Giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc như thế nào?

Giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc xảy ra thường xuyên trong đời sống xã hội khi người để lại di chúc phân chia không đồng đều hoặc có sự ganh ghét giữa các thành viên trong gia đình. Để đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho các bên, việc giải quyết tranh chấp cần tuân theo quy định pháp luật. Phạm vi bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn cụ thể về cách giải quyết tranh chấp đến quý bạn đọc đặc biệt là bạn đọc đang gặp phải vấn đề nói trên.

Các cách thức giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc

Khi phát sinh tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc, các bên liên quan có thể lựa chọn các cách thức giải quyết sau:

• Hòa giải thương lượng nội bộ trong gia đình.
• Thực hiện thủ tục khởi kiện đến tòa án có thẩm quyền.

Hòa giải thương lượng nội bộ trong gia đình

Các bên thừa kế nên ưu tiên thương lượng, hòa giải để bảo đảm tình cảm gia đình và tránh tốn kém thời gian, chi phí. Việc hòa giải lập thành văn bản nếu đạt được thỏa thuận. Các nội dung cần thỏa thuận khi phân chia thừa kế:

• Xác định người có quyền thừa kế theo di chúc, pháp luật.
• Xác định di sản hợp pháp của người chết để lại. 
• Xác định tính phần di sản mỗi người được hưởng. 
• Xác định cách thức nhận di sản đối với bất động sản, động sản phải đăng ký…
• Xác định người từ chối nhận di sản (nếu có).

Việc phân chia di sản cần đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng và tự thỏa thuận của các đồng thừa kế. Văn bản thỏa thuận phân chia thừa kế cần thực hiện công chứng để phát sinh hiệu lực pháp lý. Thủ tục công chứng sẽ được thực hiện tại tổ chức hành nghề công chứng. 

Thực hiện thủ tục khởi kiện đến tòa án có thẩm quyền

Trường hợp không đạt được thỏa thuận hoặc một bên không hợp tác, một bên có quyền tiến hành khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền. Khi đó, người khởi kiện cần chuẩn bị hồ sơ khởi kiện, nộp tạm ứng án phí theo quy định pháp luật để Tòa án thụ lý giải quyết. 

Đơn khởi kiện và thành phần hồ sơ cần chuẩn bị  

Để khởi kiện ra tòa, người khởi kiện cần chuẩn bị hồ sơ theo quy định:

• Đơn khởi kiện theo mẫu 23-DS ban hành kèm Nghị quyết 01/2017/NQ – HĐTP.
• Căn cước công dân, hộ chiếu,… của người khởi kiện. 
• Giấy chứng tử người chết để lại di sản.
• Giấy khai sinh, căn cước công dân, chứng minh nhân dân của người để lại di sản. 
• Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu hợp pháp đối với di sản của người chết. Bao gồm: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở; thông tin tài khoản ngân hàng,…
• Giấy tờ chứng minh quan hệ gia đình, hôn nhân của người chết đối với người thừa kế: khai sinh, giấy đăng ký kết hôn, ….
• Di chúc.
• Tài liệu, chứng cứ khác có liên quan.

Nghĩa vụ nộp tạm ứng án phí 

Mức án phí và tạm ứng án phí dân sự về tranh chấp thừa kế được áp dụng theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14. Yêu cầu phân chia thừa kế nhà đất là yêu cầu mà tài sản có thể xác định giá trị cụ thể, vì vậy đây là vụ án có giá ngạch. 

Căn cứ khoản 2 Điều 7 Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 thì mức tạm ứng sơ thẩm vụ án này bằng 50% mức án phí dân sự sơ thẩm có giá ngạch mà Tòa án dự tính theo giá trị tài sản có tranh chấp do đương sự yêu cầu giải quyết nhưng tối thiểu không thấp hơn mức án phí dân sự sơ thẩm trong vụ án dân sự không có giá ngạch.

Tuy nhiên, một số trường hợp người khởi kiện phân chia di sản sẽ được miễn tạm ứng án phí theo điểm đ khoản 1 Điều 12 Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14 Cụ thể một trong những người sau đây khởi kiện chia thừa kế được miễn tạm ứng án phí gồm:

• Trẻ em.
• Cá nhân thuộc hộ nghèo, cận nghèo.
• Người cao tuổi.
• Người khuyết tật.
• Người có công với cách mạng.
• Đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn.
• Thân nhân liệt sĩ được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận gia đình liệt sĩ. 

Hướng giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc theo luật

Hướng giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc phụ thuộc vào việc di chúc có được lập hợp pháp hay không.

• Trường hợp được lập hợp pháp thì việc chia di sản là nhà ở được thực hiện theo di chúc trừ trường hợp thừa kế không phụ thuộc vào di chúc.
• Trường hợp di chúc không hợp pháp thì di sản được chia thừa kế theo pháp luật.

Ngoài ra, khi giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc, Tòa án thường sẽ xem xét đến vấn đề nhà ở là nơi ở duy nhất của các thành viên khác trong gia đình để có sự phân chia phù hợp. Thông thường, một bên sẽ có quyền sở hữu nhà ở và thanh toán lại bằng tiền phần giá trị nhà ở mà bên còn lại được hưởng.

Trường hợp di chúc hợp pháp

Di chúc là văn bản thể hiện ý chí, quyền định đoạt tài sản của người chết để lại. Đây được xem là di nguyện cuối cùng của người chết. Vì vậy khi phân chia thừa kế ưu tiên giải quyết tôn trọng di nguyện của người để lại di sản. 

Trước khi phân chia di sản theo di chúc cần xem xét tính hợp pháp của di chúc này. Di chúc cần đáp ứng điều kiện để di chúc hợp pháp theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015. 

Khi phân chia di sản theo di chúc hợp pháp cần lưu ý một số trường hợp đặc biệt sau:

• Thứ nhất, người được hưởng di sản không phụ thuộc nội dung di chúc:
  • Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
  • Con thành niên mà không có khả năng lao động.

Điều 645 Bộ luật Dân sự 2015 quy định những người nêu trên sẽ hưởng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó.

• Thứ hai, xem xét công sức tôn tạo, bảo quản di sản là nhà ở đối với người quản lý. Người có công trong việc quản lý, bảo trì nhà ở, đóng thuế, sửa chữa, cải tạo di sản có thể được xem xét để trích phần di sản tương ứng công sức bỏ ra.

Trường hợp di chúc không hợp pháp

Căn cứ khoản 1 Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015 khi di  chúc không hợp pháp sẽ chia thừa kế theo pháp luật. Tức chia theo hàng thừa kế quy định tại Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015. 

Để xác định di chúc không hợp pháp cần căn cứ Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015. Cụ thể một số trường hợp di chúc không hợp pháp như:

• Người để lại di chúc trong tình trạng không minh mẫn, sáng suốt.
• Bị đe dọa, cưỡng ép, lừa dối khi lập di chúc.
• Nội dung di chúc vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội.
• Di chúc không đảm bảo hình thức luật định. 

Hỏi – Đáp về hướng giải quyết tranh chấp nhà ở theo di chúc

Dưới đây là tổng hợp của Chúng tôi về những hỏi – đáp xoay quanh về hướng giải quyết tranh chấp nhà ở theo di chúc.

“Thời điểm mở thừa kế” là gì và có ý nghĩa như thế nào trong tranh chấp thừa kế nhà ở?

Theo Điều 611 Bộ luật Dân sự 2015, thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Thời điểm này có ý nghĩa vô cùng quan trọng vì nó là căn cứ để xác định những người thừa kế còn sống có quyền hưởng di sản, xác định di sản thừa kế bao gồm những gì, và cũng là thời điểm bắt đầu tính thời hiệu khởi kiện về thừa kế.

Làm thế nào để chứng minh một người “không minh mẫn, sáng suốt” khi lập di chúc, dẫn đến di chúc không hợp pháp?

Để chứng minh người lập di chúc không minh mẫn, sáng suốt tại thời điểm lập di chúc theo quy định tại Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, các bên có thể sử dụng các chứng cứ như hồ sơ bệnh án liên quan đến các bệnh ảnh hưởng đến khả năng nhận thức (ví dụ: bệnh tâm thần, alzheimer giai đoạn nặng), kết luận giám định pháp y tâm thần (nếu có), lời khai của người làm chứng về tình trạng của người lập di chúc tại thời điểm đó (ví dụ: người chăm sóc, hàng xóm, người chứng kiến việc lập di chúc nếu có). Tòa án sẽ đánh giá toàn diện các chứng cứ này.

Di chúc miệng có giá trị pháp lý đối với di sản là nhà ở không?

Theo Điều 629 Bộ luật Dân sự 2015, di chúc miệng chỉ được công nhận trong trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản. Sau 03 tháng kể từ thời điểm người di chúc miệng còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ. Đối với di sản là nhà ở, một tài sản có giá trị lớn và yêu cầu đăng ký quyền sở hữu, việc sử dụng di chúc miệng thường rất hạn chế và dễ phát sinh tranh chấp do tính thiếu rõ ràng và khó chứng minh. Nếu các điều kiện của di chúc miệng không được đáp ứng, nó sẽ không có giá trị pháp lý để định đoạt nhà ở. 

Nếu người để lại di chúc có nhiều bản di chúc khác nhau định đoạt về căn nhà, bản nào sẽ có hiệu lực?

Trường hợp một người để lại nhiều bản di chúc, theo Điều 642 Bộ luật Dân sự 2015, nếu bản di chúc sau không có nội dung hủy bỏ hoặc làm thay đổi nội dung của bản di chúc trước thì cả hai bản đều có hiệu lực. Tuy nhiên, nếu nội dung của các bản di chúc mâu thuẫn nhau về việc định đoạt căn nhà, thì bản di chúc được lập hợp pháp sau cùng sẽ có hiệu lực pháp lý để định đoạt căn nhà đó.

Nếu nhà ở là tài sản chung của người để lại di chúc với người khác (ví dụ: vợ/chồng) thì di chúc định đoạt phần nhà đó như thế nào?

Người lập di chúc chỉ có quyền định đoạt phần tài sản của mình trong khối tài sản chung đó. Ví dụ, nếu căn nhà là tài sản chung của vợ chồng, mỗi người có 1/2 quyền sở hữu, thì người vợ/chồng chỉ có thể lập di chúc định đoạt 1/2 phần giá trị căn nhà thuộc sở hữu của mình. Phần còn lại vẫn thuộc quyền sở hữu của người kia. Di chúc định đoạt vượt quá phần sở hữu của người lập di chúc sẽ bị vô hiệu ở phần vượt quá đó.

Ai được coi là “con thành niên không có khả năng lao động” để được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc?

“Con thành niên không có khả năng lao động” là những người từ đủ 18 tuổi trở lên nhưng do tình trạng thể chất (ví dụ: bị khuyết tật nặng, mất khả năng lao động theo kết luận của Hội đồng giám định y khoa) hoặc tinh thần (ví dụ: bị bệnh tâm thần không thể nhận thức, điều khiển hành vi) mà không thể tự lao động để nuôi sống bản thân. Những người này, cùng với con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng của người để lại di sản, sẽ được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu họ không được di chúc cho hưởng hoặc cho hưởng ít hơn, theo quy định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015.

Nếu người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc, phần di sản nhà ở của họ sẽ được xử lý ra sao?

Theo Điều 613 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế là cá nhân phải là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Nếu người được chỉ định hưởng thừa kế trong di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc, họ sẽ không được hưởng di sản. Phần di sản nhà ở đó, nếu không có người thừa kế thế vị (trong trường hợp thừa kế theo pháp luật) hoặc di chúc không có quy định khác, sẽ được chia theo pháp luật cho những người thừa kế còn lại.

Thủ tục từ chối nhận di sản thừa kế nhà ở được thực hiện như thế nào và ảnh hưởng gì đến các thừa kế khác?

Theo Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Việc từ chối phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết. Văn bản từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản. Khi một người từ chối nhận di sản nhà ở, phần di sản của họ sẽ được chia cho những người thừa kế khác theo di chúc (nếu di chúc có quy định) hoặc theo pháp luật.  

Thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế nhà ở là bao lâu?

Theo Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản (bao gồm nhà ở), kể từ thời điểm mở thừa kế. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn này, di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó.

Nếu di sản nhà ở đang thế chấp ngân hàng hoặc có các nghĩa vụ tài sản khác liên quan thì giải quyết ra sao khi chia thừa kế?

Theo Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015, những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại. Nếu nhà ở đang được thế chấp, những người thừa kế sẽ phải cùng nhau thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho ngân hàng. Việc phân chia di sản sẽ tính đến nghĩa vụ này. Các bên có thể thỏa thuận về việc ai sẽ tiếp tục thực hiện nghĩa vụ trả nợ hoặc bán nhà để trả nợ rồi mới chia phần còn lại.

Dịch vụ luật sư giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc

Khi phát sinh tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc, việc tìm đến sự hỗ trợ pháp lý từ các luật sư chuyên về lĩnh vực thừa kế là một giải pháp quan trọng. Dịch vụ luật sư giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc của Luật Long Phan PMT bao gồm:

• Tư vấn pháp luật về thừa kế: Phân tích hồ sơ, đánh giá tính hợp pháp của di chúc, xác định quyền và nghĩa vụ các bên.
• Hỗ trợ thu thập, củng cố chứng cứ: Giúp thu thập tài liệu, bằng chứng cần thiết để chứng minh yêu cầu của thân chủ.
• Đại diện hòa giải, thương lượng: Đại diện hoặc cùng thân chủ tham gia đàm phán, tìm kiếm giải pháp chung với các bên liên quan.
• Soạn thảo hồ sơ khởi kiện: Chuẩn bị đơn khởi kiện và các văn bản pháp lý cần thiết để nộp Tòa án khi không thể hòa giải.
• Bảo vệ quyền lợi tại Tòa án: Tham gia tố tụng, trình bày luận cứ, tranh luận để bảo vệ tốt nhất quyền lợi cho thân chủ.
• Hỗ trợ sau bản án: Tư vấn, hướng dẫn thủ tục thi hành án và đăng ký quyền sở hữu nhà ở sau khi có phán quyết.

Kết luận

Giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc là một vấn đề phức tạp, liên quan trực tiếp đến quyền tài sản và tình cảm gia đình. Việc hiểu rõ các quy định pháp luật về thừa kế, tính hợp pháp của di chúc, quyền của những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc, cũng như trình tự thủ tục tố tụng tại Tòa án là vô cùng cần thiết.

Trên đây là nội dung tư vấn các giải quyết tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc. Trường hợp Quý khách hàng cần hỗ trợ tư vấn pháp luật thừa kế, vui lòng liên hệ Luật Long Phan PMT qua hotline 1900636387 để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời. 

Tags: Chia di sản thừa kế, giải quyết tranh chấp thừa kế, thừa kế nhà ở, thừa kế theo di chúc, Tranh chấp thừa kế nhà ở, tranh chấp thừa kế nhà ở theo di chúc, Tư vấn luật thừa kế