Chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu – Hướng xử lý

Chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu là tình huống phổ biến trong ngành xây dựng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền và hoạt động kinh doanh của nhà thầu. Các doanh nghiệp xây dựng thường phải đối mặt với nhiều khó khăn khi nợ đọng kéo dài, trong khi vẫn phải duy trì chi phí vận hành. Việc nắm vững quy định pháp luật về thanh toán trong hợp đồng xây dựng và các biện pháp xử lý khi phát sinh vi phạm sẽ giúp nhà thầu bảo vệ quyền lợi chính đáng.

Nghĩa vụ thanh toán trong hợp đồng xây dựng

Theo điểm đ khoản 1 Điều 112 Luật Xây dựng 2014 (được sửa đổi, bổ sung 2020) quy định nghĩa vụ thanh toán là trách nhiệm pháp lý của chủ đầu tư trong hợp đồng xây dựng. Điều này đòi hỏi chủ đầu tư phải thanh toán đúng hạn và đầy đủ cho nhà thầu theo thỏa thuận. Việc thực hiện nghĩa vụ thanh toán đúng hạn giúp đảm bảo tiến độ thi công và quyền lợi của các bên.

Ngoài ra, tại Điều 141 Luật Xây dựng 2014 quy định hợp đồng xây dựng phải quy định rõ về phương thức, thời hạn thanh toán và trách nhiệm của các bên. Cụ thể, hợp đồng cần nêu rõ số lần thanh toán, thời điểm thanh toán và giá trị thanh toán cho từng giai đoạn. Đối với công trình sử dụng vốn nhà nước, mức phạt vi phạm hợp đồng không được vượt quá 12% giá trị phần hợp đồng bị vi phạm.

Việc thanh toán đúng hạn không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn thể hiện uy tín và năng lực tài chính của chủ đầu tư, góp phần duy trì mối quan hệ hợp tác lâu dài với nhà thầu.

Các nguyên nhân phổ biến dẫn đến việc không thanh toán

Chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Việc xác định chính xác nguyên nhân sẽ giúp nhà thầu có phương án xử lý phù hợp và hiệu quả. Tình trạng chậm thanh toán hoặc từ chối thanh toán có thể gây thiệt hại lớn cho nhà thầu, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Khó khăn tài chính là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu. Nhiều dự án xây dựng gặp vấn đề về nguồn vốn khi thị trường bất động sản biến động hoặc dòng tiền từ các nhà đầu tư không đảm bảo như kế hoạch. Trong một số trường hợp, chủ đầu tư phải đối mặt với tình trạng mất khả năng thanh toán, thậm chí phá sản, khiến việc thanh toán cho nhà thầu trở nên bất khả thi.

Tranh chấp về chất lượng công trình hoặc phạm vi công việc thường dẫn đến việc chủ đầu tư từ chối thanh toán. Khi chủ đầu tư cho rằng công trình không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng hoặc nhà thầu thực hiện không đúng phạm vi công việc đã thỏa thuận, họ có thể giữ lại một phần hoặc toàn bộ khoản thanh toán.

Thiếu rõ ràng về lịch thanh toán trong hợp đồng cũng là nguyên nhân khiến việc thanh toán gặp khó khăn.

Hướng dẫn từng bước: Xử lý tình trạng không thanh toán

Lưu trữ và lập hồ sơ

Việc lưu trữ và lập hồ sơ đầy đủ là bước đầu tiên quan trọng khi xử lý tình trạng chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu. Hồ sơ chi tiết và đầy đủ sẽ là cơ sở pháp lý vững chắc để nhà thầu bảo vệ quyền lợi của mình trong các cuộc đàm phán hoặc tranh tụng. Các tài liệu cần được tổ chức có hệ thống và bảo quản cẩn thận để đảm bảo tính nguyên vẹn và độ tin cậy.

Nhà thầu cần lưu trữ đầy đủ các tài liệu như hợp đồng xây dựng gốc và các phụ lục, biên bản đàm phán, biên bản nghiệm thu từng phần và toàn bộ công trình, báo cáo tiến độ định kỳ, hóa đơn tài chính, và toàn bộ thư từ trao đổi với chủ đầu tư. Đặc biệt, các biên bản xác nhận khối lượng công việc hoàn thành, yêu cầu thanh toán, và các thông báo về việc chậm thanh toán cần được lưu trữ cẩn thận vì đây là những bằng chứng quan trọng chứng minh nghĩa vụ thanh toán của chủ đầu tư.

Cách thức tổ chức hồ sơ phải khoa học và dễ truy cập. Nhà thầu nên phân loại tài liệu theo từng hạng mục công việc, thời gian thực hiện hoặc theo tính chất tài liệu. Các tài liệu quan trọng cần được sao lưu bằng cả bản cứng và bản mềm. Trong trường hợp cần thiết, nhà thầu có thể cân nhắc công chứng hoặc chứng thực các tài liệu quan trọng để tăng giá trị pháp lý khi sử dụng làm bằng chứng trong quá trình giải quyết tranh chấp.

Trao đổi và đàm phán

Sau khi phát hiện tình trạng chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu, việc trao đổi và đàm phán là bước quan trọng tiếp theo để giải quyết vấn đề. Nhà thầu cần nhanh chóng gửi thông báo chính thức về việc chậm thanh toán đến chủ đầu tư, nêu rõ số tiền, thời hạn thanh toán theo hợp đồng và thời gian chậm trả. Việc gửi thông báo không chỉ là cơ sở để yêu cầu thanh toán mà còn là bằng chứng quan trọng trong trường hợp tranh chấp phát sinh.

Chiến lược đàm phán cần được chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi gặp chủ đầu tư. Nhà thầu nên xác định rõ mục tiêu đàm phán, các phương án thỏa hiệp có thể chấp nhận được và lập kế hoạch chi tiết cho các tình huống phát sinh.

Thư yêu cầu thanh toán cần được soạn thảo một cách chuyên nghiệp và đầy đủ thông tin. Trong thư nên nêu rõ cơ sở pháp lý của yêu cầu thanh toán, bao gồm các điều khoản hợp đồng liên quan đến việc thanh toán và lãi suất phạt chậm trả nếu có. Nhà thầu cũng cần đưa ra thời hạn cụ thể để chủ đầu tư phản hồi hoặc thực hiện thanh toán, đồng thời thông báo về các biện pháp pháp lý có thể thực hiện nếu yêu cầu không được đáp ứng. Tất cả các buổi đàm phán, trao đổi và thư từ cần được ghi chép và lưu trữ đầy đủ để làm bằng chứng nếu cần thiết.

Giải quyết tranh chấp thông qua hòa giải

Là phương thức giải quyết tranh chấp thương mại với sự tham gia của bên thứ ba làm trung gian hòa giải để hỗ trợ, đánh giá, thuyết phục các bên tranh chấp tư vấn, đưa ra các giải pháp phù hợp với lợi ích của các bên để giải quyết.

Khi giải quyết tranh chấp hợp đồng thương mại bằng phương thức hòa giải thì cần thực hiện theo các nguyên tắc sau:

1. Các bên tranh chấp tham gia hòa giải hoàn toàn tự nguyện và bình đẳng về quyền và nghĩa vụ.
2. Các thông tin liên quan đến vụ việc hòa giải phải được giữ bí mật, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận bằng văn bản hoặc pháp luật có quy định khác.
3. Nội dung thỏa thuận hòa giải không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội, không nhằm trốn tránh nghĩa vụ, không xâm phạm quyền của bên thứ ba.

Căn cứ pháp lý: Khoản 1 Điều 3, Điều 4 Nghị định 22/2017/NĐ-CP.

Trọng tài

Khi đàm phán không mang lại kết quả mong muốn, trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp hiệu quả trước khi nhà thầu quyết định nộp đơn khởi kiện. Phương thức này có nhiều ưu điểm như tiết kiệm thời gian, chi phí thấp hơn so với tố tụng tại tòa án, và đảm bảo tính bảo mật cho các bên. Tuy nhiên, nhược điểm là quyết định trọng tài có thể thiếu tính cưỡng chế nếu không được các bên tự nguyện thực hiện.

Quy trình hòa giải và trọng tài tại Việt Nam được quy định cụ thể trong Luật Trọng tài thương mại 2010 và các văn bản hướng dẫn. Khi phát sinh tranh chấp, nhà thầu cần xem xét điều khoản giải quyết tranh chấp trong hợp đồng để xác định phương thức và tổ chức trọng tài đã thỏa thuận. Nếu hợp đồng không quy định cụ thể, các bên có thể thỏa thuận lựa chọn tổ chức trọng tài phù hợp.

Khi lựa chọn tổ chức trọng tài, nhà thầu cần xem xét các yếu tố như uy tín, kinh nghiệm của trọng tài viên trong lĩnh vực xây dựng, và chi phí trọng tài. Quá trình trọng tài thường diễn ra nhanh chóng hơn so với tố tụng tại tòa án, và phán quyết trọng tài có hiệu lực thi hành như bản án có hiệu lực của tòa án.

Khởi kiện

Khi các biện pháp thương lượng, hòa giải và trọng tài không mang lại kết quả, nhà thầu có thể xem xét nộp đơn khởi kiện chủ đầu tư ra tòa án. Việc khởi kiện là biện pháp cuối cùng khi chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu sau nhiều nỗ lực giải quyết.

Quy trình nộp đơn kiện tại tòa án Việt Nam được quy định trong Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. Nhà thầu cần chuẩn bị đơn khởi kiện với các nội dung chính: thông tin về người khởi kiện và bị kiện, yêu cầu cụ thể của vụ kiện, các tình tiết và căn cứ pháp lý cho yêu cầu khởi kiện. Đơn khởi kiện cần kèm theo các tài liệu, chứng cứ chứng minh quyền và lợi ích hợp pháp bị vi phạm, như hợp đồng xây dựng, biên bản nghiệm thu, hóa đơn, thư từ trao đổi và các tài liệu liên quan khác.

Các yêu cầu pháp lý trong đơn khởi kiện có thể bao gồm yêu cầu chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ thanh toán, bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng, và trả lãi phạt chậm thanh toán theo quy định tại Điều 306 Luật Thương mại 2005 và Điều 357 Bộ luật Dân sự 2015.

Chi phí tố tụng bao gồm án phí (tính theo tỷ lệ trên giá trị tranh chấp), chi phí luật sư, chi phí giám định nếu cần thiết, và các chi phí khác. Thời gian giải quyết vụ án có thể kéo dài từ 4 tháng đến hơn 01 năm tùy thuộc vào tính chất phức tạp của vụ việc và tình hình giải quyết của tòa án.

Các biện pháp phòng ngừa

Nhà thầu cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa để tránh tình trạng chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu. Việc thẩm định kỹ lưỡng chủ đầu tư trước khi ký hợp đồng xây dựng là bước đầu tiên và quan trọng. Nhà thầu nên tìm hiểu thông tin về năng lực tài chính, lịch sử thanh toán và uy tín của chủ đầu tư trong các dự án trước đó.

Soạn thảo hợp đồng rõ ràng và chi tiết là biện pháp quan trọng để phòng ngừa tranh chấp thanh toán. Các điều khoản về thanh toán cần nêu rõ lịch trình thanh toán theo từng giai đoạn, điều kiện thanh toán, quy trình phê duyệt và thời hạn thanh toán sau khi nhận được yêu cầu. Hợp đồng cũng cần quy định cụ thể về lãi suất phạt chậm thanh toán và các biện pháp xử lý khi phát sinh vi phạm.

Trao đổi và cập nhật tiến độ thường xuyên giúp duy trì mối quan hệ tốt với chủ đầu tư và phát hiện sớm các vấn đề có thể ảnh hưởng đến thanh toán.

Việc sử dụng các công cụ đảm bảo thanh toán có thể giúp nhà thầu giảm thiểu rủi ro khi chủ đầu tư không thanh toán. Nhà thầu có thể yêu cầu chủ đầu tư cung cấp bảo lãnh thanh toán từ ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng uy tín. Ngoài ra, nhà thầu cũng có thể cân nhắc các giải pháp bảo hiểm như bảo hiểm tín dụng thương mại để bảo vệ mình khỏi rủi ro không được thanh toán.

Các câu hỏi thường gặp

Dưới đây là giải đáp các thắc mắc thường gặp:

Thời hạn thanh toán trong hợp đồng xây dựng được quy định như thế nào?

Thời hạn thanh toán phải được quy định rõ trong hợp đồng xây dựng. Thông thường, thanh toán được thực hiện theo tiến độ công việc hoặc theo các mốc thời gian cụ thể đã thỏa thuận.

Nếu hợp đồng không quy định rõ về thời hạn thanh toán thì sao?

Trong trường hợp hợp đồng không quy định rõ, các bên có thể thỏa thuận bổ sung hoặc áp dụng các quy định của pháp luật về thời hạn thanh toán hợp lý.

Chủ đầu tư có thể trì hoãn thanh toán nếu công trình có sai sót nhỏ không?

Chủ đầu tư chỉ được quyền giữ lại một phần thanh toán tương ứng với giá trị các sai sót cần khắc phục, không được trì hoãn toàn bộ khoản thanh toán.

Nhà thầu có quyền yêu cầu lãi phạt chậm thanh toán không?

Có, nếu hợp đồng có quy định về lãi phạt chậm thanh toán hoặc theo quy định của pháp luật về lãi suất đối với các khoản nợ quá hạn.

Chi phí hòa giải và trọng tài thường như thế nào?

Chi phí hòa giải và trọng tài phụ thuộc vào tổ chức hòa giải/trọng tài và giá trị tranh chấp. Thông thường, chi phí này thấp hơn so với tố tụng tại tòa án.

Thời gian giải quyết tranh chấp bằng hòa giải và trọng tài mất bao lâu?

Thời gian giải quyết bằng hòa giải và trọng tài thường ngắn hơn so với tố tụng tại tòa án, trung bình từ vài tuần đến vài tháng.

Nhà thầu có thể tự mình khởi kiện mà không cần luật sư không?

Nhà thầu có quyền tự mình khởi kiện, nhưng việc có luật sư tư vấn và đại diện sẽ giúp tăng khả năng thành công và giảm thiểu rủi ro pháp lý.

Những hậu quả pháp lý nào khi chủ đầu tư không thanh toán đúng hạn cho nhà thầu?

Chủ đầu tư có thể phải chịu lãi phạt chậm thanh toán, bồi thường thiệt hại cho nhà thầu, và đối mặt với nguy cơ bị khởi kiện ra tòa án.

Bảo lãnh thanh toán trong xây dựng là gì?

Bảo lãnh thanh toán là cam kết của ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng về việc thanh toán cho nhà thầu nếu chủ đầu tư không thực hiện nghĩa vụ thanh toán.

Có cần thiết lập biên bản nghiệm thu khi tiến hành thanh toán từng giai đoạn không?

Rất cần thiết, Biên bản nghiệm thu là cơ sở quan trọng để xác nhận khối lượng công việc đã hoàn thành và làm căn cứ thanh toán.

Có thể sử dụng những loại chứng cứ nào để khởi kiện chủ đầu tư?

Các loại chứng cứ bao gồm: hợp đồng xây dựng, biên bản nghiệm thu, hóa đơn, email, thư từ trao đổi, và các tài liệu liên quan khác.

Những thiệt hại nào mà nhà thầu có thể yêu cầu bồi thường?

Nhà thầu có thể yêu cầu bồi thường các thiệt hại trực tiếp (chi phí phát sinh do chậm thanh toán) và thiệt hại gián tiếp (lợi nhuận bị mất do chậm tiến độ).

Phương thức giải quyết tranh chấp nào là tối ưu nhất?

Tối ưu nhất sẽ là hoà giải, nếu không thành công thì tiến hành trọng tài, và cuối cùng thì mới là khởi kiện, bởi vì các phương pháp này, giúp cho các bên tiết kiệm được thời gian, và chi phí.

Chủ đầu tư có khả năng phá sản, thì nhà thầu có thể làm gì?

Khi chủ đầu tư có khả năng phá sản, Nhà thầu cần phải thực hiện các thủ tục để đăng ký, và yêu cầu trở thành các chủ nợ của công ty, để đảm bảo việc thu hồi được các khoản nợ còn lại.

Luật sư tư vấn phương án xử lý khi chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu

Khi chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu, dịch vụ tư vấn pháp lý chuyên nghiệp từ Luật Long Phan PMT sẽ hỗ trợ Quý khách hàng bảo vệ quyền lợi hiệu quả. Đội ngũ luật sư của chúng tôi sẽ thực hiện các công việc sau:

• Rà soát toàn bộ hồ sơ pháp lý liên quan đến hợp đồng xây dựng và quá trình thực hiện
• Đánh giá tính pháp lý của các yêu cầu thanh toán và xác định mức lãi phạt chậm trả theo quy định pháp luật
• Soạn thảo thư yêu cầu thanh toán, văn bản thông báo vi phạm hợp đồng và các văn bản pháp lý cần thiết khác
• Đại diện Quý khách hàng trong các buổi đàm phán, thương lượng với chủ đầu tư để đạt được thỏa thuận thanh toán
• Đại diện Quý khách hàng trong quá trình hòa giải, trọng tài hoặc tố tụng tại tòa án

Tình trạng chủ đầu tư không thanh toán cho nhà thầu là thách thức phức tạp đòi hỏi nhà thầu phải nắm vững quy định pháp luật và áp dụng đúng các biện pháp xử lý. Với kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp lý xây dựng và giải quyết tranh chấp hợp đồng, Luật Long Phan PMT sẽ hỗ trợ Quý khách hàng bảo vệ quyền lợi hiệu quả. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi qua hotline 1900636387 để được tư vấn chuyên sâu

Tags: Chủ đầu tư, Hợp đồng xây dựng, Luật xây dựng, Nhà thầu, Thanh toán