Giải quyết tranh chấp di sản khi xuất hiện người thừa kế mới

Giải quyết tranh chấp di sản khi xuất hiện người thừa kế mới một cách hiệu quả là đưa ra nhiều phương án hài hòa, cân đối lợi ích, mâu thuẫn giữa các bên dựa trên nền tảng quy định của pháp luật về thừa kế. Trong thực tiễn, việc phân chia di sản thừa kế đang thực hiện hoặc đã hoàn tất nhưng xuất hiện người thừa kế mới gây khó khăn trong việc xác định tư cách thừa kế và kỷ phần người này được nhận. Theo dõi bài viết dưới đây của Luật Long Phan PMT để có hướng giải quyết hiệu quả khi lựa chọn phương án giải quyết tranh chấp di sản thừa kế khi xuất hiện người thừa kế mới.

Nguyên tắc phân chia di sản khi xuất hiện người thừa kế mới

Người thừa kế di sản được quy định tại Bộ luật Dân sự 2015 là người được người để thừa kế chỉ định trong di chúc hoặc người thừa kế theo pháp luật (quan hệ hôn nhân, huyết thống). Việc người thừa kế mới xuất hiện trước hay sau khi phân chia si sản thừa kế không làm thay đổi quyền được nhận di sản của họ theo quy định của pháp luật. Nguyên tắc phân chia được quy định cụ thể tại khoản 1 Điều 662 Bộ luật Dân sự 2015.

Trường hợp chưa phân chia di sản

Trong trường hợp này, người thừa kế mới sẽ được tính vào quá trình chia di sản với tư cách là người thừa kế có quyền lợi hợp pháp theo quy định của pháp luật, bình đẳng với những người thuộc hàng thừa kế khác.

Trường hợp đã phân chia di sản

Căn cứ theo khoản 1 Điều 662 Bộ luật Dân sự 2015, việc phân chia di sản thừa kế trong trường hợp có người thừa kế được xử lý như sau:

• Không thực hiện việc chia lại di sản bằng hiện vật, mà những người đã nhận di sản trước đó phải thanh toán bằng tiền cho người thừa kế mới, tương đương phần di sản mà người này được hưởng tại thời điểm chia, theo tỷ lệ phần đã nhận.
• Hoặc theo thỏa thuận khác được ưu tiên nếu các bên có thống nhất khác.

Thương lượng, thỏa thuận phân chia di sản khi xuất hiện người thừa kế mới

Tùy vào sự thỏa thuận và tình trạng hồ sơ pháp lý của các bên mà người thừa kế có thể giải quyết tranh chấp về phân chia di sản thừa kế trong trường hợp có người thừa kế mới phù hợp. Thương lượng, thỏa thuận luôn là phương thức được ưu tiên hàng đầu.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 656 Bộ luật Dân sự 2015, mọi thỏa thuận của những người thừa kế phải được lập thành văn bản. Do đó, khi các bên thỏa thuận được việc phân chia di sản thừa kế khi xuất hiện người thừa kế mới cần lập thành văn bản, có tất cả chữ ký xác nhận của những người liên quan để tranh tranh chấp về sau.

Khởi kiện đến tòa án có thẩm quyền để phân chia di sản khi xuất hiện người thừa kế mới

Trường hợp các bên không thể đạt được thống nhất về phương án phân chia di sản thừa kế khi xuất hiện người thừa kế mới, người này có thể thực hiện thủ tục khởi kiện tranh chấp về phân chia di sản đến Tòa án có thẩm quyền yêu cầu giải quyết tranh chấp.

Thời hiệu khởi kiện phân chia di sản thừa kế

Theo quy định tại Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu để người thừa kế khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế là 30 năm đối với di sản thừa kế là bất động sản và là 10 năm đối với di sản thừa kế là động sản tính từ thời điểm mở thừa kế.

Thẩm quyền của Tòa án

Theo quy định khoản 5 Điều 26, điểm a khoản 1 Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015; Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân 2024 (sửa đổi, bổ sung 2025), người khởi kiện phải khởi kiện đến Tòa án Nhân dân khu vực nơi bị đơn cư trú, làm việc. Tuy nhiên, nếu di sản tranh chấp là bất động sản (quyền sử dụng đất, nhà ở…) thì theo thực tiễn xét xử, nhiều Tòa án áp dụng điểm c khoản 1 Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 để xác định thẩm quyền theo nơi có bất động sản. Việc xác định Tòa án có thẩm quyền trong trường hợp này tùy quan điểm của từng tòa.

Đơn khởi kiện và thành phần hồ sơ tài liệu đính kèm

Khi khởi kiện, người khởi kiện cần chuẩn bị đơn khởi kiện và thành phần hồ sơ đi kèm như sau:

• Đơn khởi kiện theo Mẫu số 23-DS ban hành kèm theo Nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao. Nội dung cần đảm bảo đầy đủ theo Khoản 4 Điều 189 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, gồm: ngày, tháng, năm làm đơn; tên Tòa án; thông tin nguyên đơn, bị đơn và người có quyền lợi; yêu cầu giải quyết; danh mục tài liệu, chứng cứ kèm theo; chữ ký hoặc điểm chỉ của người khởi kiện.
• Giấy tờ nhân thân còn hiệu lực của người khởi kiện.
• Tài liệu chứng minh di sản thừa kế theo yêu cầu phân chia.
• Tài liệu chứng minh tư cách thừa kế.
• Tài liệu chứng minh di sản đã được phân chia/ đang được phân chia.
• Tài liệu chứng tử của người để lại di sản.
• Các tài liệu liên quan khác.

>>> Xem thêm: Hồ sơ cần chuẩn bị khi khởi kiện tranh chấp tài sản thừa kế là nhà đất

Thủ tục nộp đơn khởi kiện và tiếp nhận đơn

Người khởi kiện chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo hướng dẫn và nộp đơn tại tòa án nhân dân có thẩm quyền. Việc nộp đơn có thể thông qua các hình thức sau:

• Nộp trực tiếp tại tòa án, sau khi tiếp nhận hồ sơ, tòa án sẽ cung cấp văn bản đã xác nhận hồ sơ khởi kiện.
• Nộp thông qua đường bưu điện bằng biện pháp bảo đảm, căn cứ trên thông tin thể hiện tại vận đơn và báo phát người khởi kiện xác nhận thời điểm tòa án tiếp nhận đơn.

Thụ lý và giải quyết đơn khởi kiện

Sau khi nhận đơn khởi kiện, tòa án sẽ phân công thẩm phán xem xét, giải quyết đơn khởi kiện. Trong vòng 08-10 ngày làm việc kể từ ngày nhận đơn khởi kiện, Toà án sẽ thông báo về kết quả xử lý đơn: yêu cầu bổ sung hồ sơ, tài liệu (nếu có); thông báo nộp tạm ứng án phí nếu đủ điều kiện để thụ lý theo quy định tại Điều 191 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

Theo Điều 146 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, người nộp đơn yêu cầu Tòa án giải quyết vụ việc dân sự phải nộp tiền tạm ứng lệ phí hoặc án phí, ngoại trừ trường hợp được miễn. Sau khi Tòa án tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ, Tòa án sẽ gửi thông báo về số tiền tạm ứng án phí/lệ phí theo quy định tại Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14. Người khởi kiện cần liên hệ cơ quan thi hành án nộp tạm ứng theo phí theo thông báo và nộp lại biên lai thu tạm ứng án phí cho Tòa án. Đây chính là cơ sở để Tòa án thụ lý vụ tranh chấp.

Theo quy định tại Điều 203 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, thời hạn để Tòa án giải quyết sơ thẩm đối với tranh chấp phân chia di sản thừa kế khi xuất hiện người thừa kế mới là 04-06 tháng kể từ thời điểm ban hành thông báo thụ lý sơ thẩm.

Trường hợp đương sự có kháng cáo, viện kiểm sát có kháng nghị đối với bản án sơ thẩm, vụ án sẽ bị kéo dài để thực hiện thủ tục phúc thẩm. Thời hạn để giải quyết vụ án theo thủ tục phúc thẩm là 02-03 tháng kể từ thời điểm thụ lý phúc thẩm theo Điều 286 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

>>> Xem thêm: Giải quyết tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất

Căn cứ tòa án giải quyết tranh chấp di sản khi xuất hiện người thừa kế mới

Khi thụ lý và giải quyết các vụ án tranh chấp phân chia di sản thừa kế khi xuất hiện người thừa kế mới, Tòa án sẽ dựa trên các căn cứ sau:

Tư cách hưởng thừa kế

Người khởi kiện cần cung cấp các tài liệu sau để chứng minh tư cách hưởng thừa kế (tùy từng trường hợp):

• Di chúc.
• Giấy tờ tùy thân của người được chỉ định trong di chúc.
• Giấy chứng tử của người để lại di sản.
• Giấy khai sinh, giấy chứng nhận đăng ký kết hôn, sổ hộ khẩu (nếu có).
• Giấy tờ chứng minh quan hệ cha, mẹ nuôi hợp pháp.

Phân chia di sản thừa kế

Khi phân chia di sản thừa kế, Tòa án sẽ cân nhắc nhiều căn cứ để ban hành phán quyết, có thể là:

• Tòa án căn cứ vào di chúc, căn cứ hàng thừa kế theo quy định pháp luật và tài liệu chứng minh nhân thân các bên cung cấp (trường hợp không chia theo di chúc hoặc di chúc không hợp lệ) để xác định kỷ phần của người thừa kế mới.
• Áp dụng tinh thần tại khoản 1 Điều 662 Bộ luật Dân sự 2015 không phân chia hiện vật cho người thừa kế mới mà sẽ ưu tiên phân chia giá trị tài sản tương ứng với kỷ phần thừa kế nếu việc phân chia di sản đã được thực hiện xong.
• Việc phân chia đảm bảo phù hợp với giá trị thực tế, có cân nhắc hài hòa đến quyền lợi của những người thừa kế khác.
• Đặc biệt, khi di sản phân chia là quyền sử dụng đất, tài sản trên đất, Tòa án sẽ cân nhắc về quyền lợi của người đang trực tiếp sử dụng, quản lý, canh tác đối với đất đai; người cư trú, sinh hoạt trong đối với nhà.
• Các yếu tố khác theo từng hồ sơ vụ án.

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về giải quyết tranh chấp di sản khi xuất hiện người thừa kế mới

Dưới đây là các câu hỏi thường gặp về giải quyết tranh chấp di sản khi xuất hiện người thừa kế mới.

Người thừa kế mới xuất hiện sau khi chia di sản thì có được nhận phần thừa kế không?

Có, người thừa kế mới vẫn có quyền hưởng phần di sản thừa kế. Theo khoản 1 Điều 662 Bộ luật Dân sự 2015, nếu di sản đã được chia nhưng sau đó phát hiện người thừa kế mới, thì họ sẽ nhận tiền thanh toán tương ứng phần mình được hưởng, chứ không phân chia lại hiện vật. Nếu di sản thừa kế chưa được phân chia, thì người thừa kế mới xuất hiện được xác định tư cách thừa kế và được phân chia như các thừa kế còn lại theo quy định pháp luật

Khi có người thừa kế mới, có phải chia lại toàn bộ di sản không?

Không. Theo khoản 1 Điều 662 Bộ luật Dân sự 2015, Tòa án không yêu cầu phân chia lại từng tài sản hiện vật. Các bên chỉ cần thanh toán bằng tiền cho người thừa kế mới, theo tỷ lệ phần họ tương ứng với kỷ phần thừa kế họ được nhận.

Có cần lập văn bản thỏa thuận khi phân chia lại di sản cho người thừa kế mới không?

Có. Theo khoản 2 Điều 656 Bộ luật Dân sự 2015, mọi thỏa thuận giữa những người liên quan đến phân chia di sản đều phải được lập thành văn bản, có chữ ký đầy đủ. Văn bản này giúp bảo vệ quyền lợi và làm bằng chứng nếu xảy ra tranh chấp sau này.

Nếu không thỏa thuận được, người thừa kế mới phải làm gì?

Nếu không đạt được sự thống nhất với các đồng thừa kế, người thừa kế mới có quyền khởi kiện lên Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu chia phần di sản của mình. Tòa án sẽ áp dụng quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 và giải quyết dựa trên các bằng chứng, giấy tờ liên quan để đảm bảo quyền lợi cho người thừa kế mới và những người thừa kế hiện tại.

Thời hiệu khởi kiện chia thừa kế trong trường hợp này là bao lâu?

Thời hiệu là 30 năm với bất động sản và 10 năm với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế (ngày người chết mất) theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015. Sau thời hạn đó, tài sản mặc nhiên thuộc về người đang quản lý hoặc chiếm hữu hợp pháp.

Người đang cư trú tại bất động sản có được ưu tiên nhận đất không?

Tòa án có thể xem xét giao phần đất cho người đang cư trú ổn định và trực tiếp sử dụng. Tuy nhiên, họ phải thanh toán lại phần giá trị tài sản đó cho những người thừa kế khác, theo kỷ phần được xác định theo quy định pháp luật.

Có cần phải hòa giải tại UBND trước khi khởi kiện không?

Không bắt buộc phải thực hiện thủ tục hòa giải tại UBND cấp xã trước khi khởi kiện tranh chấp phân chia di sản thừa kế theo khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP.

Nếu người thừa kế mới là con riêng, con nuôi thì có được chia di sản không?

Có, nếu người đó có giấy tờ chứng minh quan hệ huyết thống (con riêng) hoặc giấy tờ hợp pháp chứng nhận nhận con nuôi, họ được coi là thừa kế hợp pháp theo pháp luật. Căn cứ các Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015.

Người thừa kế mới có quyền yêu cầu hủy văn bản phân chia di sản trước đó không?

Người thừa kế không có quyền hủy toàn bộ văn bản phân chia di sản thừa kế trước đó nếu không có tài liệu, chứng cứ chứng minh văn bản này được xác lập không đúng theo quy định pháp luật. Nếu văn bản phân chia thừa kế được lập đúng quy định, người thừa kế mới chỉ được yêu cầu phân chia kỷ phần thừa kế tương ứng với phần mình được nhận.

Việc xác định phần giá trị chia cho người thừa kế mới được tính như thế nào?

Nếu có di chúc sẽ phân chia theo di chúc, sau khi đã tính toán phần theo quy định cho những người nhận thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc (theo Điều 624, Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015). Nếu phân chia theo pháp luật, người thừa kế mới được nhận một phần bằng với phần thừa kế của các đồng thừa kế khác (theo khoản 2 Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015), trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.

Dịch vụ luật sư giải quyết tranh chấp di sản khi xuất hiện người thừa kế mới

• Tư vấn xác định tư cách người thừa kế mới, quyền, nghĩa vụ của người thừa kế.
• Tư vấn phương án phân chia di sản thừa kế phù hợp với tình hình thực tế của hồ sơ.
• Soạn văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế, hướng dẫn thủ tục công chứng/ chứng thực.
• Tư vấn phương án thương lượng, thỏa thuận phân chia di sản thừa kế.
• Tư vấn, soạn thỏa chuẩn bị hồ sơ khởi kiện giải quyết tranh chấp thừa kế tại Tòa án Nhân dân.
• Nhận ủy quyền tham gia các giai đoạn tố tụng tại tòa án.
• Nhận cử Luật sư bảo vệ quyền, lợi ích của đương sự trong vụ án tranh chấp di sản thừa kế khi xuất hiện người thừa kế mới.

Kết luận

Tags: khởi kiện chia thừa kế, người thừa kế mới, Phân chia di sản thừa kế, Tranh chấp thừa kế, tư vấn pháp luật thừa kế