Thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn

Thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn là một chế định pháp lý đặc thù, được quy định nhằm đẩy nhanh tiến độ xử lý đối với những vụ án có tình tiết, chứng cứ rõ ràng và tính chất ít nghiêm trọng. Quy trình này giúp tiết kiệm thời gian, chi phí cho các cơ quan tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng, đồng thời đảm bảo việc xử lý tội phạm kịp thời, nghiêm minh. Nội dung bài viết của Luật Long Phan PMT sẽ phân tích chi tiết các quy định pháp luật hiện hành về vấn đề này.

Điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn trong vụ án hình sự

Thủ tục rút gọn là một thủ tục tố tụng đặc biệt, không chỉ rút ngắn đáng kể thời gian giải quyết mà còn thay đổi thành phần Hội đồng xét xử và một số hoạt động tố tụng khác. Do đó, việc xác định chính xác các điều kiện áp dụng là cơ sở pháp lý để Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án ra quyết định áp dụng thủ tục rút gọn.

Căn cứ Điều 456 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (BLTTHS 2015), thủ tục rút gọn được áp dụng trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm khi có đủ bốn điều kiện sau:

1. Người thực hiện hành vi phạm tội bị bắt quả tang hoặc người đó tự thú:

Bắt quả tang là việc bắt giữ người đang thực hiện tội phạm hoặc ngay sau khi thực hiện tội phạm thì bị phát hiện hoặc bị đuổi bắt. 

Tự thú là việc người phạm tội tự nguyện khai báo với cơ quan, tổ chức về hành vi phạm tội của mình trước khi tội phạm hoặc người phạm tội bị phát hiện.

2. Sự việc phạm tội đơn giản, chứng cứ rõ ràng:

Sự việc phạm tội được xem là đơn giản khi diễn biến hành vi phạm tội không phức tạp, các tình tiết của vụ án đã được làm rõ. 

Chứng cứ rõ ràng là những chứng cứ, tài liệu, đồ vật đã thu thập được đủ để chứng minh hành vi phạm tội, xác định người phạm tội và các tình tiết khác của vụ án mà không cần phải tiến hành các hoạt động điều tra phức tạp.

3. Tội phạm đã thực hiện là tội phạm ít nghiêm trọng:

Theo quy định tại khoản 1 Điều 9 Bộ luật Hình sự 2015, tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội không lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm.

4. Người phạm tội có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng:

Điều kiện này đảm bảo cho việc triệu tập, áp dụng các biện pháp ngăn chặn và thi hành án sau này được thuận lợi. Nơi cư trú và lý lịch rõ ràng giúp các cơ quan tiến hành tố tụng có đầy đủ thông tin về nhân thân của người phạm tội.

Đối với giai đoạn xét xử phúc thẩm, thủ tục rút gọn được áp dụng khi có một trong hai điều kiện quy định tại khoản 2 Điều 456 BLTTHS 2015:

• Vụ án đã được áp dụng thủ tục rút gọn trong xét xử sơ thẩm và chỉ có kháng cáo, kháng nghị giảm nhẹ hình phạt hoặc cho bị cáo được hưởng án treo.
• Vụ án chưa được áp dụng thủ tục rút gọn ở cấp sơ thẩm nhưng có đủ các điều kiện nêu trên và chỉ có kháng cáo, kháng nghị theo hướng giảm nhẹ hình phạt hoặc xin hưởng án treo.

Phạm vi áp dụng thủ tục rút gọn trong vụ án hình sự

Theo Điều 455 BLTTHS 2015, thủ tục rút gọn được áp dụng xuyên suốt từ giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm cho đến xét xử phúc thẩm.

Khi một vụ án được quyết định áp dụng theo thủ tục rút gọn, các quy định tại Chương XXXI của BLTTHS 2015 sẽ được ưu tiên áp dụng. Các quy định chung khác của Bộ luật này vẫn có hiệu lực thi hành, miễn là chúng không mâu thuẫn hoặc trái với các quy định đặc thù về thủ tục rút gọn. 

Ví dụ, dù phiên tòa xét xử rút gọn do một Thẩm phán tiến hành (Điều 463 BLTTHS 2015), các quy định chung về quyền và nghĩa vụ của bị cáo, người bào chữa vẫn được đảm bảo. Thẩm quyền ra quyết định áp dụng thủ tục rút gọn thuộc về Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án theo Điều 457 BLTTHS 2015. Quyết định này phải được ban hành trong thời hạn 24 giờ kể từ khi vụ án có đủ điều kiện. 

Trong quá trình giải quyết, nếu một trong các điều kiện không còn, cơ quan tiến hành tố tụng phải ra quyết định hủy bỏ quyết định áp dụng thủ tục rút gọn và chuyển vụ án sang giải quyết theo thủ tục chung, theo quy định tại Điều 458 BLTTHS 2015.

Thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn là bao lâu?

Các giai đoạn tố tụng theo thủ tục rút gọn có các quy định về thời hạn riêng biệt, chặt chẽ. Dưới đây là phân tích chi tiết về thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn qua từng giai đoạn.

Giai đoạn điều tra

Giai đoạn điều tra theo thủ tục rút gọn bắt đầu từ khi có quyết định khởi tố vụ án và phải kết thúc trong một khoảng thời gian rất ngắn. Trong giai đoạn này, Cơ quan điều tra phải nhanh chóng hoàn tất các hoạt động điều tra cần thiết để làm rõ sự thật vụ án. Thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn ở giai đoạn này được ấn định cụ thể để đảm bảo tính cấp bách. Cụ thể:

• Thời hạn điều tra: Căn cứ khoản 1 Điều 460 BLTTHS 2015, thời hạn điều tra theo thủ tục rút gọn là 20 ngày kể từ ngày ra quyết định khởi tố vụ án.

• Thời hạn tạm giam: Để phục vụ điều tra, thời hạn tạm giam không được quá 20 ngày, theo quy định tại Điều 459 BLTTHS 2015. Thời hạn này tương ứng với tổng thời hạn điều tra.

Khi kết thúc điều tra, Cơ quan điều tra sẽ ra quyết định đề nghị truy tố. Trong vòng 24 giờ, quyết định này cùng hồ sơ vụ án phải được chuyển cho Viện kiểm sát và giao cho bị can, người đại diện của họ.

Giai đoạn truy tố

Sau khi nhận hồ sơ từ Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có một khoảng thời gian ngắn để xem xét, kiểm tra lại kết quả điều tra và quyết định việc đưa vụ án ra xét xử. Cụ thể: 

• Thời hạn ra quyết định: Theo khoản 1 Điều 461 BLTTHS 2015, trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày nhận được quyết định đề nghị truy tố và hồ sơ vụ án, Viện kiểm sát phải ra một trong các quyết định: truy tố, không truy tố, trả hồ sơ để điều tra bổ sung, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án.
• Thời hạn tạm giam: Thời hạn tạm giam trong giai đoạn truy tố không quá 05 ngày (Điều 459 BLTTHS 2015).

Sau khi ra quyết định truy tố, trong vòng 24 giờ, Viện kiểm sát phải chuyển hồ sơ và quyết định truy tố cho Tòa án, đồng thời giao quyết định cho bị can và các bên liên quan.

Giai đoạn xét xử sơ thẩm

Giai đoạn chuẩn bị xét xử và mở phiên tòa sơ thẩm được thực hiện khẩn trương sau khi Tòa án thụ lý vụ án. Cụ thể:

• Thời hạn chuẩn bị xét xử: Căn cứ khoản 1 Điều 462 BLTTHS 2015, trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày thụ lý vụ án, Thẩm phán được phân công phải ra một trong các quyết định: đưa vụ án ra xét xử, trả hồ sơ để điều tra bổ sung, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án.
• Thời hạn mở phiên tòa: Trường hợp quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày ra quyết định (khoản 2 Điều 462 BLTTHS 2015).
• Thời hạn tạm giam: Thời hạn tạm giam để phục vụ xét xử sơ thẩm không quá 17 ngày (Điều 459 BLTTHS 2015).

>>> Xem thêm: Thời hạn xét xử sơ thẩm trong vụ án hình sự

Giai đoạn xét xử phúc thẩm

Giai đoạn phúc thẩm theo thủ tục rút gọn chỉ áp dụng cho những trường hợp đặc biệt như đã nêu ở phần điều kiện. Quy trình và thời hạn ở giai đoạn này cũng được rút ngắn đáng kể so với thủ tục phúc thẩm thông thường: 

• Thời hạn chuẩn bị xét xử: Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày thụ lý vụ án, Thẩm phán phải ra quyết định đưa vụ án ra xét xử phúc thẩm hoặc đình chỉ xét xử phúc thẩm (khoản 2 Điều 464 BLTTHS 2015).

• Thời hạn mở phiên tòa: Tòa án phải mở phiên tòa phúc thẩm trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử (khoản 3 Điều 464 BLTTHS 2015).
• Thời hạn tạm giam: Thời hạn tạm giam trong giai đoạn xét xử phúc thẩm không được quá 22 ngày (Điều 459 BLTTHS 2015).

>>> Xem thêm: Trình tự phiên xét xử vụ án hình sự trực tuyến

Dịch vụ luật sư tư vấn thủ tục giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn

Trong một vụ án hình sự được giải quyết theo thủ tục rút gọn, vai trò của luật sư càng trở nên thiết yếu do áp lực về thời gian. Các quyết định tố tụng được đưa ra rất nhanh, đòi hỏi người tham gia tố tụng phải có sự am hiểu pháp lý sâu sắc để phản ứng kịp thời. Luật sư không chỉ là người bào chữa mà còn là người giám sát việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Luật Long Phan PMT với đội ngũ luật sư chuyên sâu về lĩnh vực hình sự, cung cấp dịch vụ pháp lý toàn diện, giúp Quý khách hàng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trong suốt quá trình giải quyết vụ án theo thủ tục rút gọn. Nhiệm vụ của chúng tôi bao gồm:

• Đánh giá, tư vấn ngay từ đầu cho Quý khách hàng về việc vụ án có đủ điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn hay không.
• Soạn thảo các đơn từ, văn bản kiến nghị, đề nghị gửi các cơ quan tiến hành tố tụng để yêu cầu áp dụng hoặc hủy bỏ thủ tục rút gọn.
• Thu thập, giao nộp các tài liệu, chứng cứ chứng minh tình tiết giảm nhẹ, chứng minh sự vô tội hoặc các điều kiện để áp dụng thủ tục rút gọn.
• Tham gia bào chữa tại phiên tòa sơ thẩm và phúc thẩm, thực hiện tranh luận để bảo vệ quyền lợi tối đa cho bị cáo.
• Khiếu nại các quyết định, hành vi tố tụng không đúng pháp luật, bao gồm cả quyết định áp dụng thủ tục rút gọn.

Các câu hỏi thường gặp về thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn

Dưới đây là tổng hợp một số câu hỏi thường gặp liên quan đến thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn.

Bị can, bị cáo có quyền phản đối quyết định áp dụng thủ tục rút gọn không?

Có. Căn cứ Điều 469 BLTTHS 2015, bị can, bị cáo hoặc người đại diện, người bào chữa của họ có quyền khiếu nại đối với quyết định áp dụng thủ tục rút gọn. Khiếu nại được gửi đến cơ quan đã ban hành quyết định hoặc cơ quan tố tụng cấp trên trực tiếp để được xem xét, giải quyết theo quy định chung của pháp luật.

Điều gì xảy ra khi quyết định áp dụng thủ tục rút gọn bị hủy bỏ?

Căn cứ Điều 458 BLTTHS 2015, khi quyết định áp dụng thủ tục rút gọn bị hủy bỏ, vụ án sẽ được chuyển sang giải quyết theo thủ tục tố tụng chung. Thời hạn tố tụng sẽ được tính lại từ đầu kể từ ngày có quyết định hủy bỏ, nhưng thời gian tạm giam trước đó vẫn được tính và khấu trừ vào tổng thời hạn tố tụng theo thủ tục chung.

Sự khác biệt chính giữa phiên tòa rút gọn và phiên tòa thông thường là gì?

Sự khác biệt chính nằm ở thành phần Hội đồng xét xử và thời gian tiến hành. Phiên tòa sơ thẩm theo thủ tục rút gọn chỉ do một Thẩm phán duy nhất xét xử, không có Hội thẩm nhân dân. Ngược lại, phiên tòa thông thường có Hội đồng xét xử gồm Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân. Ngoài ra, các thủ tục tại phiên tòa rút gọn cũng được tinh giản để đẩy nhanh tiến độ.

(CSPL: Khoản 1 Điều 463; Điều 254 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015)

Vấn đề bồi thường dân sự được giải quyết như thế nào trong thủ tục rút gọn?

Vấn đề bồi thường thiệt hại vẫn được giải quyết trong vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn nếu các bên có thể thỏa thuận hoặc chứng cứ về thiệt hại đã rõ ràng, không cần xác minh phức tạp. Theo Điều 30 BLTTHS 2015, nếu vấn đề dân sự phức tạp và cần thời gian để thu thập chứng cứ, Tòa án có thể tách ra để giải quyết bằng một vụ án dân sự riêng sau đó.

Có thể kháng cáo kêu oan nếu vụ án được xét xử theo thủ tục rút gọn không?

Khoản 2 Điều 456 BLTTHS 2015 quy định thủ tục rút gọn ở cấp phúc thẩm chỉ áp dụng khi có kháng cáo, kháng nghị theo hướng giảm nhẹ hoặc xin hưởng án treo. Nếu bị cáo kháng cáo toàn bộ bản án để kêu oan, Tòa án cấp phúc thẩm sẽ phải xét xử vụ án theo thủ tục phúc thẩm thông thường, không áp dụng thủ tục rút gọn.

Thủ tục rút gọn có áp dụng đối với người phạm tội dưới 18 tuổi không?

Có, thủ tục rút gọn vẫn có thể áp dụng đối với người phạm tội dưới 18 tuổi nếu thỏa mãn đầy đủ các điều kiện chung. Tuy nhiên, quá trình tố tụng vẫn phải tuân thủ các quy định đặc thù dành cho người dưới 18 tuổi, chẳng hạn như việc bắt buộc phải có người bào chữa, người đại diện và đảm bảo các điều kiện xét xử thân thiện.

Các thời hạn tố tụng trong thủ tục rút gọn có được gia hạn không?

Không. Một trong những đặc trưng của thủ tục rút gọn là các thời hạn tố tụng được quy định cứng và rất ngắn. Pháp luật hiện hành không quy định về việc gia hạn thời hạn điều tra, truy tố, hay xét xử đối với các vụ án được giải quyết theo thủ tục này.

Có bắt buộc phải có luật sư bào chữa trong vụ án theo thủ tục rút gọn không?

Việc có luật sư bào chữa là quyền của bị can, bị cáo. Việc này chỉ bắt buộc trong các trường hợp mà Bộ luật quy định cơ quan tố tụng phải chỉ định người bào chữa, ví dụ: bị can, bị cáo là người dưới 18 tuổi; có nhược điểm về thể chất hoặc tinh thần; bị truy cứu về tội có khung hình phạt cao nhất là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình. Các quy định này áp dụng cho cả thủ tục chung và thủ tục rút gọn. (Căn cứ: Điều 76 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015).

Kết luận

Việc nắm vững các quy định về thời hạn giải quyết vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn và các điều kiện áp dụng là nền tảng để bảo vệ quyền lợi trong tố tụng hình sự. Thủ tục này tuy nhanh chóng nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro nếu người tham gia tố tụng không am hiểu pháp luật. Để nhận được sự hỗ trợ pháp lý chuyên nghiệp và kịp thời, Quý khách hàng vui lòng liên hệ với Luật Long Phan PMT qua Hotline 1900 636 387.

Tags: điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn, thời hạn điều tra, thời hạn giải quyết vụ án hình sự, thời hạn truy tố, thời hạn xét xử, thủ tục rút gọn, Tố tụng hình sự