Quy định về bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán

Bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán thực chất là công cụ pháp lý nhằm phân chia rủi ro giữa các bên tham gia giao dịch thương mại. Theo Luật Thương mại 2005, nghĩa vụ mua bảo hiểm sẽ được xác định dựa trên thỏa thuận giữa bên mua và bên bán, hoặc theo các điều kiện Incoterms được áp dụng trong hợp đồng. Việc xác định chính xác bên chịu trách nhiệm mua bảo hiểm hàng hóa sẽ giúp doanh nghiệp tránh được các tranh chấp pháp lý và tổn thất không đáng có.

Quy định về bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán

Định nghĩa và cơ sở pháp lý về bảo hiểm hàng hóa

Bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán là sự thỏa thuận giữa doanh nghiệp bảo hiểm và người được bảo hiểm, theo đó doanh nghiệp bảo hiểm sẽ bồi thường thiệt hại về hàng hóa phát sinh trong quá trình vận chuyển. Theo quy định tại khoản 14, Điều 3 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, bảo hiểm hàng hóa được xác định là một loại hình bảo hiểm phi nhân thọ, áp dụng cho tài sản và trách nhiệm dân sự. Điều này tạo nền tảng pháp lý để các bên trong hợp đồng mua bán có thể thiết lập các điều khoản bảo hiểm phù hợp với tính chất giao dịch và phân chia rủi ro.

Theo đó, bảo hiểm hàng hóa không phải là điều khoản bắt buộc ghi nhận trong hợp đồng mua bán, mà thuộc quyền thỏa thuận của các bên. Tuy nhiên, trong trường hợp hợp đồng áp dụng điều kiện Incoterms như CIF (Cost, Insurance and Freight) hay CIP (Carriage and Insurance Paid To), việc mua bảo hiểm hàng hóa trở thành nghĩa vụ bắt buộc của bên bán.

Theo quy định của Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển đường biển cần tuân thủ các điều khoản về miễn trách nhiệm đối với người bảo hiểm. Điều 325 quy định rõ các trường hợp người bảo hiểm được miễn trách nhiệm đối với tổn thất phát sinh từ tính chất tự nhiên của hàng hóa, hao hụt tự nhiên, đóng gói không đúng quy cách hoặc chậm trễ trong việc cung ứng hàng hóa.

Nghĩa vụ mua bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán

Nghĩa vụ mua bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán được xác định dựa trên thỏa thuận giữa các bên và điều kiện giao hàng được áp dụng. Điều 36 Luật Thương mại 2005 quy định rõ trách nhiệm của bên bán khi giao hàng có liên quan đến người vận chuyển, bao gồm cả nghĩa vụ bảo hiểm hàng hóa. Trong trường hợp bên bán không có nghĩa vụ mua bảo hiểm nhưng bên mua yêu cầu, bên bán phải cung cấp thông tin cần thiết để bên mua có thể mua bảo hiểm cho hàng hóa.

Khi áp dụng các điều kiện Incoterms, việc xác định bên chịu trách nhiệm mua bảo hiểm hàng hóa trở nên rõ ràng hơn. Theo điều kiện CIF và CIP, bên bán có nghĩa vụ mua bảo hiểm hàng hóa với mức bảo hiểm tối thiểu theo Điều kiện C của Viện Bảo hiểm London (đối với CIF) hoặc Điều kiện A (đối với CIP). Ngược lại, với các điều kiện FOB (Free On Board), EXW (Ex Works) hay FCA (Free Carrier), bên mua sẽ chịu trách nhiệm mua bảo hiểm nếu muốn bảo vệ lợi ích của mình.

Việc không thực hiện nghĩa vụ mua bảo hiểm hàng hóa khi đã cam kết trong hợp đồng có thể dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Điều 292 Luật Thương mại 2005 quy định rằng bên vi phạm hợp đồng phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Trong thực tiễn thương mại Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đã phải đối mặt với tranh chấp pháp lý và tổn thất tài chính do không làm rõ nghĩa vụ mua bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán.

Các loại hình bảo hiểm hàng hóa phổ biến tại Việt Nam

Bảo hiểm hàng hóa tại Việt Nam được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau, phản ánh đặc thù của thị trường và nhu cầu của doanh nghiệp. Theo phạm vi địa lý, bảo hiểm hàng hóa được chia thành bảo hiểm vận chuyển nội địa và bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu. Đối với doanh nghiệp tham gia hoạt động xuất nhập khẩu, việc lựa chọn loại hình bảo hiểm phù hợp đóng vai trò quyết định trong việc quản trị rủi ro và tối ưu hóa chi phí.

Tùy theo nhu cầu và ngân sách, doanh nghiệp có thể lựa chọn tham gia bảo hiểm hàng hóa theo hai hình thức chính: bảo hiểm theo chuyến hoặc bảo hiểm theo hợp đồng mở sẵn cả năm. Bảo hiểm theo chuyến phù hợp với doanh nghiệp có tần suất vận chuyển hàng hóa thấp, trong khi bảo hiểm theo hợp đồng mở sẽ mang lại lợi thế về phí bảo hiểm cho doanh nghiệp có hoạt động vận chuyển hàng hóa thường xuyên.

Phân loại theo mức độ bảo hiểm, thị trường Việt Nam áp dụng ba mức độ bảo hiểm chính theo Viện Bảo hiểm London (Institute Cargo Clauses): Điều kiện A (bảo hiểm toàn diện), Điều kiện B (bảo hiểm rủi ro chính) và Điều kiện C (bảo hiểm rủi ro cơ bản). Đối với hàng hóa xuất nhập khẩu, việc lựa chọn điều kiện bảo hiểm phù hợp không chỉ phụ thuộc vào yêu cầu của hợp đồng mua bán mà còn cần xem xét đến tính chất hàng hóa, phương thức vận chuyển và các rủi ro tiềm ẩn.

Miễn trách nhiệm của người bảo hiểm trong vận chuyển hàng hóa bằng đường biển

Miễn trách nhiệm của người bảo hiểm trong vận chuyển hàng hóa được quy định cụ thể tại Điều 325 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015. Điều luật này xác định rõ các trường hợp người bảo hiểm không chịu trách nhiệm bồi thường, tạo ra khuôn khổ pháp lý cho việc giải quyết tranh chấp bảo hiểm. Theo khoản 2 Điều 325, trừ trường hợp có thỏa thuận khác trong hợp đồng bảo hiểm, người bảo hiểm không chịu trách nhiệm về các tổn thất phát sinh từ tính chất tự nhiên của hàng hóa.

Cơ sở pháp lý của Điều 325 khoản 2 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định rõ bốn trường hợp người bảo hiểm được miễn trách nhiệm: tính chất tự nhiên của hàng hóa; hàng hóa rò rỉ, hao hụt hoặc hao mòn tự nhiên; đóng gói không đúng quy cách hoặc không thích hợp; và chậm trễ trong việc cung ứng hàng hóa. Những quy định này yêu cầu doanh nghiệp phải nâng cao trách nhiệm trong việc bảo quản, đóng gói và vận chuyển hàng hóa.

Bên cạnh các trường hợp miễn trách nhiệm cụ thể, khoản 3 Điều 325 còn quy định người bảo hiểm không chịu trách nhiệm đối với tổn thất xảy ra do chiến tranh, hoạt động quân sự, cưỡng đoạt, đình công hoặc các hành động trưng thu, trưng dụng theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Đây là những rủi ro chính trị và bất khả kháng, thường được loại trừ khỏi phạm vi bảo hiểm tiêu chuẩn và yêu cầu các điều khoản bảo hiểm bổ sung nếu doanh nghiệp muốn được bảo hiểm.

Luật sư tư vấn pháp lý về việc yêu cầu bồi thường bảo hiểm hàng hóa

Khi phát sinh tranh chấp về bồi thường bảo hiểm hàng hóa, luật sư bảo hiểm sẽ:

• Rà soát toàn bộ hợp đồng bảo hiểm hàng hóa để xác định phạm vi bảo hiểm, quyền lợi được bảo hiểm và các điều khoản loại trừ trách nhiệm của doanh nghiệp bảo hiểm.
• Thu thập và phân tích chứng cứ liên quan đến thiệt hại hàng hóa
• Soạn thảo văn bản yêu cầu bồi thường gửi đến doanh nghiệp bảo hiểm
• Đại diện khách hàng trong quá trình giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng, hòa giải hoặc trọng tài thương mại.
• Khởi kiện ra Tòa án hoặc trung tâm trọng tài thương mại có thẩm quyền trong trường hợp không đạt được thỏa thuận với doanh nghiệp bảo hiểm.
• Phân tích các điều kiện Incoterms áp dụng trong hợp đồng mua bán để xác định trách nhiệm mua bảo hiểm hàng hóa giữa bên mua và bên bán.

Các câu hỏi thường gặp (FAQ) về bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán

Tại sao bảo hiểm hàng hóa lại quan trọng trong hợp đồng mua bán?

Bảo hiểm hàng hóa đóng vai trò như một lá chắn bảo vệ cho hàng hóa của bạn trong quá trình vận chuyển, giúp giảm thiểu rủi ro và tổn thất tài chính do các sự cố bất ngờ như hư hỏng, mất mát, hoặc thậm chí là thiên tai.

Ai là người chịu trách nhiệm mua bảo hiểm hàng hóa?

Điều này phụ thuộc vào thỏa thuận giữa bên mua và bên bán, cũng như các điều kiện Incoterms được áp dụng trong hợp đồng.

Ví dụ, với điều kiện CIF hoặc CIP, bên bán có nghĩa vụ mua bảo hiểm cho hàng hóa.

Có những loại bảo hiểm hàng hóa nào phổ biến tại Việt Nam?

Tại Việt Nam, có nhiều loại bảo hiểm hàng hóa khác nhau, bao gồm bảo hiểm vận chuyển nội địa, bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu, bảo hiểm theo chuyến, bảo hiểm theo hợp đồng mở, và các điều kiện bảo hiểm A, B, C theo Viện Bảo hiểm London.

Làm thế nào để lựa chọn loại bảo hiểm hàng hóa phù hợp?

Việc lựa chọn loại bảo hiểm hàng hóa phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại hàng hóa, phương thức vận chuyển, phạm vi địa lý, giá trị hàng hóa, và ngân sách của doanh nghiệp.

Điều kiện bảo hiểm A, B, C khác nhau như thế nào?

• Điều kiện A: Bảo hiểm toàn diện, bao gồm hầu hết các rủi ro.
• Điều kiện B: Bảo hiểm cho các rủi ro chính được liệt kê.
• Điều kiện C: Bảo hiểm cho các rủi ro cơ bản nhất

Doanh nghiệp cần làm gì khi muốn yêu cầu bồi thường bảo hiểm?

Doanh nghiệp cần thu thập đầy đủ chứng cứ về tổn thất, lập hồ sơ yêu cầu bồi thường chi tiết, và gửi đến công ty bảo hiểm trong thời gian quy định.

Thời gian giải quyết bồi thường bảo hiểm là bao lâu?

Thời gian giải quyết bồi thường bảo hiểm phụ thuộc vào mức độ phức tạp của vụ việc và quy trình của từng công ty bảo hiểm.

Doanh nghiệp có thể khiếu nại quyết định của công ty bảo hiểm không?

Nếu doanh nghiệp không đồng ý với quyết định của công ty bảo hiểm, có thể khiếu nại lên cấp trên hoặc khởi kiện ra tòa án.

Incoterms ảnh hưởng đến nghĩa vụ mua bảo hiểm như thế nào?

Các điều kiện Incoterms quy định rõ trách nhiệm và nghĩa vụ của bên mua và bên bán trong quá trình giao dịch, bao gồm cả nghĩa vụ mua bảo hiểm hàng hóa.

Kết luận

Bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán là công cụ quản trị rủi ro hiệu quả cho doanh nghiệp tham gia hoạt động thương mại. Quý khách hàng cần xác định rõ nghĩa vụ mua bảo hiểm theo các điều kiện Incoterms và thỏa thuận cụ thể trong hợp đồng. Để được tư vấn chi tiết về bảo hiểm hàng hóa và giải quyết tranh chấp bồi thường, vui lòng liên hệ Luật Long Phan PMT qua hotline 1900636387. Đội ngũ luật sư chuyên môn cao của chúng tôi sẽ hỗ trợ Quý khách hàng xây dựng chiến lược bảo hiểm phù hợp, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ quyền lợi trong mọi giao dịch thương mại.

Tags: bảo hiểm hàng hóa, bảo hiểm hàng hóa trong hợp đồng mua bán, Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015, CIF, CIP, EXW, FCA, FOB, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, luật thương mại 2005