Bảo vệ quyền của bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự 

Bảo vệ quyền của bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự là một quy trình pháp lý đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế. Pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam không có bất kỳ sự phân biệt đối xử nào do yếu tố quốc tịch, đảm bảo người nước ngoài được hưởng đầy đủ các quyền tố tụng. Bài viết này của Luật Long Phan PMT sẽ phân tích các quyền cốt lõi của bị hại là người nước ngoài và nghĩa vụ của cơ quan tiến hành tố tụng qua từng giai đoạn.

Quyền cốt lõi của bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự

Pháp luật Việt Nam đảm bảo bị hại, dù là công dân Việt Nam hay người nước ngoài, đều được hưởng một hệ thống các quyền tố tụng bình đẳng. Những quyền này được quy định tại Điều 62 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015  (BLTTHS), là công cụ pháp lý để họ tham gia vào quá trình giải quyết vụ án và bảo vệ lợi ích chính đáng của mình. 

Trong các quyền này, các quyền cốt lõi mà bị hại là người nước ngoài được đảm bảo và đặc trưng như:

Quyền được cơ quan tiến hành tố tụng thông báo và giải thích về quyền, nghĩa vụ cũng như các diễn biến chính của vụ án. Theo điểm a khoản 2 Điều 62 BLTTHS, cơ quan tiến hành tố tụng phải thông báo, giải thích quyền và nghĩa vụ cho bị hại. Trong trường hợp này, người phiên dịch sẽ thực hiện nghĩa vụ của mình để đảm bảo bị hại nghe và hiểu được những gì cơ quan tiến hành tố tụng truyền đạt. 

Bị hại là người nước ngoài có quyền trình bày ý kiến, cung cấp tài liệu, chứng cứ và đưa ra yêu cầu bồi thường thiệt hại về tài sản, sức khỏe và tinh thần. Theo điểm b và c khoản 2 Điều 62 BLTTHS 2015, bị hại có quyền đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu và trình bày ý kiến về chứng cứ liên quan. 

Quyền tham gia phiên tòa và tranh luận được thực hiện thông qua dịch vụ phiên dịch. Theo điểm h khoản 2 Điều 62 BLTTHS 2015, bị hại có quyền tham gia phiên tòa, trình bày ý kiến, đề nghị chủ tọa phiên tòa hỏi bị cáo và tranh luận để bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Để thực hiện các quyền này, họ có thể tự mình thực hiện hoặc nhờ đến sự hỗ trợ của luật sư hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp khác. 

Đặc biệt, đối với bị hại là người nước ngoài, quyền yêu cầu có người phiên dịch và sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ trong suốt quá trình tố tụng là một quyền cơ bản. Chi phí cho người phiên dịch, người dịch thuật sẽ do cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng có yêu cầu người phiên dịch chi trả theo quy định tại Điều 62 Pháp lệnh 05/2002/UBTVQH15.

Trong trường hợp bị đe dọa về tính mạng, sức khỏe hoặc tài sản, bị hại có quyền đề nghị cơ quan có thẩm quyền áp dụng các biện pháp bảo vệ cần thiết theo quy định tại Điều 487 BLTTHS 2015. 

Cuối cùng, bị hại là người nước ngoài có quyền khiếu nại các quyết định, hành vi tố tụng khi có căn cứ chứng minh quyết định, hành vi vi phạm pháp luật. Đồng thời, bị hại là người nước ngoài cũng có quyền kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án về phần dân sự liên quan đến bồi thường thiệt hại để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. 

Tóm lại, pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam khẳng định nguyên tắc đối xử bình đẳng. Theo đó bị hại là người nước ngoài được hưởng toàn bộ các quyền tố tụng như công dân Việt Nam. 

>>> Xem thêm: Mẫu đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự

Nghĩa vụ đặc thù của cơ quan tố tụng đối với bị hại là người nước ngoài

Để hiện thực hóa việc bảo vệ quyền của bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự, pháp luật Việt Nam đặt ra các nghĩa vụ đặc thù cho cơ quan tiến hành tố tụng ở từng giai đoạn. Các nghĩa vụ này không chỉ thể hiện tính nhân đạo mà còn là sự tuân thủ các cam kết quốc tế và đảm bảo quá trình tố tụng diễn ra khách quan, minh bạch. Việc thực thi đầy đủ các nghĩa vụ này là thước đo hiệu quả của công tác bảo vệ công dân nước ngoài tại Việt Nam.

Giai đoạn khởi tố và điều tra

Cơ quan tiến hành tố tụng có nghĩa vụ đặc biệt trong bảo vệ quyền của bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự từ giai đoạn khởi tố. Mọi thông báo về quyền và nghĩa vụ được thực hiện thông qua phiên dịch viên có chứng chỉ. Phiên dịch viên có trách nhiệm phiên dịch lại nội dung mà cơ quan tiến hành tố tụng trao đổi, ban hành cho bị hại. Cơ quan điều tra phải đảm bảo bị hại nước ngoài hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình trong quá trình tố tụng.

Việc bố trí phiên dịch viên là nghĩa vụ bắt buộc của cơ quan điều tra khi làm việc với bị hại là người nước ngoài. Theo Điều 70 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, người phiên dịch phải có khả năng phiên dịch và được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng yêu cầu. Biên bản hỏi cung theo khoản 3 Điều 184 BLTTHS 2015 phải ghi rõ họ tên người phiên dịch và có chữ ký xác nhận của phiên dịch viên vào từng trang biên bản.

Một nghĩa vụ đặc biệt quan trọng là thông báo lãnh sự. Theo Điều 36 Công ước Viên về Quan hệ lãnh sự 1963, khi bị hại là người nước ngoài và đang không ở Việt NaNam yêu cầu hoặc Bộ Ngoại giao đề nghị, cơ quan có thẩm quyền phải thông báo cho cơ quan lãnh sự của nước đó trong thời hạn 72 giờ để cơ quan lãnh sự thực hiện chức năng bảo hộ công dân.

>>> Xem thêm: Khi nào được mời luật sư trong giai đoạn điều tra?

Giai đoạn truy tố

Khi đủ căn cứ để truy tố bị can, Viện kiểm sát ban hành bản cáo trạng và gửi bản cáo trạng cho bị hại. Thời hạn giao bản cáo trạng là 03 ngày kể từ ngày ra quyết định truy tố bị can trước Tòa án, có thể kéo dài trong trường hợp phức tạp nhưng không quá 10 ngày (khoản 2 Điều 240 BLTTHS 2015).

Theo điểm n khoản 2 Điều 62 BLTTHS 2015, bị hại có quyền khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Do đó, trong trường hợp có căn cứ cho rằng cáo trạng có sai sót, vi phạm pháp luật, ảnh hưởng đến quyền của mình, bị hại có quyền khiếu nại.

Giai đoạn xét xử

Tại phiên tòa, Hội đồng xét xử phải đảm bảo có người phiên dịch để dịch thuật toàn bộ diễn biến phiên tòa cho bị hại theo Điều 263 BLTTHS 2015. Người phiên dịch có trách nhiệm dịch thuật một cách trung thực và đầy đủ để bị hại nghe, hiểu được mọi lời trình bày, các câu hỏi và câu trả lời tại tòa, nội dung luận tội của Viện kiểm sát, các bài bào chữa, quan trọng nhất là nội dung bản án cùng các quyết định của Hội đồng xét xử và các vấn đề khác có liên quan đến họ. 

Về nguyên tắc, phiên tòa diễn ra công khai. Tuy nhiên, trong trường hợp đặc biệt cần bảo vệ bí mật đời tư hoặc các vấn đề khác theo yêu cầu chính đáng của bị hại, Tòa án có thể quyết định xét xử kín đối với phần nội dung đó, nhưng vẫn phải tuyên án công khai theo quy định. 

Giai đoạn thi hành án

Việc thi hành án được thực hiện theo quy định của Luật Thi hành án dân sự 2008. Không phân biệt người được thi hành án là người nước ngoài hay người Việt Nam trình tự, thủ tục và quyền lợi vẫn như nhau. Sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, cơ quan thi hành án có trách nhiệm tạo điều kiện thuận lợi để bị hại là người nước ngoài nhận được các khoản bồi thường. 

Trường hợp bị hại là người nước ngoài đã rời khỏi Việt Nam, có thể áp dụng cơ chế ủy thác tư pháp để thi hành án bồi thường. Theo Điều 17 Luật Tương trợ tư pháp 2007, phạm vi tương trợ bao gồm trao đổi thông tin và các yêu cầu tương trợ tư pháp khác về hình sự. Bị hại là người nước ngoài có thể nhận bồi thường thông qua đại diện ủy quyền tại Việt Nam hoặc nhận bồi thường trực tiếp nếu về Việt Nam.

Dịch vụ luật sư hỗ trợ bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự

Luật sư đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ quyền của bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự thông qua việc cung cấp dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp. 

Nhận đại diện theo ủy quyền thay mặt bị hại giải quyết

Khi nhận đại diện theo ủy quyền cho bị hại là người nước ngoài trong một vụ án hình sự tại Việt Nam, quy trình được tiến hành một cách chặt chẽ và chuyên nghiệp để đảm bảo mọi quyền lợi của thân chủ được bảo vệ tối đa. Trước hết, luật sư sẽ làm việc trực tiếp để soạn thảo Giấy ủy quyền (Power of Attorney – POA) song ngữ kèm bản sao hộ chiếu hợp lệ của Quý khách. Nội dung và phạm vi ủy quyền là yêu cầu dân sự trong vụ án hình sự.

Việc nộp hồ sơ sẽ được thực hiện tại cơ quan có thẩm quyền đang trực tiếp thụ lý, giải quyết vụ án. Tùy từng giai đoạn mà hồ sơ ủy quyền sẽ được nộp đến cho Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát hoặc Tòa án. Luật sư sẽ đảm bảo việc đăng ký và công nhận tư cách người đại diện được xuyên suốt tại mỗi cơ quan để bảo vệ quyền lợi bị hại.

Yêu cầu biện pháp bảo vệ khi bị hại bị đe dọa hoặc có nguy cơ bị gây hại đến sức khỏe, tính mạng

Theo Điều 484 BLTTHS 2015, không chỉ bản thân bị hại, mà cả những người thân thích của họ cũng là đối tượng được pháp luật bảo vệ. Trong trường hợp bị hại hoặc người thân bị đe dọa hoặc có nguy cơ bị xâm hại đến tính mạng, sức khỏe hoặc tài sản, luật sư sẽ hỗ trợ bị hại soạn thảo ngay lập tức một văn bản đề nghị áp dụng các biện pháp bảo vệ chính thức, nêu rõ lý do và nội dung yêu cầu bảo vệ, hoặc hướng dẫn thực hiện yêu cầu khẩn cấp qua lời nói trước khi hoàn thiện văn bản (Điều 487 BLTTHS 2015).

Ngoài người được bảo vệ, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân các cấp nếu xét thấy cần áp dụng biện pháp bảo vệ đối với người được bảo vệ thì đề nghị Cơ quan điều tra trực tiếp thụ lý vụ án hình sự ra quyết định áp dụng biện pháp bảo vệ đối với người được bảo vệ. Thẩm quyền áp dụng biện pháp bảo vệ thuộc về Cơ quan điều tra (Điều 485 BLTTHS 2015). 

Nộp yêu cầu bồi thường

Việc đại diện cho bị hại là người nước ngoài nộp yêu cầu bồi thường thiệt hại trong một vụ án hình sự tại Việt Nam là một quy trình pháp lý phức hợp, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chuyên môn sâu rộng. 

Giai đoạn đầu tiên và quan trọng nhất là thu thập và hệ thống hóa chứng cứ, trong đó luật sư sẽ lập một danh sách chi tiết và hướng dẫn Quý khách thu thập mọi chứng từ liên quan tại nước sở tại, từ hóa đơn viện phí, chi phí đi lại, đến các tài liệu chứng minh thu nhập bị mất. Từ đó tiến hành lập một bản yêu cầu bồi thường chi tiết, liệt kê đầy đủ các thiệt hại trực tiếp và gián tiếp, kèm theo các chứng từ quy đổi ngoại tệ hợp lệ như sao kê ngân hàng, hóa đơn, và các tài liệu định giá.

Dựa trên bộ chứng cứ vững chắc này, luật sư sẽ chuyển sang giai đoạn xây dựng hồ sơ yêu cầu bồi thường chi tiết, mỗi khoản thiệt hại về sức khỏe, tài sản, và cả tổn thất về tinh thần được lượng hóa cẩn thận, cụ thể và chi tiết nhằm bảo vệ tối đa quyền lợi của bị hại.

Cuối cùng, luật sư sẽ bước vào giai đoạn đại diện đàm phán và tranh tụng, chủ động làm việc với phía gây thiệt hại để tìm kiếm khả năng thỏa thuận, đồng thời bảo vệ yêu cầu bồi thường tại phiên tòa, tranh luận với các bên để thuyết phục Hội đồng xét xử.

Các câu hỏi thường gặp (FAQ)

Dưới đây là phần giải đáp những thắc mắc thường gặp về quyền của bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự, giúp Quý khách hàng hiểu rõ hơn quy định này.

Bị hại là người nước ngoài có thể yêu cầu xét xử kín để bảo vệ quyền riêng tư không?

Có thể. Theo Điều 25 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, Tòa án có thể xét xử kín trong trường hợp đặc biệt cần bảo vệ bí mật đời tư theo yêu cầu chính đáng của đương sự. Bị hại nước ngoài có quyền đề nghị xét xử kín khi việc công khai có thể ảnh hưởng đến danh tiếng, an toàn cá nhân hoặc các mối quan hệ gia đình của họ.

Cơ quan lãnh sự có quyền can thiệp vào quá trình điều tra khi bị hại là công dân nước họ không?

Theo Điều 36 Công ước Viên về Quan hệ lãnh sự 1963, viên chức lãnh sự có quyền tiếp xúc với công dân nước mình và theo dõi quá trình xử lý vụ án. Tuy nhiên, họ không có quyền can thiệp trực tiếp vào hoạt động điều tra, chỉ có thể yêu cầu thông tin và đảm bảo quyền lợi của công dân được bảo vệ theo pháp luật Việt Nam.

Bị hại là người nước ngoài có thể yêu cầu thay đổi người phiên dịch không?

Theo điểm e khoản 2 Điều 62 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, bị hại có quyền đề nghị thay đổi người phiên dịch khi phát hiện phiên dịch không chính xác, có lợi ích liên quan đến vụ án hoặc không đảm bảo tính khách quan. Cơ quan tiến hành tố tụng phải xem xét và quyết định việc thay đổi trong thời gian sớm nhất.

“Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp” có thể là ai ngoài luật sư không?

Theo khoản 2 Điều 84 BLTTHS 2015, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại có thể là Luật sư, Người đại diện, Bào chữa viên nhân dân, trợ giúp viên pháp lý.

Kết luận

Bảo vệ quyền của bị hại là người nước ngoài trong vụ án hình sự đòi hỏi sự hiểu biết sâu về quy định pháp luật và kinh nghiệm thực tiễn xử lý các vụ việc phức tạp. Luật Long Phan PMT với đội ngũ luật sư chuyên nghiệp cam kết quyền lợi hợp pháp của Quý khách hàng nước ngoài được bảo vệ tối đa trong mọi giai đoạn tố tụng. Nếu Quý khách hàng cần hỗ trợ pháp lý, vui lòng liên hệ hotline 1900.63.63.87 để được tư vấn kịp thời.

Tags: Bảo vệ quyền lợi, Bị hại là người nước ngoài, Bồi thường thiệt hại, Quyền của bị hại, Tố tụng hình sự, tương trợ tư pháp, vụ án hình sự