Bồi thường thiệt hại do thành viên Hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực

Bồi thường thiệt hại do thành viên hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực là vấn đề phức tạp mà nhiều công ty cổ phần phải đối mặt khi hội đồng quản trị hành động không minh bạch hoặc lạm quyền. Theo Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2020 thì thành viên Hội đồng quản trị phải hành động trung thực, cẩn trọng, vì lợi ích tối đa của công ty, không lạm dụng vị trí, thông tin hay tài sản để tư lợi. Nếu thành viên gây thiệt hại cho công ty thông qua các hành vi tự ý ký kết giao dịch với bên liên quan hay lạm dụng thông tin nội bộ phải chịu trách nhiệm bồi thường theo quy định pháp luật. Bài viết phân tích chi tiết quy trình xác định trách nhiệm, điều kiện bồi thường và thủ tục đòi bồi thường hiệu quả.

Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do thành viên Hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực

Căn cứ theo khoản 2 Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2020, công ty có thể yêu cầu thành viên hội đồng quản trị có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho công ty khi vi phạm nghĩa vụ trung thực: 

Hành vi vi phạm

Theo điểm b, điểm c khoản 1 Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2020, thành viên hội đồng quản trị có trách nhiệm:

• Thực hiện quyền và nghĩa vụ được giao một cách trung thực, cẩn trọng, tốt nhất nhằm bảo đảm lợi ích hợp pháp tối đa của công ty.
• Trung thành với lợi ích của công ty và cổ đông; không lạm dụng địa vị, chức vụ và sử dụng thông tin, bí quyết, cơ hội kinh doanh, tài sản khác của công ty để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích của tổ chức, cá nhân khác.
• Thông báo kịp thời, đầy đủ, chính xác cho công ty thông tin về làm chủ hoặc sở hữu phần vốn góp hoặc cổ phần; những người có liên quan của họ làm chủ, cùng sở hữu hoặc sở hữu riêng phần vốn góp hoặc cổ phần trên 10% vốn điều lệ.

Nếu thành viên hội đông quản trị không thực hiện các hành vi trên, họ được xem là có hành vi vi phạm trách nhiệm của của người quản lý công ty.

Thiệt hại thực tế phải đo lường được

Khoản 2 Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định thành viên hội đồng quản trị có các hành vi vi phạm như trên thì phải chịu trách trách nhiệm cá nhân hoặc liên đới đền bù lợi ích bị mất, trả lại lợi ích đã nhận và bồi thường toàn bộ thiệt hại cho công ty và bên thứ ba.

Luật Doanh nghiệp 2020 và các văn bản hướng dẫn thi hành không có quy định riêng về căn cứ để xác định thiệt hại trong trường hợp thành viên hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực. Tuy nhiên, áp dụng tinh thần của Luật chung là Bộ luật Dân sự 2015 tại Điều 584 và khoản 1 Điều 3 Nghị quyết 02/2022/NQ-HĐTP, thiệt hại yêu cầu bồi thường phải là thiệt hại thực tế phát sinh từ hành vi vi phạm. Thiệt hại phải được đo lường và có cơ sở để tính toán ra con số yêu cầu.

Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và thiệt hại

Mối quan hệ nhân quả phải được thiết lập rõ ràng giữa hành vi vi phạm của hội đồng quản trị và thiệt hại phát sinh. Thiệt hại phải là hệ quả trực tiếp và tất yếu của việc thành viên không thực hiện đúng nghĩa vụ trung thực, cẩn trọng theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 165 Luật doanh nghiệp 2020. Mối liên hệ này cần được chứng minh bằng các chứng cứ như biên bản họp, quyết định của hội đồng quản trị, tài liệu giao dịch và báo cáo tài chính. Nếu thiệt hại xảy ra do nhiều nguyên nhân, cần xác định rõ phần trách nhiệm của thành viên vi phạm để gây thiệt hại được tính toán chính xác và công bằng.

>>>> Xem thêm: Giải quyết tranh chấp nội bộ doanh nghiệp

Yếu tố lỗi

Trong tranh chấp quản trị công ty lỗi dựa trên suy đoán, đó là lợi thế của công ty và toà án cũng sẽ yêu cầu thành viên bị phải tự chứng minh họ đã thực hiện quyền và nghĩa vụ một cách trung thực, cẩn trọng, tốt nhất theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2020. Việc chứng minh này bao gồm việc trình bày quá trình ra quyết định, các thông tin đã cân nhắc, mục đích hành động và biện pháp đã thực hiện để bảo vệ lợi ích công ty. Nếu không chứng minh được, thành viên sẽ bị coi là có lỗi và phải chịu trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại gây thiệt hại cho công ty và các bên liên quan theo quy định pháp luật. Đồng thời, công ty cũng cần phải có trách nhiệm chứng minh vi phạm của thành viên.

Thủ tục đòi bồi thường thiệt hại do thành viên Hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực

Bồi thường thiệt hại do thành viên hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực đòi hỏi cổ đông phải tuân thủ quy trình nghiêm ngặt để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Thu thập – xác minh chứng cứ

Thu thập và xác minh chứng cứ là bước đầu tiên, bao gồm:

• Biên bản họp hội đồng quản trị 
• Báo cáo Ban kiểm soát 
• Tài liệu giao dịch liên quan
• Các chứng từ kế toán, email, báo cáo chuyên gia định giá và các tài liệu pháp lý khác có tính thuyết phục cao.

Yêu cầu nội bộ

Yêu cầu giải quyết nội bộ là bước bắt buộc trước khi khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài. Cổ đông cần gửi văn bản chính thức yêu cầu thành viên hội đồng quản trị khắc phục vi phạm và bồi thường thiệt hại. Phản hồi từ phía thành viên hội đồng quản trị phải được ghi nhận đầy đủ để làm căn cứ cho các bước tiếp theo. 

Triệu tập ĐHĐCĐ (nếu HĐQT “im lặng”)

Triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường là quyền của cổ đông hoặc nhóm cổ đông theo quy định tại khoản 2 Điều 115 Luật Doanh nghiệp 2020. Việc triệu tập họp Hội đồng cổ đông sẽ được diễn ra theo quy định tại Điều 140 Luật doanh nghiệp 2020 như sau:

• Theo khoản 2 Điều 140 Luật Doanh nghiệp 2020, trừ trường hợp Điều lệ công ty có quy định khác, Hội đồng quản trị phải triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu triệu tập họp của cổ đông hoặc nhóm cổ đông theo quy định tại khoản 2 Điều 115 Luật doanh nghiệp 2020 (hữu từ 05% tổng số cổ phần phổ thông trở lên hoặc một tỷ lệ khác nhỏ hơn theo quy định tại Điều lệ công ty). 
• Nếu Hội đồng quản trị không triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông thì trong thời hạn 30 ngày tiếp theo, Ban kiểm soát thay thế Hội đồng quản trị triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông theo quy định của Luật này. 
• Trường hợp Ban kiểm soát không triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông theo quy định tại khoản 3 Điều này thì cổ đông hoặc nhóm cổ đông theo quy định tại khoản 2 Điều 115 nói trên có quyền đại diện công ty triệu tập họp Đại hội đồng cổ đông theo quy định của Luật này để xem xét trách nhiệm của thành viên vi phạm và quyết định biện pháp xử lý phù hợp.

Khởi kiện

Đối với việc khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại do thành viên Hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực thì bên yêu cầu có thể lựa chọn Tòa án hoặc Trọng tài để giải quyết như sau:

• Đối với tòa án: căn cứ theo quy định tại Điều 30, Điều 39 Bộ luật Tố tụng dân sự  2015 và Điều 35 Bộ luật Tố tụng dân sự  2015 (được sửa đổi tại Luật sửa đổi, bổ sung bởi khoản 2 Điều 1 của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án năm 2025) thì bên yêu cầu có thể khởi kiện ra toà án khu vực nơi công ty đặt trụ sở hoặc nơi thành viên Hội đồng quản trị cư trú/làm việc đối với tranh chấp nội bộ hội đồng quản trị.
• Đối với trọng tài: nếu Điều lệ công ty theo Điều 24 Luật doanh nghiệp 2020 hoặc Nghị quyết của công ty có tồn tại thỏa thuận trọng tài giải quyết tranh chấp nội bộ hội đồng quản trị thì có thể tiến hành giải quyết theo quy định tại khoản 1 Điều 5 Luật Trọng tài thương mại 2010.

Công thức tính bồi thường thường gặp

Bồi thường thiệt hại do thành viên hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực được tính toán dựa trên các yếu tố cụ thể và có thể định lượng được dựa theo quy định tại Điều 589 Bộ luật Dân sự 2015, khoản 2 Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2020, bao gồm:

– Thiệt hại thực tế bao gồm tổn thất tài sản trực tiếp, giảm giá trị tài sản công ty và các khoản nợ phát sinh do hành vi vi phạm. Thành viên hội đồng quản trị vi phạm phải bồi thường đầy đủ cho công ty theo nguyên tắc bồi thường toàn bộ thiệt hại thực tế phát sinh. Chi phí khắc phục và giảm thiểu thiệt hại cũng thuộc phạm vi bồi thường, bao gồm chi phí pháp lý, chi phí thẩm định và các chi phí liên quan khác.

– Lợi tức bị mất do cơ hội kinh doanh bị bỏ lỡ hoặc quyết định sai lầm của hội đồng quản trị cần được tính toán dựa trên các báo cáo tài chính và dự báo kinh doanh hợp lý.

– Ngoài ra, mọi khoản thu nhập, lợi ích mà thành viên hội đồng quản trị thu được do hành vi vi phạm nghĩa vụ trung thực phải được hoàn trả cho công ty theo quy định tại khoản 2 Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2020, thành viên vi phạm phải trả lại lợi ích đã nhận và bồi thường toàn bộ thiệt hại cho công ty và bên thứ ba. Điều này bao gồm cả lợi nhuận từ giao dịch với bên liên quan, hoa hồng, thưởng và các khoản thu khác có nguồn gốc từ việc lạm dụng vị trí. Việc tính toán bồi thường có thể cần đến chuyên gia định giá độc lập để đảm bảo tính chính xác và khách quan. 

Dịch vụ luật sư tư vấn và giải quyết tranh chấp nội bộ doanh nghiệp

Luật Long Phan PMT cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên sâu về bồi thường thiệt hại do thành viên hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực. Đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực quản trị doanh nghiệp và tranh chấp thương mại, am hiểu sâu sắc về quy định pháp luật và thực tiễn xử lý các vụ việc phức tạp. Quý khách hàng được hỗ trợ toàn diện từ giai đoạn phát hiện vi phạm, thu thập chứng cứ đến hoàn tất thủ tục đòi bồi thường và thi hành quyết định.

Các nhiệm vụ luật sư thực hiện cho khách hàng:

• Tư vấn về điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường theo pháp luật
• Lập văn bản yêu cầu giải quyết nội bộ và ghi nhận phản hồi
• Soạn thảo đơn khởi kiện ra tòa án hoặc đơn yêu cầu trọng tài
• Đại diện thương lượng với thành viên vi phạm để giải quyết hòa giải
• Tham gia tố tụng tại tòa án hoặc trọng tài bảo vệ quyền lợi khách hàng
• Tư vấn hoàn thiện hệ thống quản trị nội bộ để phòng ngừa vi phạm

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về bồi thường thiệt hại do thành viên hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực

Dưới đây là các câu hỏi thường gặp liên quan đến việc bồi thường thiệt hại do thành viên hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực:

Cổ đông hoặc nhóm cổ đông cần nắm giữ bao nhiêu phần trăm tổng số cổ phần phổ thông để có quyền triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường khi Ban kiểm soát không phản hồi?

Theo Khoản 2 Điều 115 Luật Doanh nghiệp 2020, một cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu từ 05% tổng số cổ phần phổ thông trở lên hoặc một tỷ lệ khác nhỏ hơn theo quy định tại Điều lệ công ty mới có quyền triệu tập Đại hội đồng cổ đông bất thường.

Thời hạn để Hội đồng quản trị hoặc Ban kiểm soát triệu tập Đại hội đồng cổ đông?

Luật Doanh nghiệp 2020 không quy định cụ thể thời hạn phản hồi cho yêu cầu giải quyết nội bộ. Tuy nhiên, theo Điều 140 Luật Doanh nghiệp 2020, nếu cổ đông hoặc nhóm cổ đông có quyền yêu cầu triệu tập Đại hội đồng cổ đông và gửi yêu cầu hợp lệ, Hội đồng quản trị phải triệu tập họp trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu. Nếu HĐQT không thực hiện, Ban kiểm soát có thêm 30 ngày. 

Phần “lợi ích đã nhận” mà thành viên HĐQT phải hoàn trả cho công ty có bao gồm cả thu nhập phát sinh từ việc đầu tư số tiền trục lợi không?

Có. “Lợi ích đã nhận” phải hoàn trả cho công ty theo Khoản 2 Điều 165 Luật Doanh nghiệp 2020 bao gồm không chỉ khoản lợi trực tiếp mà thành viên HĐQT thu được từ hành vi vi phạm mà còn cả các khoản lợi tức, thu nhập phát sinh từ việc sử dụng hoặc đầu tư khoản lợi đó, nhằm đảm bảo công ty được khôi phục về tình trạng ban đầu trước khi xảy ra vi phạm.

Kết luận

Bồi thường thiệt hại do thành viên hội đồng quản trị vi phạm nghĩa vụ trung thực đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về quy định pháp luật và kỹ năng xử lý tranh chấp chuyên nghiệp. Việc hội đồng quản trị gây thiệt hại cho công ty thông qua các hành vi vi phạm nghĩa vụ trung thực cần được xử lý kịp thời và đúng quy trình. Luật Long Phan PMT sẵn sàng hỗ trợ Quý khách hàng với dịch vụ tư vấn và đại diện tố tụng chuyên nghiệp. Liên hệ hotline 1900636387 để được tư vấn miễn phí về quyền lợi cổ đông và trách nhiệm bồi thường của thành viên quản trị.

>> Xem thêm một số bài viết liên quan đến yêu cầu Hội đồng quản trị bồi thường:

• Yêu cầu bồi thường do Nghị quyết của Hội đồng quản trị gây ra
• Tư vấn kiện Hội đồng quản trị bán tài sản vượt quá tỷ lệ cho phép
• Căn cứ yêu cầu hủy nghị quyết của Hội đồng quản trị

Tags: Bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ của người quản lý, quản trị công ty, trách nhiệm của HĐQT, Tranh chấp nội bộ doanh nghiệp