Trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính 2025

Trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính là một quy trình pháp lý được quy định chặt chẽ bởi pháp luật tố tụng, bảo đảm việc giải quyết các khiếu kiện đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính được công bằng, khách quan. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các thủ tục tại phiên tòa là cơ sở để Hội đồng xét xử ra một bản án hoặc quyết định có căn cứ và đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự. Bài viết sau đây của Luật Long Phan PMT sẽ phân tích chi tiết từng giai đoạn trong trình tự xét xử này.

Khai mạc phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính

Việc khai mạc phiên tòa là giai đoạn đầu tiên trong trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính, diễn ra theo quy trình nghiêm ngặt được qui định chi tiết tại Điều 169 Luật Tố tụng hành chính 2015. Chủ tọa phiên tòa thực hiện việc khai mạc phiên tòa và công bố quyết định đưa vụ án ra xét xử theo thẩm quyền được giao. Thư ký tòa án có trách nhiệm báo cáo với Hội đồng xét xử về tình trạng có mặt, vắng mặt của những người được triệu tập cùng với lý do vắng mặt cụ thể.

Trong giai đoạn khai mạc, chủ tọa phiên tòa tiến hành kiểm tra việc tuân thủ các quy định tố tụng hành chính. Việc xác minh danh tính của các đương sự, người tham gia tố tụng khác được thực hiện một cách tỉ mỉ. Chủ tọa công bố thành phần Hội đồng xét xử, thông báo quyền yêu cầu thay đổi thành viên Hội đồng xét xử nếu có căn cứ cho rằng họ có thể không khách quan trong việc giải quyết vụ án.

Các đương sự được giải thích về quyền và nghĩa vụ của mình trong phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án hành chính. Chủ tọa phiên tòa thông báo các quyền cơ bản bao gồm quyền được bào chữa, quyền trình bày ý kiến, quyền đưa ra tài liệu chứng cứ mới. Người tham gia phiên tòa được hướng dẫn về trình tự thủ tục để đảm bảo phiên tòa diễn ra theo đúng quy định pháp luật tố tụng hành chính.

Thủ tục xét hỏi tại phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính

Thủ tục xét hỏi trong trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính có vai trò quan trọng trong việc làm rõ sự thật khách quan của vụ việc. Nguyên tắc hỏi tại phiên tòa hành chính được quy định tại Điều 178, 179, 180, 181, và Điều 185 Luật Tố tụng hành chính 2015 theo thứ tự như sau:

• Hỏi người khởi kiện
• Hỏi người bị kiện
• Hỏi người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan
• Hỏi người làm chứng
• Hỏi người giám định

Trình tự xét hỏi phải đảm bảo tính khách quan, toàn diện và tạo điều kiện cho các bên trình bày đầy đủ quan điểm của mình. Người khởi kiện hoặc đại diện của họ trình bày yêu cầu khởi kiện, căn cứ pháp lý và các chứng cứ chứng minh cho yêu cầu khởi kiện. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ban hành quyết định hành chính bị khởi kiện hoặc đại diện của họ trình bày về căn cứ ban hành quyết định hành chính, các chứng cứ chứng minh tính hợp pháp của quyết định. Những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án trình bày ý kiến và cung cấp thông tin liên quan đến vụ việc được giải quyết.

Hội đồng xét xử đặt câu hỏi cho các bên tham gia tố tụng để làm rõ những vấn đề còn mơ hồ hoặc mâu thuẫn trong vụ án. Kiểm sát viên thực hiện quyền yêu cầu làm rõ những vấn đề liên quan đến việc tuân thủ pháp luật trong quá trình giải quyết vụ án. Việc thẩm tra chứng cứ được thực hiện công khai tại phiên tòa, bao gồm việc công bố nội dung các tài liệu, chứng cứ và lấy ý kiến của các bên về tính xác thực, phù hợp của chúng. Các bên tham gia tố tụng có quyền đưa ra chứng cứ mới nếu được Hội đồng xét xử chấp nhận và cho phép thẩm tra tại phiên tòa.

>>> Xem thêm: Nguyên tắc và thủ tục hỏi tại phiên tòa xét xử vụ án hành chính

Phần tranh luận trong phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính

Khi nhận thấy các tình tiết của vụ án đã được xem xét đầy đủ thì Chủ toạ phiên toà hỏi Kiểm sát viên, đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự và những người tham gia tố tụng khác có yêu cầu hỏi không; trường hợp có người yêu cầu và xét thấy yêu cầu đó là có căn cứ thì Chủ toạ phiên toà quyết định tiếp tục việc hỏi; còn nếu không thì Hội đồng xét xử kết thúc việc hỏi và chuyển sang phần tranh luận tại phiên toà.

Trình tự phát biểu khi tranh luận được thực hiện tại Điều 188 Luật Tố tụng hành chính 2015 như sau:

• Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện phát biểu. Người khởi kiện có quyền bổ sung ý kiến;
• Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị kiện phát biểu. Người bị kiện có quyền bổ sung ý kiến;
• Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phát biểu. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có quyền bổ sung ý kiến.
• Trường hợp đương sự, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự vắng mặt tại phiên toà nhưng có gửi văn bản bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự thì Hội đồng xét xử phải công bố văn bản này tại phiên toà. 
• Trường hợp đương sự không có người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình thì họ tự mình phát biểu khi tranh luận.

Khi phát biểu về đánh giá chứng cứ, đề xuất quan điểm của mình về việc giải quyết vụ án, người tham gia tranh luận phải căn cứ vào tài liệu, chứng cứ đã thu thập được và đã được xem xét, kiểm tra tại phiên toà cũng như kết quả việc hỏi tại phiên toà. Người tham gia tranh luận có quyền đáp lại ý kiến của người khác. Chủ toạ phiên toà không được hạn chế thời gian tranh luận, tạo điều kiện cho những người tham gia tranh luận trình bày hết ý kiến, nhưng có quyền cắt những ý kiến không có liên quan đến vụ án.

Hội đồng xét xử lắng nghe, ghi nhận đầy đủ ý kiến của tất cả các bên tham gia tranh luận tại phiên tòa. Việc đánh giá khách quan, toàn diện các quan điểm khác nhau để đưa ra kết luận về sự thật của vụ án được thực hiện cẩn thận. Phần tranh luận kết thúc khi tất cả các bên đã trình bày xong quan điểm và không có ý kiến bổ sung nào khác.

Nghị án và tuyên án trong trình tự xét xử phiên toà sơ thẩm vụ án hành chính

Việc nghị án trong trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính được Hội đồng xét xử thực hiện kín theo quy định tại Điều 191 Luật Tố tụng hành chính 2015. Hội đồng xét xử tiến hành thảo luận, đánh giá toàn diện các tài liệu chứng cứ, lời khai của các bên để đưa ra quyết định cuối cùng. Việc áp dụng đúng quy định pháp luật tố tụng hành chính và pháp luật hành chính có liên quan được thực hiện nghiêm túc.

Bản án sơ thẩm được soạn thảo với nội dung chi tiết được qui định tại Khoản 2 Điều 194 Luật tố tụng hành chính 2015 về việc giải quyết vụ án hành chính. Việc xác định quyết định hành chính, hành vi hành chính có vi phạm pháp luật hay không được làm rõ cụ thể. Hội đồng xét xử đưa ra quyết định về việc hủy bỏ, sửa đổi quyết định hành chính hoặc bác bỏ yêu cầu khởi kiện tùy theo từng trường hợp cụ thể.

Việc tuyên án căn cứ tại Điều 195 Luật Tố tụng hành chính 2015 được thực hiện công khai tại phiên tòa với sự có mặt của các đương sự và người tham gia tố tụng. Chủ tọa phiên tòa đọc toàn bộ nội dung bản án, giải thích các quyết định của Hội đồng xét xử. Các đương sự được thông báo về quyền kháng cáo bản án sơ thẩm nếu không đồng ý với quyết định của tòa án cấp sơ thẩm.

Quyền kháng cáo của đương sự khi không đồng ý với bản án hành chính sơ thẩm

Quyền kháng cáo bản án hành chính sơ thẩm là quyền cơ bản của các đương sự được pháp luật bảo đảm. Theo quy định tại Điều 206 Luật Tố tụng hành chính 2015 các đương sự có quyền kháng cáo bản án sơ thẩm trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày tòa án tuyên án hoặc trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được bản án. Đơn kháng cáo phải được gửi đến tòa án đã xét xử sơ thẩm để chuyển lên tòa án cấp phúc thẩm có thẩm quyền.

Nội dung đơn kháng cáo phải nêu rõ những phần của bản án mà đương sự không đồng ý và yêu cầu cụ thể đối với tòa án cấp phúc thẩm. Việc đưa ra các căn cứ pháp lý, tài liệu chứng cứ bổ sung để chứng minh quan điểm của mình được khuyến khích. Đương sự có thể yêu cầu hủy bỏ toàn bộ hoặc một phần bản án sơ thẩm, yêu cầu xét xử lại vụ án hoặc sửa đổi bản án theo hướng có lợi cho mình.

>>> Xem thêm: Trình tự mở phiên tòa phúc thẩm vụ án hành chính

Dịch vụ luật sư tham gia phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính

Dịch vụ luật sư tham gia xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Luật sư có chuyên môn cao về pháp luật tố tụng hành chính và pháp luật hành chính sẽ hỗ trợ khách hàng xây dựng chiến lược tố tụng hiệu quả. Việc phân tích hồ sơ vụ việc, đánh giá tính hợp pháp của quyết định hành chính được thực hiện chuyên nghiệp.

• Nghiên cứu, phân tích hồ sơ vụ việc và đánh giá tính khả thi của việc khởi kiện
• Soạn thảo đơn khởi kiện vụ án hành chính và các tài liệu pháp lý cần thiết
• Thu thập, hệ thống hóa tài liệu chứng cứ chứng minh quyết định hành chính vi phạm pháp luật
• Đại diện cho khách hàng tham gia các phiên tòa xét xử sơ thẩm
• Trình bày luận cứ pháp lý, bào chữa cho quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng
• Tư vấn về quyền kháng cáo và hỗ trợ soạn thảo đơn kháng cáo nếu cần thiết
• Theo dõi quá trình thi hành bản án và hỗ trợ khách hàng thực hiện các quyền được tòa án công nhận

>>> Xem thêm: Thủ tục nhờ luật sư bảo vệ quyền lợi trong vụ án hành chính

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính

Dưới đây Chúng tôi đã tổng hợp các câu hỏi thường gặp và giải đáp về trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính.

Thời gian mở phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính là bao lâu?

Căn cứ tại Điều 149 Luật Tố tụng hành chính 2015, trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa; trường hợp có lý do chính đáng thì thời hạn mở phiên tòa có thể kéo dài nhưng không quá 30 ngày.

>>> Xem thêm: Thời gian đưa vụ án hành chính ra xét xử là bao lâu?

Có thể vắng mặt tại phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính không?

Người khởi kiện có thể vắng mặt tại phiên tòa nhưng phải có đơn xin vắng mặt với lý do chính đáng theo quy định tại khoản 1 Điều 157 Luật Tố tụng hành chính 2015. Nếu vắng mặt không có lý do chính đáng sau 02 lần triệu tập, tòa án có quyền đình chỉ giải quyết vụ án. Cơ quan, tổ chức có thẩm quyền bắt buộc phải có mặt hoặc cử đại diện tham gia phiên tòa.

Tài liệu chứng cứ nào được chấp nhận trong phiên tòa?

Tài liệu chứng cứ hợp pháp theo Điều 81 Luật tố tụng hành chính 2015 bao gồm văn bản, đồ vật, kết quả giám định, lời khai của người có liên quan được thu thập theo đúng trình tự pháp luật. Chứng cứ phải có tính chân thực, khách quan và có mối liên hệ với nội dung vụ án. Tòa án có quyền từ chối các chứng cứ thu thập trái pháp luật.

Thời điểm bản án sơ thẩm có hiệu lực pháp luật?

Bản án sơ thẩm có hiệu lực pháp luật khi hết thời hạn kháng cáo (15 ngày) mà không có đương sự nào kháng cáo tại Điều 206 Luật Tố tụng hành chính 2015. Nếu có kháng cáo, bản án chỉ có hiệu lực sau khi tòa án cấp phúc thẩm giải quyết xong đơn kháng cáo. Trong trường hợp đặc biệt, bản án có thể được thi hành ngay cả khi chưa có hiệu lực pháp luật.

>>> Xem thêm: Mức án phí khi khởi kiện hành chính là bao nhiêu?

Kết luận

Trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính là quy trình pháp lý quan trọng đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức khi có tranh chấp với cơ quan hành chính nhà nước. Việc nắm vững các giai đoạn từ khai mạc phiên tòa, thủ tục xét hỏi, tranh luận, nghị án và tuyên án sẽ giúp đương sự chuẩn bị tốt hơn cho quá trình tham gia tố tụng. Sự hỗ trợ của luật sư chuyên nghiệp sẽ tăng cường hiệu quả bảo vệ quyền lợi trong các vụ án hành chính. Quý khách hàng cần tư vấn pháp lý về trình tự xét xử phiên tòa sơ thẩm vụ án hành chính, vui lòng liên hệ hotline 1900636387 để được hỗ trợ kịp thời và chuyên nghiệp nhất.

Tags: Kháng cáo bản án hành chính, Nghị án và tuyên án, Phiên tòa sơ thẩm, Thủ tục hỏi tại phiên tòa, Tố tụng hành chính, Tranh luận tại phiên tòa, Trình tự xét xử sơ thẩm, Vụ án hành chính