Giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài

Giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài phát sinh khi các bên trong tranh chấp bao gồm cá nhân hoặc tổ chức nước ngoài, hoặc khi đối tượng quyền sở hữu trí tuệ được bảo hộ ở nhiều quốc gia khác nhau. Các doanh nghiệp Việt Nam ngày càng gặp phải những tranh chấp phức tạp liên quan đến nhãn hiệu, bằng sáng chế, bản quyền với đối tác quốc tế. Bài viết hướng dẫn quy trình khởi kiện đối với tranh chấp về sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài từ thương lượng, khiếu nại hành chính đến khởi kiện tại tòa án ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Xác định yếu tố nước ngoài trong tranh chấp sở hữu trí tuệ

Việc xác định chính xác yếu tố nước ngoài trong tranh chấp sở hữu trí tuệ là bước đầu tiên để áp dụng đúng cơ sở pháp lý và thẩm quyền giải quyết. Theo khoản 2 Điều 663 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về quan hệ dân sự có yếu tố nước ngoài khi thỏa mãn một trong ba điều kiện:

• Có ít nhất một trong các bên tham gia là cá nhân, pháp nhân nước ngoài;
• Các bên tham gia đều là công dân Việt Nam, pháp nhân Việt Nam nhưng việc xác lập, thay đổi, thực hiện hoặc chấm dứt quan hệ đó xảy ra tại nước ngoài;
• Các bên tham gia đều là công dân Việt Nam, pháp nhân Việt Nam nhưng đối tượng của quan hệ dân sự đó ở nước ngoài.

Xác định pháp luật áp dụng đối với tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài được thực hiện theo Phần năm Bộ luật Dân sự 2015.

Các phương thức giải quyết tranh chấp

Các phương thức giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài được sắp xếp theo thứ tự từ đơn giản đến phức tạp nhằm tối ưu hóa thời gian và chi phí. Việc lựa chọn phương thức phù hợp phụ thuộc vào tính chất tranh chấp, mức độ nghiêm trọng của vi phạm và mối quan hệ giữa các bên. Mỗi phương thức có những ưu điểm và hạn chế riêng cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đạt hiệu quả tối đa trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Thương lượng – hòa giải

Thương lượng và hòa giải là phương thức được ưu tiên áp dụng đầu tiên do tính linh hoạt và khả năng duy trì quan hệ hợp tác giữa các bên. 

Thương lượng trực tiếp cho phép các bên trao đổi, làm rõ vấn đề và tìm kiếm giải pháp thỏa mãn chung mà không cần can thiệp của bên thứ ba. 

Hòa giải với sự tham gia của hòa giải viên chuyên nghiệp giúp tạo điều kiện đối thoại tích cực và đề xuất các phương án giải quyết sáng tạo. Phương thức này đặc biệt hiệu quả đối với các tranh chấp về cấp phép sử dụng quyền sở hữu trí tuệ, thỏa thuận chuyển giao công nghệ hoặc các tranh chấp phát sinh từ quan hệ hợp tác kinh doanh.

Phản ánh/khiếu nại yêu cầu xử lý hành vi vi phạm hành chính

Trong nhiều vụ việc, biện pháp hành chính được lựa chọn vì nhanh chóng, chi phí thấp và có tác dụng răn đe tức thì. Chủ thể quyền có thể:

• Gửi đơn đến cơ quan Quản lý thị trường để xử lý hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, bao bì hoặc gắn dấu hiệu xâm phạm.
• Thanh tra Khoa học & Công nghệ, Thanh tra Văn hóa – Thể thao – Du lịch có thẩm quyền xử lý vi phạm liên quan đến bản quyền, sở hữu công nghiệp.
• Cơ quan điều tra, Hải quan được yêu cầu kiểm tra, tạm giữ hàng hóa nhập khẩu/xuất khẩu có dấu hiệu hàng giả, hàng nhái, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.
• Cục Sở hữu trí tuệ tiếp nhận khiếu nại, yêu cầu xử lý đối với hành vi vi phạm quyền tác giả, quyền liên quan và các vấn đề bản quyền.

>>> Xem thêm: Luật sư tư vấn xử lý hành vi vi phạm sở hữu trí tuệ chuyên nghiệp

Khởi kiện tranh chấp đến cơ quan có thẩm quyền

Việc khởi kiện giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài có thể được thực hiện thông qua trọng tài thương mại hoặc tòa án. 

• Khởi kiện tại trọng tài thương mại khi các bên có thỏa thuận giải quyết tranh chấp hơp đồng sở hữu trí tuệ bằng trọng tài thương mại theo đúng quy định Điều 5, Điều 16 Luật trọng tài thương mại 2010. Khi đó một trong các bên gửi Đơn khởi kiện đến trung tâm trọng tài có thẩm quyền để khởi động cơ chế giải quyết tranh chấp này. Quy trình giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại thực hiện theo Luật Trọng tài thương mại 2010 và quy tắc tố tụng trọng tài được lựa chọn áp dụng. 

• Khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền khi các bên không có thỏa thuận trọng tài, thỏa thuận vô hiệu hoặc không thể thực hiện được. Một trong các bên nộp Đơn khởi kiện và tài liệu kèm theo đến Tòa án nhân dân khu vực nơi bị đơn cứ trú/ đặt trụ sở hoặc nơi hợp đồng được thực hiện để yêu cầu giải quyết. Thẩm quyền này được xác định theo Điều 30, 35, 39 và 40 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2025. Quy trình xử lý đơn khởi kiện và giải quyết vụ án theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. 

Lưu ý: Khi khởi kiện tranh chấp sở hữu trí tuệ theo Điều 111, 114 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, Điều 49 Luật Trọng tài thương mại 2010 và Điều 207 Luật Sở hữu trí tuệ 2008 các bên nên cân nhắc yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để đảm bảo giải quyết vụ án và thi hành án. 

>> Tham khảo: Hướng dẫn thủ tục khởi kiện khi quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm

Khuyến nghị về các hồ sơ, tài liệu chứng cứ cần chuẩn bị

Theo kinh nghiệm thực tiễn, để vụ kiện sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài được Tòa án chấp nhận và có cơ sở thắng kiện, khách hàng cần chú trọng chuẩn bị kỹ hồ sơ sau:

• Hồ sơ về quyền sở hữu trí tuệ: Nên lưu giữ và nộp đầy đủ văn bằng bảo hộ, giấy chứng nhận đăng ký, hợp đồng chuyển nhượng hoặc li-xăng. Với trường hợp quyền được chuyển giao nhiều lần, cần bổ sung tài liệu thể hiện chuỗi sở hữu rõ ràng để chứng minh tư cách khởi kiện.
• Chứng cứ hành vi vi phạm: Luật sư khuyến nghị thu thập đa dạng nguồn chứng cứ, gồm mẫu hàng vi phạm, ảnh chụp, video, nhật ký mua hàng, log hệ thống, kết quả tra cứu WHOIS (tên miền) hoặc giám định kỹ thuật. Việc thu thập phải đúng quy định tại Điều 95, 96 BLTTDS 2015 để Tòa công nhận.
• Chứng cứ thiệt hại: Khách hàng cần chuẩn bị số liệu cụ thể về doanh thu, lợi nhuận bị mất, chi phí điều tra, hoặc mức phí cấp phép tương đương. Điều quan trọng là trình bày phương pháp tính thiệt hại rõ ràng để tăng tính thuyết phục (Điều 205 Luật SHTT).
• Hợp pháp hóa lãnh sự và dịch thuật: Với hồ sơ, chứng cứ từ nước ngoài, luật sư lưu ý phải hợp pháp hóa lãnh sự và dịch sang tiếng Việt để Tòa án Việt Nam chấp nhận theo Điều 478 BLTTDS 2015.

Việc chuẩn bị kỹ lưỡng những tài liệu này không chỉ giúp hồ sơ khởi kiện đầy đủ mà còn nâng cao khả năng bảo vệ thành công quyền lợi cho khách hàng.

Dịch vụ luật sư tư vấn  giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ

Luật sư chuyên về sở hữu trí tuệ sẽ thực hiện các nhiệm vụ sau để bảo vệ quyền lợi khách hàng:

• Phân tích loại tranh chấp, khả năng bảo vệ quyền và các phương án giải quyết tối ưu.
• Soạn thảo, rà soát hồ sơ, chuẩn bị đơn khởi kiện, kiến nghị, yêu cầu giám định, cùng các tài liệu chứng minh quyền và hành vi vi phạm.
• Đại diện làm việc với cơ quan quản lý nhà nước (Cục SHTT, Thanh tra Bộ KH&CN, Quản lý thị trường) hoặc tham gia thương lượng, hòa giải với bên vi phạm.
• Tham gia tố tụng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng tại Tòa án hoặc Trọng tài.
• Hướng dẫn đăng ký quyền, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, yêu cầu bồi thường thiệt hại, hoặc phối hợp với cơ quan thực thi để xử lý hàng giả, hàng nhái.

Với sự đồng hành của luật sư, doanh nghiệp và cá nhân sẽ được bảo đảm quyền lợi tối đa, hạn chế rủi ro pháp lý và nâng cao khả năng thắng kiện trong các vụ việc phức tạp về sở hữu trí tuệ.

>>> Xem thêm:

• Tư vấn giải quyết tranh chấp hợp đồng có yếu tố nước ngoài
• Luật sư tư vấn giải quyết tranh chấp quyền sở hữu công nghiệp

Câu hỏi thường gặp về giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài

Dưới đây là tổng hợp một số câu hỏi thường gặp liên quan đến giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài.

Có thể lựa chọn Trọng tài thương mại để giải quyết tranh chấp không?

Có. Theo Điều 5 và Điều 16 Luật Trọng tài thương mại 2010, các bên được quyền thỏa thuận đưa tranh chấp sở hữu trí tuệ ra trọng tài. Thỏa thuận phải được lập thành văn bản, có thể ghi trong hợp đồng chuyển giao quyền hoặc thỏa thuận riêng. Ưu điểm của trọng tài là thủ tục nhanh, bảo mật và có tính quốc tế cao, đặc biệt phù hợp khi một bên là tổ chức nước ngoài. Tuy nhiên, phán quyết trọng tài chỉ có giá trị chung thẩm, không được kháng cáo, nên các bên cần cân nhắc kỹ trước khi lựa chọn phương thức này.

Chứng cứ nào cần thiết để chứng minh quyền sở hữu trí tuệ?

Nguyên đơn cần chuẩn bị các tài liệu: (i) Văn bằng bảo hộ, chứng nhận đăng ký quyền tác giả, nhãn hiệu, sáng chế; (ii) Hợp đồng chuyển giao quyền hoặc li-xăng nếu quyền được nhận từ chủ thể khác; (iii) Chuỗi tài liệu chứng minh quyền sở hữu liên tục trong trường hợp chuyển nhượng nhiều lần. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để chứng minh tư cách khởi kiện. Nếu chứng cứ quyền chưa đầy đủ hoặc bị tranh chấp, Tòa án có thể từ chối thụ lý vụ án.

Tranh chấp nhãn hiệu có yếu tố nước ngoài thường gặp nhất là gì?

Tranh chấp nhãn hiệu có yếu tố nước ngoài hổ biến nhất là: 

• Doanh nghiệp nước ngoài đăng ký nhãn hiệu tại Việt Nam trước, ngăn cản doanh nghiệp Việt sử dụng;
• Hàng hóa nhập khẩu giả mạo nhãn hiệu vào Việt Nam;
• Tranh chấp hợp đồng li-xăng sử dụng nhãn hiệu giữa doanh nghiệp Việt Nam và nước ngoài;
• Tranh chấp tên miền trùng hoặc gây nhầm lẫn với nhãn hiệu quốc tế. 

Những vụ việc này thường gây thiệt hại lớn và ảnh hưởng đến khả năng xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam, do vậy cần xử lý sớm và triệt để.

Có nên thuê luật sư khi giải quyết tranh chấp quốc tế?

Có. Tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài rất phức tạp, liên quan nhiều hệ thống pháp luật và thủ tục quốc tế. Luật sư có kinh nghiệm sẽ giúp khách hàng: đánh giá tính khả thi vụ kiện, chuẩn bị hồ sơ, chứng cứ hợp lệ; đại diện làm việc với cơ quan nhà nước, tham gia thương lượng, hòa giải; và bảo vệ quyền lợi tại Tòa án hoặc trọng tài. Việc có luật sư không chỉ tăng khả năng thắng kiện mà còn giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí và hạn chế rủi ro pháp lý.

Kết luận

Giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế để áp dụng đúng thẩm quyền và luật điều chỉnh. Việc lựa chọn phương thức giải quyết phù hợp ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng về hồ sơ chứng cứ và hợp pháp hóa tài liệu nước ngoài quyết định đến thành công của việc khởi kiện. Quý khách hàng cần hỗ trợ chuyên nghiệp về tranh chấp sở hữu trí tuệ có yếu tố nước ngoài, liên hệ Luật Long Phan PMT qua hotline 1900636387.

Tags: Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, Giải quyết tranh chấp, Luật sư sở hữu trí tuệ, Sở hữu trí tuệ, Tranh chấp sở hữu trí tuệ, Yếu tố nước ngoài