Khởi kiện đòi quyền thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán mất

Khởi kiện đòi quyền thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán mất là một hành động pháp lý cần thiết để bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan. Quyền khởi kiện và thủ tục khởi kiện trong trường hợp di sản bán mất cần được thực hiện đúng theo quy định của pháp luật để đảm bảo tính hợp pháp và công bằng. Hiểu rõ các bước và yêu cầu pháp lý sẽ giúp người thừa kế bảo vệ được quyền lợi chính đáng của mình. Theo dõi bài viết dưới đây của Long Phan PMT để hiểu rõ quyền và lợi ích pháp lý của mình.

Lưu ý về thời hiệu khởi kiện đòi quyền thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán mất

Thời hiệu khởi kiện là yếu tố đầu tiên cần xem xét để xác định người thừa kế có còn quyền khởi kiện đòi lại phần di sản bị chiếm đoạt, bị bán trái phép hay không.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 623 Bộ luật Dân sự (BLDS) 2015, thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.

Thời điểm mở thừa kế được quy định cụ thể tại Điều 611 BLDS 2015, theo đó thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được Tòa án xác định người đó đã chết.

Do đó, người thừa kế cần nhanh chóng đối chiếu thời điểm người để lại di sản mất với thời điểm hiện tại để đảm bảo yêu cầu của mình vẫn còn trong thời hiệu khởi kiện mà pháp luật cho phép.

>>> Xem thêm: Phân chia di sản thừa kế khi hết thời hiệu thừa kế thế nào?

Xác định các yêu cầu khởi kiện khi di sản bị đồng thừa kế bán mất

Khi di sản bị một hoặc nhiều đồng thừa kế tự ý bán, người bị xâm phạm quyền thừa kế có quyền khởi kiện đến Tòa án có thẩm quyền với các yêu cầu sau:

• Xác định hàng thừa kế, phần di sản được hưởng: Đây là cơ sở pháp lý đầu tiên để khởi kiện, nếu người khởi kiện không chứng minh được mình là người thừa kế hợp pháp thì không có quyền yêu cầu chia di sản thừa kế. Trong cả hai trường hợp (chia di sản thừa kế theo di chúc và theo pháp luật), người khởi kiện cần chứng minh mình thuộc hàng thừa kế, đồng thời xác định phần di sản cụ thể mà mình được hưởng.
• Tuyên bố giao dịch mua bán đất vô hiệu: Khi tài sản thuộc sở hữu chung của các đồng thừa kế nhưng chưa chia mà có người tự ý chuyển nhượng toàn bộ hoặc một phần di sản thì giao dịch đó bị xem là vi phạm pháp luật về quyền sở hữu chung. Khi đó người khởi kiện có thể yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch mua bán đất vô hiệu khi giao dịch không có sự đồng thuận của toàn bộ đồng thừa kế.
• Chia thừa kế theo pháp luật hoặc theo di chúc: Sau khi xác định được di sản và các đồng thừa kế, Tòa án sẽ tiến hành chia di sản theo quy định của pháp luật (nếu không có di chúc) hoặc theo nội dung của di chúc (nếu di chúc hợp pháp).
• Buộc hoàn trả tài sản hoặc giá trị tài sản tương ứng phần thừa kế của người khởi kiện: Khi phần thừa kế bị xâm phạm, ngoài việc yêu cầu Tòa án tuyên giao dịch mua bán vô hiệu, người khởi kiện có thể yêu cầu Tòa án buộc người mua/đồng thừa kế trả lại tài sản hoặc hoàn lại giá trị tương ứng phần di sản bị xâm phạm.

Như vậy, trong một vụ án đòi quyền thừa kế khi di sản đã bị đồng thừa kế bán, việc xác định đầy đủ và chính xác các yêu cầu khởi kiện là yếu tố quyết định để bảo vệ trọn vẹn phần di sản hợp pháp của người bị xâm phạm.

Thẩm quyền tòa án giải quyết yêu cầu khởi kiện đòi quyền thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán mất

Việc xác định đúng thẩm quyền của Tòa án có vai trò quan trọng trong suốt quá trình khởi kiện và đảm bảo đơn khởi kiện được tiếp nhận và giải quyết theo đúng trình tự.

Theo khoản 5 Điều 26 Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS) 2015, thì tranh chấp về thừa kế tài sản là tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.

Đối với việc xác định Tòa án theo lãnh thổ: (Điều 39 BLTTDS 2015)

• Trường hợp di sản thừa kế là bất động sản thì chỉ có Tòa án nơi có bất động sản mới có quyền giải quyết;
• Trường hợp các bên có thỏa thuận yêu cầu Tòa án nơi nguyên đơn cư trú, làm việc thì Tòa án đó có thẩm quyền giải quyết;
• Trường hợp di sản thừa kế là động sản thì Tòa án có thẩm quyền giải quyết là Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc.

Trong trường hợp trong quan hệ tranh chấp có yếu tố nước ngoài (có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài) thì căn cứ vào khoản 3 Điều 35 và điểm c khoản 1 Điều 37 BLTTDS 2015, Tòa án nhân dân cấp tỉnh sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp.

Hồ sơ khởi kiện tranh chấp thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán mất

Hồ sơ khởi kiện đòi quyền thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán bao gồm:

1. Đơn khởi kiện (theo mẫu số 23 – biểu mẫu đính kèm Nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao ban hành ngày 13/01/2017).
2. Kèm theo đơn khởi kiện phải có các tài liệu, chứng cứ chứng minh kèm theo đơn theo quy định của khoản 5, Điều 189, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015:

• Giấy tờ nhân thân (CCCD; Sổ hộ khẩu,…bản sao chứng thực);
• Các giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người khởi kiện và người để lại di sản thừa kế (giấy khai sinh, sổ hộ khẩu,…để xác định hàng thừa kế);
• Giấy chứng tử của người để lại di sản thừa kế (bản sao chứng thực);
• Các giấy tờ chứng minh di sản của người chết (di chúc, bản kê khai di sản, tài liệu chứng minh quyền sở hữu của người để lại di sản và nguồn gốc di sản,…);
• Các tài liệu khác có liên quan.

Hồ sơ khởi kiện được nộp trực tiếp tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền hoặc thông qua dịch vụ bưu chính.

Thủ tục thụ lý, giải quyết tranh chấp thừa kế khi di sản bị bán mất

Sau khi nộp đơn khởi kiện, thủ tục thụ lý và giải quyết một vụ án khởi kiện đòi quyền thừa kế gồm các bước:

Bước 1: Tiếp nhận và xử lý đơn

Theo Điều 191 BLTTDS 2015 sau khi nhận đơn khởi kiện Tòa án phải thực hiện các công việc sau:

Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện, Chánh án Tòa án phân công một Thẩm phán xem xét đơn khởi kiện.

Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày được phân công, Thẩm phán phải xem xét đơn khởi kiện và có một trong các quyết định sau đây:

• Yêu cầu sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện;
• Tiến hành thủ tục thụ lý vụ án theo thủ tục thông thường hoặc theo thủ tục rút gọn nếu vụ án có đủ điều kiện để giải quyết theo thủ tục rút gọn quy định tại khoản 1 Điều 317 BLTTDS 2015;
• Chuyển đơn khởi kiện cho Tòa án có thẩm quyền và thông báo cho người khởi kiện nếu vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án khác;
• Trả lại đơn khởi kiện cho người khởi kiện nếu vụ việc đó không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.

Kết quả xử lý đơn của Thẩm phán phải được ghi chú vào sổ nhận đơn và thông báo cho người khởi kiện.

Bước 2: Yêu cầu nộp tiền tạm ứng án phí

Căn cứ theo quy định tại Điều 195 BLTTDS 2015, sau khi nhận đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo, nếu xét thấy vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì Thẩm phán phải thông báo ngay cho người khởi kiện biết để họ đến Tòa án làm thủ tục nộp tiền tạm ứng án phí trong trường hợp họ phải nộp tiền tạm ứng án phí.

Mức tạm ứng án phí sẽ được Tòa án tính dựa trên danh mục án phí được ban hành kèm theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14.

Trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày nhận được giấy báo của Tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án phí, người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí và nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí.

Bước 3: Thông báo về việc thụ lý vụ án

Căn cứ vào Điều 195 và 196 BLTTDS 2015, thẩm phán thụ lý vụ án khi người khởi kiện nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí.

Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày thụ lý vụ án, Thẩm phán phải thông báo bằng văn bản cho nguyên đơn, bị đơn, cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc giải quyết vụ án, cho Viện kiểm sát cùng cấp về việc Tòa án đã thụ lý vụ án.

Bước 4: Giai đoạn chuẩn bị xét xử

Thời gian chuẩn bị cho phiên tòa sơ thẩm thường là 04 tháng, tính từ ngày Tòa án thụ lý vụ án. Đối với những vụ án có tính chất phức tạp, gặp sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, thời hạn này có thể được gia hạn, nhưng tối đa không quá 02 tháng.

Bước 5: Mở phiên tòa xét xử sơ thẩm

Tòa án phải mở phiên tòa trong vòng 01 tháng kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử. Trong trường hợp có lý do chính đáng, thời hạn này có thể kéo dài thành 02 tháng.

Bước 6: Giải quyết theo thủ tục phúc thẩm

Căn cứ Điều 270 BLTTDS 2015, nếu có kháng cáo, kháng nghị, Tòa án cấp phúc thẩm sẽ xét xử lại vụ án nếu bản án hoặc quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật mà bị kháng cáo hoặc kháng nghị.

>>>Xem thêm: Khi nào được khởi kiện đòi chia tài sản thừa kế

Căn cứ tòa án giải quyết yêu cầu khởi kiện đòi quyền thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán mất

Khi giải quyết vụ án tranh chấp về quyền thừa kế, đặc biệt trong trường hợp một phần di sản đã bị bán, Tòa án sẽ dựa vào các căn cứ pháp lý và thực tế sau:

Phương thức thừa kế và quyền thừa kế

Đầu tiên, Tòa án sẽ xác định việc phân chia di sản được thực hiện theo phương thức nào: thừa kế theo di chúc hay thừa kế theo pháp luật.

1. Thừa kế theo di chúc: Tòa án ưu tiên tôn trọng ý chí của người đã mất được thể hiện trong di chúc. Tuy nhiên, di chúc chỉ được công nhận là hợp pháp và có hiệu lực khi đáp ứng đủ các điều kiện tại Điều 630 BLDS 2015:

• Người lập di chúc hoàn toàn minh mẫn, sáng suốt;
• Việc lập di chúc là tự nguyện, không bị lừa dối, đe dọa hay cưỡng ép;
• Nội dung và hình thức của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.

2. Thừa kế theo pháp luật: Phương thức này được áp dụng trong các trường hợp quy định tại Điều 650 BLDS 2015, bao gồm:

• Người mất không để lại di chúc;
• Di chúc được lập nhưng không hợp pháp;
• Người được hưởng thừa kế theo di chúc đã chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc;
• Di sản có phần không được định đoạt trong di chúc;
• Người được chỉ định trong di chúc nhưng từ chối nhận di sản hoặc không có quyền hưởng di sản.

Sau khi xác định được phương thức thừa kế và quyền của từng đồng thừa kế, Tòa án sẽ có cơ sở pháp lý để xác định phần di sản thuộc về nguyên đơn, từ đó xem xét các yêu cầu khởi kiện có phù hợp với thực tế và quy định pháp luật hay không.

Quá trình giao dịch bán di sản

Một trong những căn cứ quan trọng để giải quyết vụ án là quá trình giao dịch bán di sản có hợp pháp không. Tòa sẽ phân tích kỹ ai là người đã thực hiện giao dịch, họ có quyền định đoạt tài sản đó không, và người nhận chuyển nhượng có phải là bên ngay tình không.

Căn cứ vào Điều 218 BLDS 2015 quy định mỗi chủ sở hữu chung theo phần có quyền định đoạt phần quyền sở hữu của mình. Việc định đoạt tài sản chung hợp nhất được thực hiện theo thỏa thuận của các chủ sở hữu chung hoặc theo quy định của pháp luật. Do đó, Tòa án sẽ kiểm tra:

• Hợp đồng chuyển nhượng có chữ ký của tất cả các đồng thừa kế không?
• Giao dịch có ghi rõ nguồn gốc tài sản là thừa kế không?
• Có văn bản ủy quyền hợp pháp nào từ các đồng thừa kế khác cho người đứng ra bán không?
• Vai trò của văn phòng công chứng trong việc xác minh tình trạng sở hữu và các đồng thừa kế khi công chứng hợp đồng này như thế nào?

Nếu không có sự đồng ý của người thừa kế, hành vi tự ý bán di sản của các đồng thừa kế khác là trái pháp luật, từ đó có đủ căn cứ để tuyên giao dịch trên là vô hiệu.

Xem xét thẩm định và xác định giá trị di sản

Trong các vụ án khởi kiện đòi quyền thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán, việc xác minh hiện trạng di sản và định giá tài sản là một bước bắt buộc và có vai trò then chốt trong việc xác định quyền và lợi ích của từng người thừa kế. Tòa án sẽ tổ chức thẩm định tại chỗ và định giá theo trình tự tố tụng dân sự.

Việc định giá di sản thừa kế là để xác định chính xác giá trị tài sản bị đồng thừa kế bán, từ đó làm căn cứ phân chia và yêu cầu bồi thường phần quyền lợi tương ứng. Việc định giá phải đảm bảo tính khách quan, do Hội đồng định giá được lập theo quy định của BLTTDS 2015.

Cân nhắc bảo vệ người ngay tình và buộc các đồng thừa kế hoàn trả giá trị phần di sản được hưởng

Sau khi Tòa án xác định rõ quyền thừa kế của nguyên đơn và giá trị của phần di sản đã bị bán trái pháp luật, Tòa sẽ tiến hành phân chia lại di sản hoặc buộc người vi phạm bồi thường bằng giá trị tương ứng.

Tòa án sẽ xem xét giải quyết theo 02 hướng sau:

• Không hủy giao dịch, bảo vệ người mua ngay tình: Nếu Tòa án xác định người mua là ngay tình, để ổn định các giao dịch dân sự, Tòa án sẽ không hủy hợp đồng. Lúc này, Tòa án sẽ buộc các đồng thừa kế đã nhận tiền bán di sản phải có trách nhiệm hoàn trả lại cho người bị thiệt hại một khoản tiền tương đương với giá trị phần thừa kế của người bị thiệt hại (tính theo kết quả định giá tại thời điểm xét xử).
• Hủy giao dịch, trả lại tài sản: Nếu người mua không được xem là ngay tình (ví dụ: biết rõ đây là đất thừa kế có tranh chấp nhưng vẫn mua), Tòa án sẽ tuyên bố hợp đồng vô hiệu, hủy giao dịch và buộc bên mua phải trả lại tài sản.

Thông qua việc chia lại di sản hoặc bồi thường, Tòa án đảm bảo rằng quyền lợi của người thừa kế được phục hồi một cách công bằng. Việc nắm rõ những căn cứ này sẽ giúp người khởi kiện chủ động hơn trong việc chuẩn bị chứng cứ và định hướng giải quyết tranh chấp một cách hiệu quả.

Dịch vụ luật sư thực hiện thủ tục khởi kiện tranh chấp thừa kế tại Tòa án

Các luật sư chuyên trách của Long Phan PMT sẽ đóng vai trò là người bạn đồng hành đáng tin cậy của khách hàng trong việc thực hiện các thủ tục hay giải quyết các vấn đề mà khách hàng đang vướng mắc cụ thể như sau:

• Tư vấn cách để giải quyết tranh chấp thừa kế theo từng trường hợp cụ thể;
• Nghiên cứu hồ sơ, lên phương án thực hiện khởi kiện;
• Hướng dẫn trình tự, thủ tục khởi kiện giải quyết tranh chấp thừa kế;
• Soạn thảo đơn từ và các văn bản khác có liên quan trong suốt quá trình khởi kiện;
• Tư vấn và trực tiếp hỗ trợ thân chủ thu thập, chuẩn bị tài liệu chứng cứ;
• Đưa ra các luận cứ và tham gia tranh tụng để bảo vệ quyền và lợi ích của khách hàng;
• Tư vấn các vấn đề khác có liên quan.

Khi quyền thừa kế bị xâm phạm bởi hành vi tự ý bán tài sản của đồng thừa kế, việc khởi kiện ra Tòa là lựa chọn bắt buộc. Tuy nhiên, quy trình pháp lý phức tạp đòi hỏi sự hỗ trợ từ các chuyên gia. Luật sư Long Phan PMT sẽ đồng hành cùng Quý khách hàng trong suốt quá trình bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Kết luận

Quyền khởi kiện đòi thừa kế khi di sản bị đồng thừa kế bán mất là quyền lợi hợp pháp của mỗi người thừa kế. Việc nắm rõ các quy định pháp luật liên quan giúp bảo vệ quyền thừa kế và đảm bảo sự công bằng trong phân chia di sản. Vì vậy, người thừa kế cần chủ động tìm hiểu và tuân thủ đúng quy định để bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình. Nếu quý khách hàng cần tư vấn chuyên về giải quyết tranh chấp đất thừa kế đã bán cho người khác hãy liên hệ hotline 1900636387.

Bài viết liên quan có thể bạn quan tâm:

• Thủ tục khởi kiện đòi quyền tài sản do đồng thừa kế khai sót
• Thủ tục giải quyết tranh chấp di sản thừa kế 
• Thủ tục khởi kiện buộc chia phần thừa kế là nhà đất do cha mẹ chết để lại

Tags: di sản bị bán mất, đồng thừa kế bán tài sản, hủy giao dịch mua bán, khởi kiện đòi quyền thừa kế, phân chia tài sản thừa kế, Tranh chấp thừa kế