quy định này là rất quan trọng để đảm bảo quy trình tố tụng diễn ra khách quan và đúng pháp luật.

Pháp luật tố tụng hình sự đã dự liệu các tình huống đặc thù có thể phát sinh. Ba trường hợp ngoại lệ điển hình nhất bao gồm việc Tòa án quyết định trả hồ sơ để yêu cầu điều tra bổ sung, quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án, và các thủ tục tố tụng phức tạp trong những vụ án có yếu tố nước ngoài.

Trả hồ sơ để điều tra bổ sung

Theo quy định tại Điều 280 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa có quyền ra quyết định trả hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung. Quyết định này làm gián đoạn thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự và chỉ được thực hiện khi có một trong các căn cứ sau:

• Thiếu chứng cứ: Khi các chứng cứ dùng để chứng minh những vấn đề cốt lõi của vụ án (theo Điều 85) còn thiếu và không thể bổ sung ngay tại phiên tòa.
• Phát hiện tội phạm mới: Khi có cơ sở để cho rằng bị can còn thực hiện hành vi phạm tội khác ngoài hành vi đã bị Viện kiểm sát truy tố.

Quyết định trả hồ sơ phải nêu rõ các vấn đề cần được điều tra làm rõ và phải được gửi cho Viện kiểm sát cùng hồ sơ vụ án trong vòng 03 ngày. Nếu sau quá trình điều tra bổ sung, Viện kiểm sát giữ nguyên quan điểm truy tố, Tòa án sẽ tiếp tục xét xử vụ án theo thủ tục chung.

Tạm đình chỉ vụ án

Tạm đình chỉ vụ án là biện pháp tố tụng làm tạm dừng toàn bộ quá trình giải quyết vụ án và việc tính thời hạn tố tụng cho đến khi lý do tạm đình chỉ không còn nữa. Các căn cứ để tạm đình chỉ trong giai đoạn chuẩn bị xét xử bao gồm:

• Khi có kết quả trưng cầu giám định tư pháp xác định bị cáo mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh hiểm nghèo khác.
• Khi bị cáo bỏ trốn và việc truy nã chưa có kết quả.
• Khi không thể xác định được bị cáo đang ở đâu.
• Khi cần chờ kết quả xử lý vụ việc khác có liên quan.

Khi lý do tạm đình chỉ không còn, Tòa án sẽ ra quyết định phục hồi vụ án. Thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự ở giai đoạn chuẩn bị sẽ được tính lại từ đầu kể từ ngày có quyết định phục hồi.

Vụ án có yếu tố nước ngoài

Vụ án có yếu tố nước ngoài là một trường hợp đặc biệt, thường đòi hỏi thời gian giải quyết dài hơn do các thủ tục pháp lý phức tạp. Các vụ án này có thể liên quan đến:

• Bị cáo, người bị hại, nhân chứng là người nước ngoài.
• Tài sản, chứng cứ liên quan đến vụ án đang ở nước ngoài.
• Sự cần thiết phải thực hiện ủy thác tư pháp quốc tế.

Thời gian cần thiết để thực hiện các thủ tục tương trợ tư pháp như dẫn độ, thu thập chứng cứ, triệu tập nhân chứng từ nước ngoài không được tính vào thời hạn xét xử sơ thẩm. Việc kéo dài này phải dựa trên cơ sở pháp lý và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Tòa án có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc để các hoạt động này được tiến hành nhanh chóng, đảm bảo vụ án được giải quyết trong một khoảng thời gian hợp lý.

Dịch vụ luật sư tham gia tố tụng trong vụ án hình sự

Dịch vụ luật sư hình sự tại Luật Long Phan PMT cung cấp hỗ trợ pháp lý toàn diện cho các vụ án hình sự từ giai đoạn điều tra đến xét xử. Đội ngũ luật sư có kinh nghiệm sâu rộng về thời hạn xét xử sơ thẩm và thủ tục tố tụng hình sự, đảm bảo bảo vệ quyền lợi tối đa cho thân chủ.

• Theo dõi và kiểm soát thời hạn xét xử sơ thẩm từ khi thụ lý đến khi tuyên án
• Tư vấn về quyền và nghĩa vụ của bị cáo trong từng giai đoạn xét xử sơ thẩm
• Chuẩn bị hồ sơ bào chữa và thu thập chứng cứ có lợi cho thân chủ
• Tham gia phiên tòa sơ thẩm và bào chữa cho bị cáo
• Khiếu nại vi phạm thời hạn tố tụng và yêu cầu bồi thường thiệt hại
• Xây dựng chiến lược bào chữa phù hợp với từng loại tội phạm
• Đại diện thân chủ trong các thủ tục tạm đình chỉ và phục hồi vụ án
• Hỗ trợ thủ tục tương trợ tư pháp đối với vụ án có yếu tố nước ngoài
• Tư vấn về khả năng kháng cáo và chuẩn bị hồ sơ phúc thẩm
• Bảo vệ quyền được xét xử công bằng và kịp thời của bị cáo
• Theo dõi việc thi hành án sau khi có bản án có hiệu lực pháp luật
• Tư vấn về các biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm thời hạn tố tụng

>>>Xem thêm: Thời hạn điều tra vụ án hình sự khoảng bao lâu?

Câu hỏi thường gặp về thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp liên quan đến thời hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự để làm rõ thêm một số vấn đề đến Quý khách hàng.

Thời hạn xét xử có bị ảnh hưởng khi hoãn phiên tòa không?

Việc hoãn phiên tòa không làm thay đổi thời hạn xét xử sơ thẩm đã được quy định theo từng loại tội phạm tại Điều 277 BLTTHS 2015. Tòa án vẫn phải đảm bảo mở phiên tòa trong thời hạn 15 ngày hoặc 30 ngày kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử theo khoản 3 Điều 277. Việc hoãn phiên tòa chỉ được thực hiện khi có lý do chính đáng và phải được ghi rõ trong biên bản phiên tòa. Thời gian hoãn phiên tòa được tính trong tổng thời hạn xét xử và có thể ảnh hưởng đến việc tuân thủ thời hạn tổng thể của vụ án.

>>> Xem thêm: Khi nào được hoãn phiên tòa hình sự sơ thẩm?

Có thể gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử bao nhiều lần?

Chánh án Tòa án chỉ có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử một lần duy nhất đối với vụ án phức tạp theo khoản 1 Điều 277 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015. Thời gian gia hạn không quá 15 ngày đối với tội phạm ít nghiêm trọng và tội phạm nghiêm trọng, không quá 30 ngày đối với tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Việc gia hạn phải có căn cứ xác đáng về tính phức tạp của vụ án và được thông báo ngay cho Viện kiểm sát cùng cấp để đảm bảo chức năng giám sát hoạt động tư pháp. Không có quy định cho phép gia hạn lần thứ hai trong bất kỳ trường hợp nào.

Ai có thẩm quyền quyết định gia hạn thời hạn xét xử sơ thẩm?

Chánh án Tòa án có thẩm quyền duy nhất quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử đối với vụ án phức tạp theo quy định tại khoản 1 Điều 277 BLTTHS 2015. Thẩm phán chủ tọa phiên tòa không có quyền tự ý gia hạn mà phải đề nghị Chánh án Tòa án xem xét quyết định. Quyết định gia hạn phải được lập thành văn bản có nêu rõ lý do gia hạn và thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp để đảm bảo tính minh bạch. Chánh án Tòa án phải chịu trách nhiệm về quyết định gia hạn và có thể bị xem xét trách nhiệm nếu gia hạn không có căn cứ.

Thời gian nghị án có được tính vào thời hạn xét xử không?

Thời gian nghị án được tính trong tổng thời hạn xét xử sơ thẩm và ảnh hưởng đến thời điểm hoàn thành việc giải quyết vụ án theo Điều 326 BLTTHS 2015. Hội đồng xét xử có thể kéo dài thời gian nghị án không quá 07 ngày kể từ ngày kết thúc tranh luận đối với vụ án có nhiều tình tiết phức tạp theo khoản 5 Điều 326. Việc kéo dài thời gian nghị án phải được thông báo cho những người có mặt tại phiên tòa và người tham gia tố tụng vắng mặt về giờ, ngày, tháng, năm và địa điểm tuyên án. Thời gian nghị án bình thường thường diễn ra ngay sau khi kết thúc tranh luận và tuyên án trong cùng ngày.

Thời hạn xét xử có áp dụng đối với vụ án tạm đình chỉ không?

Thời hạn xét xử sơ thẩm tạm dừng tính toán khi vụ án bị tạm đình chỉ và chỉ tính lại từ thời điểm phục hồi vụ án theo các quy định về tạm đình chỉ vụ án. Các trường hợp tạm đình chỉ được quy định tại Điều 238 BLTTHS bao gồm bị cáo bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh hiểm nghèo, bị cáo bỏ trốn, hoặc chờ kết quả giải quyết vấn đề có liên quan đến vụ án. Thời hạn chuẩn bị xét xử được tính lại theo thủ tục chung quy định tại Điều 277 BLTTHS kể từ ngày ra quyết định phục hồi vụ án. Việc tạm đình chỉ và phục hồi vụ án phải được thông báo cho các bên tham gia tố tụng theo quy định.

Kết luận

Thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự được quy định chi tiết nhằm đảm bảo quyền được xét xử kịp thời của bị cáo và hiệu quả hoạt động tư pháp. Việc tuân thủ đúng các giai đoạn và thời hạn xét xử sơ thẩm góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên tham gia tố tụng. Quý khách hàng cần sự hỗ trợ của luật sư chuyên nghiệp để theo dõi thời hạn tố tụng và bảo vệ quyền lợi trong vụ án hình sự. Liên hệ ngay hotline 1900.63.63.87 để được luật sư hình sự tư vấn và hỗ trợ pháp lý kịp thời, hiệu quả.

Tags: Luât sư hình sự, thời hạn xét xử sơ thẩm, Thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự, Tố tụng hình sự, tư vấn pháp luật hình sự, vụ án hình sự