Tư vấn soạn thảo điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm 

Tư vấn soạn thảo điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm là dịch vụ pháp lý chuyên sâu giúp doanh nghiệp bảo vệ quyền lợi trong quan hệ hợp đồng. Việc xây dựng điều khoản miễn trừ trách nhiệm và điều khoản giới hạn trách nhiệm đúng quy định pháp luật giúp giảm thiểu rủi ro tài chính khi phát sinh tranh chấp. Bài viết của Luật Long Phan PMT sẽ phân tích chi tiết cấu trúc, các lưu ý pháp lý và khuyến nghị thực tiễn khi soạn thảo điều khoản này.

Checklist về cấu trúc điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm

Một điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm được soạn thảo chuyên nghiệp phải có cấu trúc rõ ràng, bao quát các tình huống pháp lý có thể xảy ra. Cấu trúc này không chỉ phân định trách nhiệm mà còn là cơ sở pháp lý để các bên bảo vệ quyền lợi khi có tranh chấp. Việc xây dựng một điều khoản chặt chẽ cần dự liệu ba nội dung cốt lõi: các trường hợp được miễn trách nhiệm, phạm vi trách nhiệm được giới hạn cụ thể, và các ngoại lệ mà tại đó việc miễn trừ không được áp dụng.

Trường hợp miễn trách nhiệm

Điều khoản miễn trừ trách nhiệm cần quy định rõ các trường hợp bên vi phạm được miễn trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Theo Điều 294 Luật Thương mại 2005, bên vi phạm hợp đồng được miễn trách nhiệm khi xảy ra trường hợp miễn trách nhiệm mà các bên đã thỏa thuận, khi xảy ra sự kiện bất khả kháng, lỗi hoàn toàn do bên kia, hoặc do thực hiện quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Việc soạn thảo điều khoản miễn trừ trách nhiệm phải tuân thủ nguyên tắc không được trái với các quy định cưỡng chế của pháp luật.

Tương tự, bên có nghĩa vụ không phải chịu trách nhiệm dân sự nếu không thực hiện đúng nghĩa vụ do sự kiện bất khả kháng. Theo khoản 2 Điều 351 Bộ luật Dân sự 2015, trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện đúng nghĩa vụ do sự kiện bất khả kháng thì không phải chịu trách nhiệm dân sự. Khi soạn thảo, cần định nghĩa rõ “sự kiện bất khả kháng” (thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh, lệnh cấm của chính phủ) để tránh tranh cãi. 

Điều khoản miễn trừ trách nhiệm cũng có thể quy định miễn trách khi vi phạm hoàn toàn do lỗi của bên kia hoặc do bên thứ ba không liên quan. Theo quy định tại khoản 3 Điều 351 Bộ luật Dân sự 2015, bên có nghĩa vụ không phải chịu trách nhiệm dân sự nếu chứng minh được nghĩa vụ không thực hiện được là hoàn toàn do lỗi của bên có quyền. Việc chứng minh trách nhiệm thuộc về bên yêu cầu miễn trừ trách nhiệm.

Phạm vi trách nhiệm được giới hạn

Đây là nội dung then chốt trong một điều khoản giới hạn trách nhiệm, giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro tài chính. Việc giới hạn cần được xác định trên các phương diện: loại thiệt hại và mức bồi thường. Về loại thiệt hại, hợp đồng nên quy định rõ chỉ bồi thường thiệt hại trực tiếp, thực tế và loại trừ các thiệt hại gián tiếp như mất lợi nhuận, tổn thất về uy tín, hay các chi phí cơ hội. Điều 361 Bộ luật Dân sự 2015 định nghĩa thiệt hại vật chất bao gồm tổn thất về tài sản, chi phí hợp lý để ngăn chặn, khắc phục thiệt hại và thu nhập thực tế bị mất. Do đó, việc loại trừ các khoản khác phải được ghi nhận minh thị. 

Về mức bồi thường, các bên có thể thỏa thuận một mức tối đa, ví dụ không vượt quá một tỷ lệ phần trăm giá trị hợp đồng hoặc 100% số tiền thực tế đã thanh toán. Ngoài ra, giới hạn về thời hiệu khởi kiện nội bộ (ví dụ: mọi yêu cầu bồi thường phải được gửi trong vòng 12 tháng kể từ ngày phát sinh sự kiện) cũng là một cơ chế giới hạn trách nhiệm hiệu quả.

Ngoại lệ của miễn trừ/giới hạn trách nhiệm

Để đảm bảo điều khoản có hiệu lực và công bằng, cần quy định các trường hợp ngoại lệ không áp dụng miễn trừ – những trường hợp vẫn phải chịu trách nhiệm đầy đủ. Pháp luật không cho phép miễn trừ trách nhiệm đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng. Hành vi gian lận, cố ý vi phạm nghĩa vụ hợp đồng không được áp dụng điều khoản miễn trừ trách nhiệm. 

Tương tự, vi phạm các nghĩa vụ nền tảng như bảo mật thông tin hoặc quyền sở hữu trí tuệ thường được loại ra khỏi phạm vi giới hạn trách nhiệm do tính chất nghiêm trọng của chúng. Đặc biệt, pháp luật Việt Nam nghiêm cấm việc miễn trừ trách nhiệm đối với thiệt hại về tính mạng, sức khỏe con người. Việc quy định rõ các ngoại lệ này không chỉ giúp điều khoản tuân thủ pháp luật mà còn tăng tính thuyết phục khi đàm phán hợp đồng.

>>> Xem thêm: Các điều khoản cần lưu ý trong hợp đồng mua bán hàng hóa

Các lưu ý về luật áp dụng đối với điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm

Hiệu lực của điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm phụ thuộc trực tiếp vào hệ thống pháp luật điều chỉnh giao dịch đó. Mỗi lĩnh vực pháp luật tại Việt Nam, từ dân sự, thương mại đến bảo vệ người tiêu dùng, đều có những quy định riêng về giới hạn của thỏa thuận. 

Về quan hệ pháp luật dân sự chung

Bộ luật Dân sự 2015 đặt ra nền tảng cho các thỏa thuận về trách nhiệm. Điều 419 Bộ luật Dân sự 2015 quy định khoản bồi thường ngoài tài sản bị mất, hư hỏng còn có thể bao gồm cả “lợi ích lẽ ra được hưởng” và “chi phí phát sinh” do không hoàn thành nghĩa vụ. Nếu các bên muốn loại trừ khoản bồi thường này, hợp đồng phải có một điều khoản giới hạn trách nhiệm quy định một cách rõ ràng và tường minh. 

Nếu không có thỏa thuận loại trừ, bên bị vi phạm có quyền yêu cầu bồi thường cả phần lợi ích đáng lẽ họ được hưởng. Do đó, sự im lặng trong hợp đồng sẽ được hiểu theo hướng bất lợi cho bên vi phạm. Việc soạn thảo cẩn trọng để loại bỏ các khoản bồi thường gián tiếp là một kỹ thuật pháp lý cần thiết để quản trị rủi ro.

Về quan hệ pháp luật thương mại

Luật Thương mại 2005 cung cấp một khung pháp lý tương đối linh hoạt cho các thỏa thuận giữa thương nhân. Các bên được phép thỏa thuận về việc giới hạn loại thiệt hại và mức bồi thường. Theo Điều 301 Luật Thương mại 2005, mức phạt vi phạm do các bên thỏa thuận không được vượt quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ giữa “bồi thường thiệt hại” và “phạt vi phạm”. Phạt vi phạm là một chế tài độc lập với bồi thường thiệt hại. Một điều khoản giới hạn trách nhiệm chỉ điều chỉnh vấn đề bồi thường, không ảnh hưởng đến mức phạt đã thỏa thuận. 

Bên bị vi phạm có nghĩa vụ hạn chế tổn thất theo Điều 305 Luật thương mại 2005. Điều này có nghĩa là bên bị thiệt hại phải áp dụng các biện pháp hợp lý để giảm thiểu thiệt hại. Tư vấn soạn thảo điều khoản giới hạn trách nhiệm cần lưu ý nguyên tắc này để tránh bên vi phạm lợi dụng yêu cầu giảm bồi thường không hợp lý.

>>> Xem thêm: Trường hợp miễn trách nhiệm đối với hành vi vi phạm hợp đồng thương mại

Lưu ý về các giao dịch được điều chỉnh theo luật bảo vệ người tiêu dùng

Khi tư vấn soạn thảo điều khoản miễn trừ trách nhiệm trong hợp đồng với người tiêu dùng, cần tuân thủ nghiêm ngặt Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023. Cụ thể, Điều 25 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 liệt kê hàng loạt các điều khoản bị cấm trong hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, hợp đồng theo mẫu. Trong đó, trực tiếp cấm “hạn chế, loại trừ trách nhiệm được pháp luật quy định của tổ chức, cá nhân kinh doanh đối với người tiêu dùng”. Điều này có nghĩa là bất kỳ điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm nào đi ngược lại quy định bắt buộc của pháp luật (ví dụ: loại trừ quyền khiếu nại, khởi kiện của người tiêu dùng) đều sẽ bị vô hiệu.

Hơn nữa, trường hợp điều khoản có nhiều cách hiểu khác nhau, nguyên tắc giải thích hợp đồng luôn theo hướng có lợi cho người tiêu dùng. Do đó, khi soạn thảo hợp đồng cho các giao dịch trực tiếp từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng, điều khoản giới hạn trách nhiệm phải được viết cực kỳ cẩn trọng, minh bạch và không được rơi vào các trường hợp bị cấm.

Các khuyến nghị của luật sư khi soạn thảo điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm

Việc soạn thảo một điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm đòi hỏi tư duy chiến lược để cân bằng giữa việc bảo vệ khách hàng và đảm bảo tính hiệu lực của điều khoản. Một điều khoản quá rộng có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu, trong khi một điều khoản quá hẹp lại không đủ để bảo vệ doanh nghiệp. Các khuyến nghị dưới đây được đúc kết từ kinh nghiệm tư vấn và giải quyết tranh chấp thực tiễn.

Một trong những sai lầm phổ biến là sử dụng ngôn ngữ mang tính tuyệt đối. Các câu như “bên A sẽ không chịu bất kỳ trách nhiệm nào vì bất kỳ lý do gì” thường bị coi là không hợp lý và có nguy cơ bị vô hiệu hóa toàn bộ. Thay vào đó, một điều khoản giới hạn trách nhiệm nên được soạn thảo một cách cụ thể, liệt kê các loại trách nhiệm được giới hạn và các tình huống áp dụng. Cách tiếp cận này thể hiện sự thiện chí và làm cho điều khoản có khả năng được thực thi cao hơn. Sự rõ ràng và hợp lý là chìa khóa để một điều khoản đứng vững trước các thách thức pháp lý. Việc sử dụng các thuật ngữ pháp lý chính xác, tránh sự mơ hồ sẽ giúp ngăn ngừa các cách hiểu bất lợi khi có tranh chấp phát sinh.

Cần lưu ý đến nghĩa vụ hạn chế tổn thất của bên bị vi phạm. Đây là một nguyên tắc được công nhận rộng rãi trong pháp luật hợp đồng. Bên yêu cầu bồi thường phải chứng minh rằng họ đã áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn hoặc giảm thiểu thiệt hại sau khi vi phạm xảy ra. Nếu họ không làm vậy, bên vi phạm có quyền yêu cầu giảm trừ phần thiệt hại tương ứng với phần mà lẽ ra đã có thể hạn chế được. Khi soạn thảo, có thể viện dẫn lại nghĩa vụ này trong hợp đồng để nhấn mạnh và làm rõ trách nhiệm của các bên, tạo ra một cơ chế phòng vệ bổ sung cho thân chủ.

Mọi thỏa thuận miễn trừ hay giới hạn trách nhiệm không được vi phạm các điều cấm của luật. Ví dụ điển hình là các quy định tại Điều 25 Luật Bảo vệ người tiêu dùng 2023. Soạn thảo một điều khoản đi ngược lại các quy định này không những không có giá trị pháp lý mà còn có thể làm ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp. 

Một luật sư kinh nghiệm sẽ rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo điều khoản không chỉ chặt chẽ về mặt câu chữ mà còn hoàn toàn hợp pháp, minh bạch và có thể bảo vệ quyền lợi của khách hàng một cách hiệu quả nhất.

Dịch vụ luật sư tư vấn và soạn thảo điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm

Luật Long Phan PMT cung cấp dịch vụ pháp lý chuyên nghiệp trong lĩnh vực tư vấn và soạn thảo hợp đồng, đặc biệt là các điều khoản phức tạp như điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm. Dịch vụ của chúng tôi bao gồm:

• Phân tích rủi ro pháp lý và xác định phạm vi cần thiết cho điều khoản miễn trừ và giới hạn trách nhiệm
• Soạn thảo điều khoản miễn trừ trách nhiệm phù hợp với đặc thù ngành nghề và quy định pháp luật hiện hành
• Tư vấn cấu trúc điều khoản giới hạn trách nhiệm bao gồm trường hợp áp dụng, phạm vi giới hạn và ngoại lệ 
• Kiểm tra tính hợp pháp của điều khoản theo Bộ luật Dân sự, Luật Thương mại và các quy định chuyên ngành.
• Tư vấn về nghĩa vụ hạn chế tổn thất và các nguyên tắc pháp lý liên quan đến bồi thường thiệt hại
• Rà soát và điều chỉnh điều khoản theo quy định pháp luật mới để đảm bảo hiệu lực pháp lý
• Hỗ trợ đàm phán và giải thích điều khoản với đối tác để đạt được sự thống nhất

>>> Xem thêm: Luật sư tư vấn điều khoản chuyển rủi ro hàng hóa cho thuê

Các câu hỏi thường gặp (FAQ)

Dưới đây là các câu hỏi thường gặp về điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm, giúp Quý khách hàng nắm rõ hơn để soạn thảo đúng theo quy định.

Phân biệt cơ bản giữa điều khoản miễn trừ trách nhiệm và điều khoản giới hạn trách nhiệm?

Điều khoản miễn trừ trách nhiệm nhằm mục đích loại bỏ hoàn toàn nghĩa vụ bồi thường đối với một số loại vi phạm hoặc sự kiện cụ thể. Ngược lại, điều khoản giới hạn trách nhiệm thừa nhận trách nhiệm bồi thường nhưng đặt ra một ngưỡng tối đa về số tiền hoặc loại trừ một số dạng thiệt hại nhất định (ví dụ: chỉ bồi thường thiệt hại trực tiếp).

Tại sao không nên sử dụng các cụm từ miễn trừ tuyệt đối như “miễn trừ trong mọi trường hợp”?

Các thỏa thuận mang tính tuyệt đối như vậy có nguy cơ bị Tòa án hoặc Trọng tài xác định là vô hiệu do vi phạm nguyên tắc thiện chí, trung thực, gây mất cân bằng nghiêm trọng về quyền và nghĩa vụ của các bên. Một điều khoản cụ thể, hợp lý sẽ có khả năng được thực thi cao hơn.

Khi xảy ra sự kiện bất khả kháng, doanh nghiệp cần làm gì để được áp dụng miễn trừ trách nhiệm?

Bên gặp phải sự kiện bất khả kháng phải ngay lập tức thông báo bằng văn bản cho bên còn lại về sự kiện đó và các hậu quả có thể xảy ra. Việc không thông báo kịp thời có thể làm mất quyền được miễn trừ trách nhiệm đối với những thiệt hại lẽ ra đã có thể ngăn chặn được nếu có thông báo (Điều 295 Luật Thương mại 2005).

Kết luận

Việc soạn thảo điều khoản miễn trừ/giới hạn trách nhiệm là một quy trình pháp lý phức tạp, đòi hỏi kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm thực tiễn để tránh rủi ro vô hiệu. Một điều khoản được xây dựng không chính xác có thể gây ra những thiệt hại tài chính đáng kể và tranh chấp kéo dài. Để đảm bảo quyền lợi và phòng ngừa rủi ro pháp lý một cách hiệu quả, Quý khách hàng vui lòng liên hệ với Luật Long Phan PMT qua hotline 1900.63.63.87 để nhận được dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp.

Tags: Bồi thường thiệt hại, Điều khoản giới hạn trách nhiệm, Điều khoản miễn trừ trách nhiệm, Nghĩa vụ hạn chế tổn thất, Soạn thảo hợp đồng, Vi phạm hợp đồng