4 trường hợp được đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm

Đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm là quyền của các bên tham gia hợp đồng theo quy định của Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022. Thực tiễn cho thấy nhiều doanh nghiệp và cá nhân chưa nắm rõ các trường hợp được phép chấm dứt hợp đồng bảo hiểm trước thời hạn, dẫn đến việc thực hiện không đúng quy định pháp luật và phát sinh tranh chấp. Bài viết phân tích chi tiết bốn trường hợp theo quy định hiện hành cũng như hậu quả pháp lý của việc chấm dứt hợp đồng.

Quy định về hợp đồng bảo hiểm

Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định hợp đồng bảo hiểm là thỏa thuận giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Hợp đồng này xác lập quyền và nghĩa vụ của các bên trong quá trình thực hiện hoạt động kinh doanh bảo hiểm. Việc giao kết hợp đồng tuân theo các nguyên tắc về tự nguyện, bình đẳng và thiện chí.

Hợp đồng bảo hiểm bao gồm ba loại chính: bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm sức khỏe và bảo hiểm phi nhân thọ. Đối với bảo hiểm nhân thọ, thời hạn hợp đồng thường kéo dài nhiều năm và có tính chất tích lũy. Bảo hiểm phi nhân thọ thường có thời hạn ngắn hơn, tập trung vào bảo vệ tài sản và trách nhiệm dân sự.

Cơ sở pháp lý: Điều 15,16, 17 và Điều 18 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định về nguyên tắc giao kết hợp đồng bảo hiểm, hình thức hợp đồng bảo hiểm và nội dung hợp đồng bảo hiểm.

Các trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm

Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định bốn trường hợp cho phép các bên đơn phương chấm dứt hợp đồng. Quy định này nhằm đảm bảo quyền lợi của cả doanh nghiệp bảo hiểm và bên mua bảo hiểm.

Bốn trường hợp bao gồm:

• Trường hợp 1: Bên mua không đóng phí bảo hiểm hoặc đóng không đủ theo thỏa thuận Doanh nghiệp bảo hiểm có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng nếu bên mua không thực hiện nghĩa vụ đóng phí đầy đủ và đúng hạn, kể cả sau thời gian gia hạn.
• Trường hợp 2: Không chấp nhận thay đổi mức độ rủi ro Khi phát sinh yêu cầu thay đổi mức độ rủi ro được bảo hiểm, nếu một bên không chấp nhận đề xuất của bên còn lại, các bên có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng. Việc thay đổi mức độ rủi ro phải được thông báo bằng văn bản.
• Trường hợp 3: Không thực hiện biện pháp bảo đảm an toàn Doanh nghiệp bảo hiểm có quyền chấm dứt hợp đồng khi người được bảo hiểm không tuân thủ các biện pháp bảo đảm an toàn đã thỏa thuận trong hợp đồng. Các biện pháp này nhằm giảm thiểu rủi ro và tổn thất có thể xảy ra.
• Trường hợp 4: Không đồng ý chuyển giao danh mục hợp đồng Bên mua bảo hiểm có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng nếu không đồng ý với việc chuyển giao danh mục hợp đồng bảo hiểm giữa các doanh nghiệp bảo hiểm.

Cơ sở pháp lý: Điều 26, 55, 92 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định các trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm.

Thủ tục đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm

Quy trình chấm dứt hợp đồng bảo hiểm đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật. Thông báo chấm dứt hợp đồng phải được lập thành văn bản. Các bên phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ phát sinh đến thời điểm chấm dứt.

Thủ tục chấm dứt bao gồm:

• Gửi văn bản thông báo cho bên còn lại trong thời gian hợp lý
• Nêu rõ lý do chấm dứt và căn cứ pháp lý
• Hoàn trả phí hoặc đóng phí bảo hiểm theo quy định
• Thanh lý hợp đồng và giải quyết các vấn đề tài chính liên quan

Trường hợp có tranh chấp thì trước tiên giải quyết thông qua thương lượng giữa các bên. Trường hợp không thương lượng được thì tranh chấp được giải quyết thông qua hòa giải hoặc Trọng tài hoặc Tòa án theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm và quy định của pháp luật theo Điều 32, Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022.

Hậu quả của việc đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm

Việc đơn phương chấm dứt hợp đồng làm phát sinh nhiều hậu quả pháp lý. Quyền lợi bảo hiểm sẽ chấm dứt kể từ thời điểm hợp đồng bị hủy bỏ. Tùy từng trường hợp mà hậu quả pháp lý sẽ khác nhau

Hậu quả chính bao gồm:

• Chấm dứt trách nhiệm bảo hiểm
• Hoàn trả phí bảo hiểm
• Bồi thường thiệt hại (nếu có)
• Giải quyết các tranh chấp phát sinh

Trường hợp Bên mua bảo hiểm không đóng phí bảo hiểm hoặc không đóng đủ phí bảo hiểm

Trường hợp chấm dứt theo  quy định tại khoản 1 Điều 26 của Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 thì thực hiện như sau:

• Bên mua bảo hiểm vẫn phải đóng đủ phí bảo hiểm đến thời điểm đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm. Quy định này không áp dụng đối với hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, hợp đồng bảo hiểm sức khỏe, trừ hợp đồng bảo hiểm nhóm;
• Đối với hợp đồng bảo hiểm nhân thọ và hợp đồng bảo hiểm sức khỏe, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài có trách nhiệm trả tiền bảo hiểm cho người được bảo hiểm khi sự kiện bảo hiểm xảy ra trước thời điểm đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm và có quyền khấu trừ phí bảo hiểm đến thời điểm đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm;
• Đối với hợp đồng bảo hiểm tài sản, hợp đồng bảo hiểm thiệt hại và hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài có trách nhiệm bồi thường cho người được bảo hiểm khi sự kiện bảo hiểm xảy ra trước thời điểm đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm và có quyền khấu trừ phí bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.

Tại Khoản 1, Điều 26, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 có quy định như sau: Bên mua bảo hiểm không đóng phí bảo hiểm hoặc không đóng đủ phí bảo hiểm theo thời hạn thỏa thuận hoặc sau thời gian gia hạn đóng phí

Không chấp nhận yêu cầu về thay đổi mức độ rủi ro và không thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn

Theo khoản 2, Điều 27, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 Trường hợp chấm dứt quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 26 của Luật này thì

• Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài có trách nhiệm hoàn phí bảo hiểm đã đóng cho thời gian còn lại của hợp đồng bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.
• Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài có trách nhiệm bồi thường, trả tiền bảo hiểm theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm khi sự kiện bảo hiểm xảy ra trước thời điểm đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm.

Khoản 2 và khoản 3, Điều 26, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định như sau: doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài hoặc bên mua bảo hiểm có quyền đơn phương chấm dứt trong trường hợp sau đây:

• Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, bên mua bảo hiểm không chấp nhận yêu cầu về thay đổi mức độ rủi ro được bảo hiểm quy định tại Điều 23 của Luật này;
• Người được bảo hiểm không thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn cho đối tượng bảo hiểm quy định tại khoản 3 Điều 55 của Luật này

Trường hợp không đóng đủ phí và không chấp nhận yêu cầu về thay đổi mức độ rủi ro

Theo khoản 3, Điều 27, Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022 thì trong trường hợp quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 26 của Luật này, đối với hợp đồng bảo hiểm nhân thọ có giá trị hoàn lại, doanh nghiệp bảo hiểm phải trả cho bên mua bảo hiểm giá trị hoàn lại của hợp đồng bảo hiểm, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác.

Đối chiếu sang khoản 1 và khoản 2 Điều 26, Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022 thì doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài hoặc bên mua bảo hiểm có quyền đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm trong trường hợp sau đây:

• Bên mua bảo hiểm không đóng phí bảo hiểm hoặc không đóng đủ phí bảo hiểm theo thời hạn thỏa thuận hoặc sau thời gian gia hạn đóng phí;
• Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, bên mua bảo hiểm không chấp nhận yêu cầu về thay đổi mức độ rủi ro được bảo hiểm quy định tại Điều 23 của Luật này;

Trường hợp không đồng ý chuyển giao danh mục hợp đồng bảo hiểm

Theo khoản 4, Điều 27, Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022 thì trường hợp  quy định tại khoản 4 Điều 26 của Luật này tức Bên mua bảo hiểm không đồng ý chuyển giao danh mục hợp đồng bảo hiểm quy định tại khoản 4 Điều 92. Thì theo quy định bên mua bảo hiểm được nhận lại giá trị hoàn lại hoặc phí bảo hiểm đã đóng tương ứng với thời gian còn lại của hợp đồng bảo hiểm phù hợp với từng sản phẩm bảo hiểm. Trường hợp giá trị tài sản thấp hơn so với dự phòng nghiệp vụ của danh mục hợp đồng bảo hiểm được chuyển giao, số tiền bên mua bảo hiểm nhận lại được tính toán trên cơ sở tỷ lệ giữa giá trị tài sản và dự phòng nghiệp vụ của danh mục hợp đồng bảo hiểm được chuyển giao.

Luật sư tư vấn giải quyết tranh chấp hợp đồng bảo hiểm

Công ty Luật Long Phan PMT cung cấp các dịch vụ tư vấn:

• Dịch vụ tư vấn trước khi chấm dứt hợp đồng:

• Rà soát hồ sơ và đánh giá tính pháp lý
• Tư vấn về quyền và nghĩa vụ của các bên
• Đề xuất phương án giải quyết phù hợp

• Dịch vụ hỗ trợ thủ tục chấm dứt:

• Soạn thảo văn bản thông báo
• Thực hiện thủ tục chấm dứt
• Giám sát quá trình thanh lý hợp đồng

• Dịch vụ giải quyết tranh chấp:

• Đại diện thương lượng với bên còn lại
• Tham gia hòa giải tại tòa án
• Đại diện trong quá trình tố tụng

>>> Xem thêm: Tư vấn giải quyết tranh chấp hợp đồng bảo hiểm bằng trọng tài

Đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm là quyền hợp pháp của các bên tham gia hợp đồng trong bốn trường hợp cụ thể theo quy định của Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022. Công ty Luật Long Phan PMT, với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực bảo hiểm, sẵn sàng hỗ trợ Quý khách hàng giải quyết các vấn đề pháp lý liên quan đến chấm dứt hợp đồng bảo hiểm. Liên hệ ngay hotline 1900636387 để được tư vấn miễn phí về quyền lợi của Quý khách.